Bovrins

Les bovrins^[1], dins l' vî walon, les rodjès biesses^[2], c' est ene sôre di roemiants aclevés po l' laecea et l' tchå.

Po des linwincieusès racsegnes sol mot "bovrins", alez s' vey sol Wiccionaire

Rodjès biesses

åmayes (djinixhes)

Sincieus no d' l' indje : Bos taurus

• 
  Blanc vea å mitan d' brunès vatches
• 
  Vatches ås tchamps (Andalouzeye)
• 
  Vatches laeçreces (Ostines)

Dizo-indjes

Les bovrins sont pårtis inte les torins (Bos taurus taurus) et les zebus (Bos taurus indicus).

Motlî

Dins l' lingaedje corant, les rodjès biesses ont diferins nos, sorlon leu-z ådje eyet leu seke :

• "vatche" po les frumeles k' ont ddja velé
• "torea" u "gayet" po les måyes ki plèt siervi
• "boû" po les amedés måyes
• "åmaye" u "djinixhe" po les frumeles ki vont divni des vatches (d' èn an d' ådje disk' å prumî velaedje)
• "åmea" po les måyes del minme ådje
• "vea" po les djonnes do skepiaedje disk' a èn an; å skepiaedje, on mete di l' adire inte on vea-torea et on vea-djnixhe (/vjaɲ.niç/).^[3]

Li criyaedje des vatches si lome «boerlaedje».

vatches ki boerlèt pask' on vént d' elzî prinde leu vea

Po cåzer des bovrins dins l' lingaedje corant, on dit eto "les biesses" u li "bisteu".

Les bovrins sont-st aclevés dins des ståves.

Li plaece la k' des gros menirs (rwè, princes, signeurs) aclevént bråmint des bovrins si loméve ene bovreye u ene vatchreye.

L' aclevaedje des bovrins a leyî des nos d' plaeces el Walonreye.

Mopliyaedje

Cwand ele fwait s' djonne, li vatche vele.

Cwand ele ritchesse, on dit k' ele «va å gayet».

Ele pout esse potchêye (sôteye) pa on gayet, u bén esmincêye.

S' ele ni «rbodje» pus, on dit k' elle est plinne. Ele va nouv moes.

Li dierin moes, on dit k' elle est «avanceye plinne». Adon ele asmete; c' est ene «asmetante». On ratind l' ele «casse» po waitî a leye djoû et nute, po cwand ele rivelrè.

Velaedje

Loukîz a : «Velaedje»

Maladeyes

Loukîz a : Maladeyes des rodjès biesses

Raeces

Loukîz a : Djivêye des raeces di bovrins

Hårdêye difoûtrinne

• Tecses e walon sol bisteu (so l' Aberteke)

Sourdants & pî-notes

1. Noûmot do walon avou l' cawete -rin; li ristitchî R est ossu assaetchî pa l' no d' plaece et l' no d' djin Li Bovreye.
2. eneviè les blankès biesses; ça vout dire eto ki les viyès raeces di bovrins, so l' Årdene, todi, estént rodjes di pea.
3. G8 a «via».