Li golzå, c' est ene ahivêye plante del famile des croejhrecires, ki rshonne a do sné, e pus grand, et k' on plante po ses grinnes k' on pout stoide et fé d' l' ôle.
Sincieus no d' l' indje : Brassica napus
Istwere
On ndè ahivéve dedja e 17inme sieke, poy ki l' mot est dins l' Motî Villers (1783). On ndè fjheut d' l' ôle po les crassets et les kénkets.[1] Ey eto po nouri les colons[2] et les moxhons xhufleus (pénsons), tot l' fijhant boure.[3]
El Walonreye, li coûtivaedje do golzå a stî oblidjî pås Almands tins des deus gueres do 20inme sieke, po fé d' l' ôle.
- Del guere, tos les cinsîs estént oblidjîs d' è semer ostant (ene metowe sitindêye). On dveut livrer les sminces ås Almands. On les meteut å ravitaymint po-z awè d' l' ôle.[4]
Mins il est dné come «ahivaedje disparexhou» a Snefe pa Robert Dascotte (1973).
Li cultivaedje do golzå a divnou foirt al môde dispu les anêyes 1980, copurade po produre li tortea, et aveur des proteyenes po nouri les biesses.
A dater des anêyes 2000, on-z a eto eployî l' ôle di golzå po mete dins les moteurs.
Sôres di golzå
Gn a on djaene golzå d' ivier, et on blanc golzå d' måss.[5]
Li golzå d' ivier si seme dedja après l' campagne (moes d' djulete u d' awousse); li golzå d' måss si seme tins des mårsaedjes, mins i rind moens ki l' ôte.[6]
Coûtivaedje
On seme li golzå al machene, å bontins, so des royes a 40 cm, dj' ô bén: totsu lådjes ki pa les petråles. El fåt passer al hawlete (binete). Come ça tént eshonne, on l' siyive, dinltins. Adon-pwis, on l' a fåtchî al raezete.
On fjheut des dijheas.
Cwand il esteut djaene, il esteut bon a bate. On l' bateut å flayea u å mayet. so ene grande toele, po n' nén piede les sminces, ki sont foirt pitites. On fjheut çoula so tchamp u al batire. Les cmeres apoirtént les djåbes dissu l' båtche, ene al feye. On sorlevéve les strins djus al fotche et on aléve fote li feu ddins.
Tins del guere, gn aveut des cis ki vnént dôpiner les djåbes sol tchamp del nute, et haper les grinnes.
Li golzå, ça sminceye; dijh ans après, n aveut co des rdjeteures dins les teres.[7]
Sourdants
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
