From Wikipedia, the free encyclopedia
Federico García Lorca[1] (Fuente Vaqueros, 5 juni 1898 – Víznar, 19 ogustus 1936) was 'n Spoansche dichtre, en tonêelschryvre. Dr goan verzeekrs gin menschn zyn die kunn bewyzn ip toafle leggn datn nie de grotste Spoansche dichtre is die dr ôoit gewist is.
Y is êen van de vele duuznde die verdwêen en die vermôord wierdn deur de Nasjonaliestn by 't begun van de Spoansche Burgrôorloge [2][3][4]. In 2008 wierdr 'n offiesjêel oendrezoek gedoan no de dôod van Lorca. Lorca's famielje a bezwoarn teegn ipgraaviengn ip de meuglyke begraafplatse by Alfacar. Moa dr wierdn gin oovrebluufsels gevoen [5][6].
.jpg)
García Lorca wierd geboorn in e klêen stadje dichte by Granada, in Andaloesje, 't zuudlikste dêel van Spajje . Zyn voadre ad e boerdery in de vega, de vruchboare vlakte by Granada en e schôon uus in 't middn van Fuente Vaqueros . Zyn moedre was oendrewyzeresse en e begaafde pianiste. In 1909 veruusde zyn famielje noa Granada. In 1915, achter datn de middelboare schole uutgedoan ad, giengtn noa d'Universiteit van Granada. Y studeerde rechtn, lettrekunde, kompoziesje en piano. In 1916 én 1917 gienk García Lorca ip reize deur Kastielje, Léon en Galiesje tegoare mê e profêssre van z'n Universiteit, die êm ad angemoedigd om zyn êeste boek te schryvn : "Indrukkn en Landschappn", da verschêen in 1918.
Otn in Granada was adn voelienge met invloedryke verêenegieng'n woa datn altyd steun an gêt eed en die 't meuglijk makten datn vanof 1919, in de Residencia de estudiantes in Madrid koste verbluuvn. Ier zoedn bevriend graakn mê Manuel de Falla, Luis Buñuel en Salvador Dalí en vele andre scheppnde kunstnoars die grôote invloed haddn of zoen krygn in Spajje. In Madrid kwaamtn Gregorio Martínez Sierra teegn, de Bestierdre van 't Teatro Eslava van Madrid. In 1919–20, ip uutnôdigienge van Sierra, schrêeftn en voerdn zyn êeste stik ip: El maleficio de la mariposa ('t Kwoa spel van de vliendr). 't Was e tonêelstik in verzn over d' oenmeuglyke liefde van e kakkerlak en e vliendre, mê 'n oendersteunend kôor van andre insektn; 'n onnoozl publiek lachte dr mee en dr woarn mô vier uutvoeriengn. Da bepoalde Garcia Lorca zyn gedacht over 't publiek vô de rêste van zyn leevn. Loatre zoud'n beweirn da Mariana Pineda, geschreevn in 1927, feitlik z'n eiste stik was.
De volgende joarn grakte García Lorca mêer e mêer betrokkn by de Spoansche kunstvôortrêkkrs. Y liet dichtbundels verschynn : Canciones (Liedjes) en Romancero Gitano (Zigeunre Ballaadn, 1928), zyn bestgekende dichtbundle. Zyn twidde tonêelstik Mariana Pineda, mê leidienge by d'ipvoerienge van Salvador Dalí, begost mê veele byvol in Barcelona in 1927. In 1926 schrêef García Lorca 't stik De schoemoakres woenderlik wuuf da moa zoed ipgevoerd wordn in 't begun van 1930. 't Was e verbeeldienkryke klucht die de ruuzjes beschryft tusschen 'n êet kittlôorig wuuf en e veel te brave schoemoakre.
Van 1925 toe 1928 wastn smôorverliefd ip Dalí [7]. De vriendschap mê Dalí was in zeekre zin weedrezyds,[8] moa Dalí was nie gediend mê de wenschn van de dichtr [9]. Teegn 't ende van de joarn 1920 krêeg García Lorca mêer e mêer 'n inzienkienge, en wastn styf verleegn vô zyn homoseksualiteit. De byval va Romancero Gitano verergerde de pynlikke gespleetneid : y zat gevroengn tusschn twêe vieren. An den ene kant wastn aa e bekende schyvr, zodatn in 't oopnboar e rolle moste speeln. An den andre kant wasnt e gefolterde mensch en kostn z'n miezeerje bykans an niemand kwyt.
De assamoa grotre vervrimdienge tusschen García Lorca en zyn beste moatn kwam ip 'n oogtepunt o de surrealiest'n Dalí e Luis Buñuel tegoare in 1929 e film maktn die ze naamden "'n Andaloesiesche oend". García Lorca peisde, misschiens ten oenrechte, dat e smeirige oanval ip êmzeive was, en da was 't ende van de verliefdhyd ip Dalí. Roend deezn tyd makte Dalí ook kennisse met z'n anstoand wuuf, Gala. Zyn pasjonêele moar êenzydige band mê de beeldowre Emilio Aladrén was tonne an 't uutêenvoln ot Aladrén tevele begost te kykn noa zyn lief. Bekommrd vor al die toestandn (moa misschiens niet bekend met uldre ôorzaakn), zorgde de famielje van García Lorca datn koste lange in de Verêenigde Stoatn verbluuvn in 1929–30. Ostn in Amerika was, verblêef García Lorca mêestendêels in New York City, wô datn korte tyd studeerde an de Columbia University School of General Studies. Zyn bundle Poeta en Nueva York (Dichtre in New York) schrêewt van vervrimdienge en allêenigheid die ook hêel ôorsproenklik geuut wordt deur eign têekniengn. Zyn tonêelstik El Público (’t Publiek) is moa verschêen ip 't ende van de joarn 70 en 't gehêel bestoa zeifs nie mê, van 't andschrifte is verloorn gegoan.
Lorca ield Huerta de San Vicente vo zyn zoomreverbluuf in Granada van 1926 toe 1936. Ier schrêeftn hêel of gedêeltlik sommigte van zyn belangrykste werkn, woaroendre Así que pasen cinco años (Azô zyn dr vuuf joarn verby, 1931), Bodas de sangre (Bloedbruuloft, 1932), Yerma (1934) en Diván del Tamarit (1931–1936). De dichtre weunde in Huerta de San Vicente in de daagn juuste vôo datn anhoedn en vermôord wierd in ogustus van 1936 [10].
Oewêl 't beeldnd werk van García Lorca nie zôveele andachte krygt, toch wasnt y ook doarin e grôotn artiest [11][12].
Otn wêerekwam noa Spajje in 1930 was 't zjuust gedoan mê de dwiengelandy van Primo de Rivera, en wierd de Rippebliek in êere êrsteld. In 1931 wierd García Lorca bestierdre benoemd van e tonêelgezelschap vor universiteitsstudentn, Teatro Universitario la Barraca (de Barakke). Da was ipgericht deur 't Mieniestêerje van Ipvoedienge van de Twidde Spoansche Rippebliek. De bedoelienge was round te rynn noa de kleinste boereprochietjes om doa vôorstelliengn te geevn van radikale moderne intrepretoasjes van 't Klassiek Spoansch tonêel. García Lorca was nie allêene bestierdre, y speelde zeive ook.
Ip toernee mê La Barraca schrêeftn de Landlyke Trielogie va Bloedbruulof’, Yerma en 't uus van Bernarda Alba. Y gaf z'n mêenienge te beste oovre artiestieke scheppienge en uutvoerienge in e beroemde leezienge Spel en teorie van de Duende, den êeste kêe gegeevn in Buenos Aires in 1933. García Lorca betoogde da grôote kunste ofangt van e vievig bewustzyn van de dôod, biendienge met de groend van 't volk, en erkennienge van de grenzn van 't verstand [13]. De toelage van 't gezelschap wierd vo dn eift verminderd in 1934, en de latst ipvoeringe voend platse in april 1936.
García Lorca verliet Madrid om noa Granada te goan moa drie daagn voa de Spoansche Burgrôorloge uutbrak in juli 1936. 't Spoansch politiek ê moatschapplyk klimoat was veel êetre gewordn achtre de môord ip de têegnstandre van 't Frente Popular, José Calvo Sotelo, deur de Guardia de Asalto [14]. García Lorca a begreepn datn noar e stad gienk die 't meist behoudsgezind was van hêel Andaloesje. Ip den 18 ogustus (e moand achtre da de militaire ipstand losgebrookn was) wierd zyn schôonbroere, Manuel Fernández-Montesinos, sosjaliestiese burgmêestre van Granada, dôogeschootn. Y wierd dezeifste achternoene ipgepakt [15].
Dr wordt veroundersteld da García Lorca dôogeschootn was deur Nasjonaliestiesche bendn ip 19 ogustus 1936. De schyvr Ian Gibson in ze boek The Assassination of García Lorca stelt vaste datn mê drie andre vermôord was. Ziedre naamdn Joaquin Arcollas Cabezas, Francisco Galadi Mergal en Dioscoro Galindo Gonzalez. 't Was ip e plekke die gekend is lik Fuente Grande, of de Fonteine van de Troann in 't Aroabiesch, en die lig lanst de boane tusschn Viznar en Alfacar.
Dr zyn vele vroagn oovre de beweegreedns en de klêene feitn roend zyn dôod. Dr zoen ook persôonlikke, nie-polletieke reedns kunn gewist zijn. De leevsbeschryvre va García Lorca, Stainton, vertêlt dat de môordnoars êm treiterdn vo zyn seksuêele aleg, en da da zoed e rolle gespeeld ein in ze dôod [16]. Ian Gibson peist da de môord ip García Lorca's 'n oendredêel was van de kampajje va grôotschoalige môorden die mostn aal de vôorstandrs van 't Frente Popular uutschaakln. Ian Gibson, y mêent y ook da 't woarschynlik is da bekvechtery tusschn rechtsche bendn e belangryke ôorzake van García Lorca zyn dôod gewist is; de vroegre CEDA-volksverteegnwôordigre Ramon Ruiz Alonso ê nie allêene García Lorca ipgepakt in 't uus va' Rosales, moa y was ook de anstookre va den anklacht die makte datr 'n anoediengsbevel kwam.
| Casida de las Palomas Oscuras [17] | Gedicht van de Duustre Duuvn [18] |
|---|---|
|
Por las ramas del laurel |
Ip de takn van de boomn |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
