Âm mũi ngạc mềm hữu thanh

"Agma" đổi hướng tới đây. Đối với các định nghĩa khác, xem Agma (định hướng).

Âm mũi ngạc mềm hữu thanh hay âm mũi vòm mềm hữu thanh là một phụ âm xuất hiện ở một số ngôn ngữ trên thế giới. Đây là âm ng trong ngắn tiếng Việt hay sing tiếng Anh. Ký hiệu để thể hiện âm này trong Bảng mẫu tự ngữ âm quốc tế là ⟨ŋ⟩, tương đương với ký hiệu N trong X-SAMPA. Ký hiệu ⟨ŋ⟩ trông hơi tương tự ⟨ɳ⟩ (âm mũi quặt lưỡi, với cái móc sau hướng về bên phải), và ⟨ɲ⟩ (âm mũi vòm, với cái móc trước hướng về bên trái).

Âm mũi ngạc mềm hữu thanh
ŋ
Số IPA	119
Mã hóa
Entity (thập phân)	ŋ
Unicode (hex)	U+014B
Braille
Âm thanh
noicon nguồn · trợ giúp

Xuất hiện

Ngôn ngữ		Từ	IPA	Nghĩa	Ghi chú
Albania		ngaqë	[ŋɡacə]	'vì'
Aleut[1]		chaang	[tʃɑːŋ]	'năm' [số đếm]
Armenia	Đông[2]	ընկեր/ënker	[əŋˈkɛɾ]	'bạn'	Tha âm của /n/
Assam		ৰং	[rɔŋ]	'màu'
Asturias		pación	[pa.ˈθjoŋ]	'đồng cỏ'
Bambara		ŋonI	[ŋoni]	'guitar'
Basque		hanka	[haŋka]	'cẳng chân'
Bengal		রঙ	[rɔŋ]	'màu'
Bulgaria[3]		тънко	[ˈtɤŋko]	'ốm'/'mỏng'
Catalunya[4]		sang	[ˈsaŋ(k)]	'máu'	Xem âm vị học tiếng Catalunya
Trung Quốc	Quảng Đông	昂	[ŋɔːŋ˩]	'ngang ngạnh'	Xem âm vị học tiếng Quảng Đông
	Mân Đông	疑	[ŋi]	'nghi [ngờ]'
	Cám	牙	[ŋa]	'răng'
	Khách Gia	我	[ŋai]	'tôi'
	Quan Thoại	北京	[peɪ˨˩tɕiŋ˥]	'Bắc Kinh'	Xem âm vị học tiếng Quan Thoại
	Mân Bắc	外	[ŋui]	'bên ngoài'
	Mân Phủ Tiên	黃	[ŋ̍]	'vàng'	Chỉ trong đối thoại thông thường.
	Mân Nam	吳	[ŋɔ]	'[nhà] Ngô'
	Ngô	五	[ŋ˩˧]	'năm' [số đếm]
	Tương	熬	[ŋau]	'nấu ăn'
	Một phương ngữ tiếng Tấn	我	[ŋie]	'tôi'
Chukchi		ӈыроӄ	[ŋəɹoq]	'ba' [số đếm]
Séc		tank	[taŋk]	'xe tăng'	Xem âm vị học tiếng Séc
Dinka		ŋa	[ŋa]	'ai'
Đan Mạch		sang'	[sɑŋˀ]	'bài hát'	Xem âm vị học tiếng Đan Mạch
Hà Lan[5]		angst	[ɑŋst]	'sợ hãi'	Xem âm vị học tiếng Hà Lan
Anh		sing	[sɪŋ]	'hát'	Xem âm vị học tiếng Anh
Faroe		ong	[ɔŋk]	'trảng cỏ'
Fiji		gone	[ˈŋone]	'đứa trẻ'
Filipino		ngayón	[ŋaˈjon]	'bây giờ'
Phần Lan		kangas	[ˈkɑŋːɑs]	'quần áo'	Xem âm vị học tiếng Phần Lan
Pháp[6]		camping	[kampiŋ]	'cắm trại'	Chỉ xuất hiện trong từ mượn từ tiếng Anh và tiếng Trung Quốc. Xem âm vị học tiếng Pháp
Galicia		unha	[ˈuŋa]	'một' (f.)
Đức		lang	[laŋ]	'dài'	Xem âm vị học tiếng Đức chuẩn
Hy Lạp		αποτυγχάνω/apotynchánō	[apo̞tiŋˈxano̞]	'tôi thất bại'	Xem âm vị học tiếng Hy Lạp hiện đại
Hebrew	chuẩn	אנגלית	[aŋɡˈlit]	'tiếng Anh'	Tha âm của /n/ trước âm tắc ngạc mềm. Xem âm vị học tiếng Hebrew hiện đại
	Sephardi	עין	[ŋaˈjin]	'Ayin'
Hiligaynon		buang'	[bu'äŋ]	'điên'/'khùng'/'thần kinh không ổn định'
Hindustan	Hindi	रंग/रङ्ग/raṅg	[rəŋɡ]	'màu'	Xem âm vị học tiếng Hindi-Urdu
	Urdu	رن٘گ‎/raṅg
	Hindi Fiji	Rang
Hungary		ing	[iŋɡ]	'áo'	Tha âm của /n/. Xem âm vị học tiếng Hungary
Iceland		göng	[ˈkœy̯ŋk]	'đường hầm'	Xem âm vị học tiếng Iceland
Indonesia		bangun	[bäŋʊn]	'thức dậy'
Inuktitut		ᐴᙳᐆᖅ/puunnguuq	[puːŋŋuːq]	'chó'
Inuvialuktun		qamnguiyuaq	[qamŋuijuaq]	'ngáy'
Ireland		a nglór	[ˌə̃ ˈŋl̪ˠoːɾˠ]	'giọng của họ'	Xem âm vị học tiếng Ireland
Ý[7]		anche	[ˈaŋke]	'cũng'	Xem âm vị học tiếng Ý
Itelmen		қниң	[qniŋ]	'một'
Nhật		南極/nankyoku	[naŋkʲokɯ]	'Nam Cực'	Xem âm vị học tiếng Nhật
Kagayanen[8]		manang	[manaŋ]	'chị gái'
Kazakh		мың / myń	[məŋ]	'nghìn'
Kyrgyz		миң'	[miŋ]	'nghìn'
Ket		аяң'	[ajaŋ]	'chỉ trích'
Triều Tiên		방/bang	[paŋ]	'phòng'	Xem âm vị học tiếng Triều Tiên
Luxembourg[9]		kengmã ngôn ngữ: ltz được nâng cấp thành mã: lb	[kʰæŋ]	'không ai'	Xem âm vị học tiếng Luxembourg
Macedonia		aнглиски	[ˈaŋɡliski]	'tiếng Anh'	Đôi khi xuất hiện như một tha âm của /n/ trước /k/ và /ɡ/. Xem âm vị học tiếng Macedonia
Luganda		ŋaaŋa	[ŋɑːŋɑ]	'chim mỏ sừng'
Mã Lai		bangun	[bäŋon]	'thức dậy'
Malayalam[1]		മാങ്ങ	[maːŋŋɐ]	'xoài'
Māori[10]		ngā	[ŋaː]	mạo từ xác định
Marathi		संगणक	[səŋɡəɳək]	'máy tính'	Xem âm vị học tiếng Marathi
Mari		еҥ	[jeŋ]	'người'
Nganasan		ӈаӈ	[ŋaŋ]	'miệng'
Nivkh		ңамг	[ŋamɡ]	'bảy'
Bắc Frisia	Mooring	kåchelng	[ˈkɔxəlŋ]	'cái lò'
Na Uy		gang	[ɡɑŋ]	'hành lang'	Xem âm vị học tiếng Na Uy
Punjab		ਵੰਙ	[vəŋ]	'vòng đeo'
Ba Tư		رنگ'	[ræːŋɡ]	'màu'	Xem âm vị học tiếng Ba Tư
Pipil		nemanha	[nemaŋa]	'sau đó'
Ba Lan[11]		bank	[bäŋk]	'ngân hàng'	Tha âm của /n/ trước /k, ɡ, x/; trước /kʲ, ɡʲ/.[12][13] Xem âm vị học tiếng Ba Lan
Bồ Đào Nha	Brasil	manga	[ˈmɐ̃ŋɡɐ]	'xoài'	Tha âm của /n/ trước /ɡ/ của /k/.
Occitan	Provençal	vinmã ngôn ngữ: oci được nâng cấp thành mã: oc	[viŋ]	'rượu vang'
Rapanui		hanga	[haŋa]	'vịnh'	Đôi khi viết là ⟨g⟩
România	Țara Moților Transylvania[14]	câine	[kɨŋi][stress?]	'chó'	Tương ứng với [n] trong tiếng România chuẩn. Xem âm vị học tiếng Romania
Serbia-Croatia[15]		станка / stanka	[stâːŋka]	'dừng'	Tha âm của /n/ trước /k, ɡ/.[15]
Seri		comcáac	[koŋˈkaak]	'người Seri'
Shona		nanga	[ŋaŋɡa]	'thầy lang chuyên yểm bùa'
Slovene		tankmã ngôn ngữ: slv được nâng cấp thành mã: sl	[taŋk]	'xe tăng'
Tây Ban Nha[16]		domingo	[d̪o̞ˈmĩŋɡo̞]	'Chủ Nhật'	Tha âm của /n/. Xem âm vị học tiếng Tây Ban Nha
Swahili		ngombemã ngôn ngữ: swa được nâng cấp thành mã: sw	[ŋɔmbɛ]	'con bò'
Thụy Điển		ingenting	[ɪŋɛnˈtʰɪŋ]	'không có gì'
Tamil		இங்கே	[iŋeː]	'ở đây'
Thái		'งาน	[ŋaːn]	'làm việc'
Tuamotu		'rangi/ragi'	[ŋaːn]	'bầu trời'
Nenets lãnh nguyên		'ӈэва	[ŋæewa]	'đầu'
Thổ Nhĩ Kỳ		Ankara	[ˈaŋkaɾa]	'Ankara'	Tha âm của /n/ trước /k/ và /ɡ/. Xem âm vị học tiếng Thổ Nhĩ Kỳ
Turkmen		müň	[myŋ]	'nghìn'
Uzbek		ming	[miŋ]	'nghìn'
Venetia		man	[maŋ]	'bàn tay'
Việt[17]		ngà	[ŋaː˨˩]	'ngà'	Xem âm vị học tiếng Việt
Wales		rhwng	[r̥ʊŋ]	'giữa'
Tây Frisia		kening	[ˈkeːnɪŋ]	'vua'
Lô Lô		ꉢ/nga	[ŋa˧]	'tôi'
Yup'ik		ungungssiq	[uŋuŋssiq]	'động vật'
Zapotec	Tilquiapan[18]	yan	[jaŋ]	'cổ'	Tha âm của /n/

Chú thích

1. Ladefoged (2005), tr. 165.
2. Dum-Tragut (2009), tr. 19.
3. Sabev, Mitko. “Bulgarian Sound System”. Truy cập ngày 31 tháng 7 năm 2013.
4. Carbonell & Llisterri (1992), tr. 53.
5. Gussenhoven (1992), tr. 45.
6. Wells (1989), tr. 44.
7. Rogers & d'Arcangeli (2004), tr. 118.
8. Olson và đồng nghiệp (2010), tr. 206–207.
9. Gilles & Trouvain (2013), tr. 67–68.
10. Reed (2001).
11. Jassem (2003), tr. 103.
12. Gussmann (1974), tr. 107, 111 and 114.
13. Ostaszewska & Tambor (2000), tr. 35, 41 and 86.
14. Pop (1938), tr. 31.
15. Landau và đồng nghiệp (1999:67)
16. Martínez-Celdrán, Fernández-Planas & Carrera-Sabaté (2003), tr. 258.
17. Thompson (1959), tr. 458–461.Lỗi sfnp: không có mục tiêu: CITEREFThompson1959 (trợ giúp)
18. Merrill (2008), tr. 109.

Nguồn

• Anderson, Gregory D. S. (2008), “The Velar Nasal”, trong Haspelmath, Martin; Dryer, Matthew S; Gil, David; và đồng nghiệp (biên tập), The World Atlas of Language Structures Online, Munich: Max Planck Digital Library, truy cập ngày 30 tháng 4 năm 2008
• Carbonell, Joan F.; Llisterri, Joaquim (1992), “Catalan”, Journal of the International Phonetic Association, 22 (1–2): 53–56, doi:10.1017/S0025100300004618
• Dum-Tragut, Jasmine (2009), Armenian: Modern Eastern Armenian, Amsterdam: John Benjamins Publishing Company
• Gilles, Peter; Trouvain, Jürgen (2013), “Luxembourgish” (PDF), Journal of the International Phonetic Association, 43 (1): 67–74, doi:10.1017/S0025100312000278, Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 16 tháng 12 năm 2019, truy cập ngày 9 tháng 5 năm 2022
• Gussenhoven, Carlos (1992), “Dutch”, Journal of the International Phonetic Association, 22 (2): 45–47, doi:10.1017/S002510030000459X
• Gussmann, Edmund (1974), Fisiak, Jacek (biên tập), “Nasality in Polish and English” (PDF), Papers and Studies in Contrastive Linguistics, Poznań: Adam Mickiewicz University, 2: 105–122
• Jassem, Wiktor (2003), “Polish”, Journal of the International Phonetic Association, 33 (1): 103–107, doi:10.1017/S0025100303001191
• Jones, Daniel; Ward, Dennis (1969), The Phonetics of Russian, Cambridge University Press, ISBN 9780521153003
• Ladefoged, Peter (2005), Vowels and Consonants: An Introduction to the Sounds of Languages, 1, Wiley-Blackwell
• Landau, Ernestina; Lončarić, Mijo; Horga, Damir; Škarić, Ivo (1999), “Croatian”, Handbook of the International Phonetic Association: A guide to the use of the International Phonetic Alphabet, Cambridge: Cambridge University Press, tr. 66–69, ISBN 0-521-65236-7
• Martínez-Celdrán, Eugenio; Fernández-Planas, Ana Ma.; Carrera-Sabaté, Josefina (2003), “Castilian Spanish”, Journal of the International Phonetic Association, 33 (2): 255–259, doi:10.1017/S0025100303001373
• Merrill, Elizabeth (2008), “Tilquiapan Zapotec” (PDF), Journal of the International Phonetic Association, 38 (1): 107–114, doi:10.1017/S0025100308003344
• Okada, Hideo (1999), “Japanese”, trong International Phonetic Association (biên tập), Handbook of the International Phonetic Association: A Guide to the Use of the International Phonetic Alphabet, Cambridge University Press, tr. 117–119, ISBN 978-0-52163751-0
• Olson, Kenneth; Mielke, Jeff; Sanicas-Daguman, Josephine; Pebley, Carol Jean; Paterson, Hugh J., III (2010), “The phonetic status of the (inter)dental approximant” (PDF), Journal of the International Phonetic Association, 40 (2): 199–215, doi:10.1017/S0025100309990296, S2CID 38504322
• Ostaszewska, Danuta; Tambor, Jolanta (2000), Fonetyka i fonologia współczesnego języka polskiego, Warsaw: Wydawnictwo Naukowe PWN, ISBN 83-01-12992-1
• Pop, Sever (1938), Micul Atlas Linguistic Român, Muzeul Limbii Române Cluj
• Reed, A.W. (2001), Kāretu, Tīmoti (biên tập), The Reed Concise Māori Dictionary
• Rogers, Derek; d'Arcangeli, Luciana (2004), “Italian”, Journal of the International Phonetic Association, 34 (1): 117–121, doi:10.1017/S0025100304001628
• Wells, J.C. (1989), “Computer-Coded Phonemic Notation of Individual Languages of the European Community”, Journal of the International Phonetic Association, 19 (1): 31–54, doi:10.1017/S0025100300005892