Thân vương quốc Wales

Thân vương quốc Wales (Tiếng Wales: Tywysogaeth Cymru; Tiếng Anh: Principality of Wales) ban đầu là lãnh thổ của các Thân vương xứ Wales bản địa thuộc Nhà Aberffraw tồn tại từ năm 1216 đến năm 1283, trong thời kỳ đỉnh cao của nó từ 1267–1277, lãnh thổ thân vương quốc chiếm khoảng 2/3 diện tích xứ Wales hiện đại. Sau cuộc chinh phục xứ Wales của Vua Edward I từ năm 1277 đến năm 1283, những phần của Wales được giữ lại dưới sự kiểm soát trực tiếp của vương miện Anh, chủ yếu ở phía Bắc và phía Tây của đất nước, được tái thành lập như một Thân vương quốc mới của Wales và được cai trị bởi quốc vương hoặc người thừa kế của quốc vương mặc dù không được chính thức hợp nhất vào Vương quốc Anh. Điều này cuối cùng đã được hoàn thành thông qua Đạo luật Luật ở xứ Wales 1535 và 1542 khi Thân vương quốc không còn tồn tại như một thực thể riêng biệt.

Thân vương quốc Wales
Tên bản ngữ Tywysogaeth Cymru
1216-1283: Quân chủ xứ Wales (bản địa) 1283-1542: Quy tắc vương miện Anh
Hiệu kỳ của Nhà Aberffraw Huy hiệu Gwynedd (c. 1240–1282) Huy hiệu Thân vương xứ Wales dưới vương miện Anh (1399–1509)
Thân vương quốc Wales (1267–1277), Vùng đất do Thân vương xứ Wales cai quản   Gwynedd, Llywelyn ap Gruffudd's principality   Territories conquered by Llywelyn   Territories of Llywelyn's vassals   Lordships of the Marcher barons   Lordships of the king of England
Tổng quan
Vị thế	Thuộc quốc của Anh (1283–1294, 1295–1400, 1415–1542)
Ngôn ngữ thông dụng	Middle Welsh, Welsh
Tôn giáo chính	Kitô giáo
Tên dân cư	Welsh, Cymreig
Chính trị
Chính phủ	Thân vương quốc, Phong kiến
Thân vương
• 1216–1283	Llywelyn Vĩ đại và hậu duệ
• 1301–1542	Edward II của Anh và những người thừa kế tiếp theo ngai vàng nước Anh
Lịch sử
Thời kỳ	Trung cổ
• Hội đồng Aberdyfi	1216
• Hiệp ước Worcester	1218
• Hiệp ước Montgomery	1267
• Hiệp ước Aberconwy	1277
• Quy chế Rhuddlan	3 tháng 3 năm 1284
• Cuộc nỗi dậy xứ Wales	1294–1295
• Glyndŵr Rising	1400-1415
• Đạo luật Luật xứ Wales	1535–1542
Kinh tế
Đơn vị tiền tệ	penny (ceiniog)
Mã ISO 3166	GB-WLS
Tiền thân Kế tục Vương quốc Gwynedd Deheubarth Vương quốc Anh
Hiện nay là một phần của	United Kingdom  ∟Wales  ∟Anh

Thân vương quốc được chính thức thành lập vào năm 1216 bởi người xứ Wales bản địa và Vua của Gwynedd, Llywelyn Vĩ đại, người đã tập hợp các nhà lãnh đạo khác của pura Wallia tại Hội đồng Aberdyfi. Thỏa thuận sau đó được công nhận bởi Hiệp ước Worcester năm 1218 giữa Llywelyn Vĩ đại xứ Wales và Henry III của Anh.^[1][2][3] Hiệp ước đã tạo cơ sở cho thực tế chính trị của xứ Wales và Anh thế kỷ XIII, cũng như mối quan hệ của người trước đây với Đế quốc Angevin. Thân vương quốc vẫn giữ được mức độ tự trị lớn, với đặc trưng bởi một nền luật pháp riêng biệt dựa trên các luật được thiết lập tốt của Cyfraith Hywel, và bởi triều đình được điều hành ngày càng tốt của Nhà Aberffraw. Mặc dù Thân vương quốc thề trung thành với vua Angevin của Anh, nhưng trên thực tế thì nó độc lập, với địa vị tương tự trong đế chế như Vương quốc Scotland.^[4][5]

Thời kỳ độc lập trên thực tế kết thúc với việc Edward I chinh phục Thân vương quốc từ năm 1277 đến năm 1283. Theo Quy chế của Rhuddlan, Thân vương quốc mất độc lập và thực sự trở thành một lãnh thổ bị sát nhập vào Vương quốc Anh. Từ năm 1301, các vùng đất của vương miện ở phía Bắc và phía Tây xứ Wales đã hình thành nên một phần của quyền thừa kế nước Anh, với tước hiệu "Thân vương xứ Wales". Khi thân vương lên ngôi vua Anh, vùng đất và tước vị lại được hợp nhất với Vương miện. Những người xứ Wales đã 2 lần nổi dậy trong thời kỳ này nhưng cả hai lần đều không thành công.

Kể từ khi Đạo luật Luật xứ Wales 1535–1542 được thông qua, xứ Wales chính thức bị nhập vào Vương quốc Anh, không có cơ sở địa lý hoặc hiến pháp nào để mô tả bất kỳ lãnh thổ nào của Wales là một Thân vương quốc, mặc dù thuật ngữ này đôi khi được sử dụng trong một ý nghĩa thân mật để mô tả đất nước, và liên quan đến tước hiệu danh dự của Thân vương xứ Wales.

Các nhà cai trị xứ Wales

Các Thân vương xứ Wales bản địa

1284 đến 1542: sáp nhập vào vương miện Anh

Chính quyền

Luật pháp

Lâu đài, thị trấn và thuộc địa

Các Thân vương Plantagenet và Tudor

Các Thân vương sau này của xứ Wales

Sau năm 1542: hợp nhất với Anh

Tham khảo

1. Davies 1994, tr. 138.
2. Lloyd 1994, tr. 199.
3. “Llywelyn ab Iorwerth”. Wales History. BBC Wales. Truy cập ngày 15 tháng 9 năm 2011.
4. (Davies 1994, tr. 148)
5. Bowen 1908, tr. xxv-xxvi.
6. (Davies 1994, tr. 136–137)
7. (Davies 1994, tr. 116, 117, 128, 135)
8. (Davies 1994, tr. 136)
9. (Davies 1994, tr. 135–136)
10. (Davies 1994, tr. 129, 153)
11. (Davies 1994, tr. 151)
12. (Lloyd 1994, tr. 219–220)

Chú thích

Nguồn

Bowen, Ivor (1885–1900). “The Statutes of Wales (1908)/Introduction” . Dictionary of National Biography. Luân Đôn: Smith, Elder & Co.

• Carter, Harold (2010). Against the Odds: The Survival of Welsh Identity. ISBN 978-1-904773-50-4.
• Davies, John (1994). A History of Wales. New York City: Penguin Books. ISBN 978-0-14-014581-6.
• Davies, John (2002). The Celts. New York City: Cassell Illustrated. ISBN 978-1-84188-188-1.
• Davies, R. R. (2000), The Age of Conquest: Wales 1063–1415, Oxford: Oxford University Press, ISBN 978-0-19-820878-5
• Evans, Gwynfor (1992). Cymru O Hud [Welsh are still here]. gwynfor.net. Abergwyngregyn. ISBN 978-0-86243-265-2. Bản gốc lưu trữ ngày 24 tháng 1 năm 2022. Truy cập ngày 6 tháng 9 năm 2022.
• Lepage, Jean-Denis (2011). British Fortifications Through the Reign of Richard III. ISBN 978-0-7864-6254-4.
• Lloyd, J. E. (1994). A History of Wales: From the Norman Invasion to the Edwardian Conquest . Barnes & Noble. ISBN 978-0-7607-5241-8.
• Morris, John E. (1996). The Welsh Wars of Edward I. Conshohocken, PA.: Combined Books. ISBN 978-0-938289-67-8.
• Rigby, S. H.; Ewan, Elizabeth (2000). “Government, Power and Authority 1300-1540”. Trong Daunton, Martin J. (biên tập). The Cambridge Urban History of Britain. ISBN 978-0-521-44461-3.
• Prestwich, Michael (1997). Edward I . New Haven: Yale University Press. ISBN 978-0-300-07209-9.
• Prestwich, Michael (2010), “Edward I and Wales”, trong Williams, Diane; Kenyon, John (biên tập), The Impact of Edwardian Castles in Wales, Oxford, UK: Oxbow Books, tr. 1–8, ISBN 978-1-84217-380-0
• Stephenson, David (1984). The governance of Gwynedd. University of Wales Press. ISBN 978-0-7083-0850-9.
• Stephenson, David (2019). Medieval Wales C.1050-1332: Centuries of Ambiguity. ISBN 978-1-78683-387-7.
• Warner, Philip (1997). Famous Welsh Battles. New York: Barnes & Noble. ISBN 978-0-7607-0466-0.