From Wikipedia, the free encyclopedia
Súng Shotgun (hay còn gọi là súng bắn đạn ghém, súng hoa cải, ...) là loại súng được thiết kế thường dùng để bắn khi tựa vào vai, bắn ra loại đạn là một tập hợp các viên đạn nhỏ như hạt tiêu (chỉ sát thương cao khi dùng ở khoảng cách gần) hay loại đạn đặc và lớn (dùng với khoảng cách xa) đôi khi bên trong có thể là thuốc nổ hay những thứ khác như các chất hóa học... (khi đó nó sẽ gọi là đạn đặc biệt). Đầu đạn shotgun được thiết kế để khi bắn ra, vỏ đầu đạn bị áp suất và lực cản không khí làm vỡ, cho phép các mảnh hoặc viên bi kim loại trong đầu đạn văng ra.
Shotgun được thiết kế với nòng trơn điều này có nghĩa là đây không phải là súng trường. Trước đó cũng có súng nòng trơn là súng hỏa mai được dùng rộng rãi trong quân đội vào thế kỷ 18 đó là tiền thân của súng shotgun ngày nay. Súng shotgun thường được dùng bởi các tổ chức và cá nhân với nhiều mục đích khác nhau trong đó có việc trấn áp bạo động và tự vệ. Chúng thường được dùng bởi kỵ binh vì chiều dài của nó ngắn và dễ sử dụng hay những người đánh xe ngựa vì mức sát thương rất cao của chúng với tầm hoạt động gần để chống lại các mối đe dọa (chỉ một viên trúng đích có thể hạ gục một con gấu đang lao đến với khoảng cách gần mà súng trường không mấy hiệu quả còn súng ngắn thì lại quá yếu). Tuy nhiên vào thế kỳ 19 loại súng shotgun nạp đạn từ đầu nòng súng bị thay thế bằng loại nạp đạn từ phía sau nòng súng vốn chính xác hơn với tầm hoạt động xa và tốc độ nạp đạn nhanh hơn. Giá trị trong các hoạt động quân sự của súng shotgun được thể hiện từ trong Chiến tranh thế giới thứ nhất khi mà quân đội Hoa Kỳ sử dụng khẩu shotgun sử dụng loại đạn 12-gauge lên đạn kiểu bơm chiến đấu tầm gần trong các chiến hào rất hiệu quả. Kể từ khi đó shotgun đã được phát triển để sử dụng cho rất nhiều mục đích khác nhau trong quân đội, lực lượng thi hành công vụ và dân thường.
Các mảnh của đạn shotgun sẽ tỏa ra các hướng sau khi ra khỏi nòng súng và sức bắn được chia đều cho từng mảnh đạn đều đó có nghĩa là sức công sát thương của từng mảnh đạn sẽ rất thấp nếu bắn ở khoảng cách xa vì các mảnh đạn sẽ tỏa đi các hướng (thậm chí nếu trúng mục tiêu chúng cũng chẳng xuyên thủng được do trở nên quá yếu) nên ở khoảng cách xa loại đạn này gần như vô dụng, nhưng nếu bắn tầm gần và các mảnh đạn điều trúng mục tiêu thì mức sát thương rất cao do các mạnh đạn sẽ sát thương mục tiêu ở nhiều vị trí khác nhau. Trong các cuộc đi săn súng shotgun rất hiệu quả khi bắn các loại chim và các loại thú nhỏ vốn rất khó bắn trúng nếu sử dụng súng thông thường và các mảnh đạn nhỏ không làm mất nhiều chiến lợi phẩm khi chúng trúng mục tiêu. Dù vậy lực lượng thi hành công vụ rất nhiều loại đạn shotgun đặc biệt sử dụng khiến nó trở nên hữu dụng như một loại vũ khí tấn công cận chiến hay vũ khí bảo vệ. Shotgun còn được dùng nhiều trong thể thao như săn bắn hay bắn các mục tiêu di chuyển (như bắn đĩa).
Các kiểu súng đầu tiên như súng etpigon (một loại súng hỏa mai nhưng ngắn và có nòng lớn) và súng hỏa mai thường có xu hướng đường kính nòng lớn và trơn thường được dùng để bắn các viên đạn tròn như quả bóng. Chúng sau đó được trang bị loại đạn là một gói các viên đạn nhỏ dùng để săn bắt các loại chim hay sinh vật nhỏ vì loại đạn thường dùng không thể làm được việc này vì chúng quá lớn để nhắm vào các mục tiêu nhỏ và cũng sẽ khiến cho chiến lợi phẩm "biến mất" khi bắn trúng.
Ví dụ như khẩu súng hỏa mai Brown Bess được sử dụng trong quân đội Anh từ năm 1722 đến 1836 có cỡ nòng 19 mm nòng trơn tương đương súng shotgun sử dụng loại đạn 10 gauge có chiều dài 1570 mm, ngắn hơn chiều dài thực tế của súng một chút là 1680 mm. Một ví dụ khác là các loại súng hỏa mai ở các thuộc địa Plymouth chỉ dài có 1370 mm ngắn hơn các loại súng hỏa mai thông thường nhưng vẫn có thể sử dụng loại gói đạn nhỏ.
Các gói đạn nhỏ này cũng được dùng trên chiến trường tuy nhiên do mục tiêu là kẻ thù nên các viên đạn nhỏ sẽ lớn hơn khi dùng để đi săn thường mỗi gói sẽ chứa từ 3 đến 4 đạn nhỏ, loại đạn này được dùng trong suốt lịch sử của súng hỏa mai. Từ shotgun được dùng lần đầu tiên từ năm 1776 tại Kentucky. Nó được ghi nhận như một phần của "Ngôn ngữ của biên giới phương Tây" bởi James Fenimore Cooper.
Tại Việt Nam, quân đội nhà Nguyễn được trang bị Thần Cơ Pháo 神機礮 (súng máy thần) - một loại súng bắn Tản Đạn 散彈 (đạn ghém), có tầm bắn hiệu quả chỉ dưới 10 trượng (47 m). Thần Cơ Pháo được sử dụng trong Kỵ giá Lỗ Bộ 騎駕鹵簿 của Hoàng đế (nghi trượng tháp tùng Hoàng đế khi xuất cung bằng ngựa). Như vậy, có thể thấy, Thần Cơ Pháo là loại súng đủ nhỏ gọn để sử dụng trên lưng ngựa, bành voi. Thực tế, trước khi được đổi tên thành Thần Cơ Pháo vào năm Minh Mạng thứ mười (1829), loại súng này có những tên là Trụ Pháo 紂礮 ("pháo đai yên ngựa") và Khoát Khẩu Pháo 闊口礮 ("pháo miệng lớn"). Rất có thể đây là loại súng có nòng loe (tiếng Anh là Blunderbuss - nòng loe để tiện nạp đạn ghém khi di chuyển), được đeo ở đai sau yên ngựa[1].
Với việc xuất hiện của các rãnh xoáy nhỏ trong nòng súng trường shotgun bắt đầu tách ra thành một súng hoàn toàn riêng biệt. Shotgun được biết đến trong lịch sử của mình như một loại súng săn với loại đạn nhỏ dùng để săn những sinh vật nhỏ và loại lớn nhất dùng cho mùa săn vịt trời (nó lớn đến mức có thể bắn loại đạn nặng đến 0,5 kg và có thể hạ 50 con vịt trời chỉ bằng 1 viên đạn vì thế nên độ giật của nó lớn đến nổi người ta phải đóng nó vào đáy thuyền để có thể giữ và sử dụng được nó) cũng được chế tạo. Súng shotgun hai nòng là một ví dụ về thiết kế nạp đạn từ sau nòng súng bằng cách bẻ nòng súng lên ra khỏi báng súng vào năm 1875. Các mẫu hiện đại có thể thay nòng làm cho súng shotgun hai nòng có thể bắn được các loại đạn dược chọn sẵn từ bắn dĩa đến đi săn nhiều sinh vật khác nhau.
Trong suốt lịch sử của mình súng shotgun được ưa chuộng trong việc đi săn, canh gác và trong các lực lượng thi hành công vụ. Nó đã không được dùng bởi quân đội trên chiến trường nhiều lần trong suốt lịch sử tồn tại của mình. Súng shotgun là loại súng được thiết đơn giản hơn các loại súng trường cũng vì nó được phát triển sớm hơn. Việc chuyển từ chiến tranh chiến hào lên chiến tranh trên chiến trường mở rộng lớn khiến cho súng trường trở nên hữu dụng, mạnh mẽ và chính xác hơn với tầm bắn xa, trong khi đó súng shotgun thì hoàn toàn vô dụng khi ở mặt trận này. Tuy nhiên quân đội luôn tìm ra cách sử dụng lại loại súng này rất nhiều lần với các loại đạn đặc biệt khác nhau dành cho nó.
Shotgun được sử dụng bởi hầu hết kỵ binh. Tất cả các bên tham chiến trong Nội chiến Hoa Kỳ đều trang bị shotgun. Các kỵ binh Hoa Kỳ đã sử dụng súng shotgun rộng rãi trong suốt cuộc chiến tranh da đỏ. Các lược lượng kỵ binh rất ưa chuộng loại vũ khí này khả năng bắn trúng mục tiêu đang di chuyển cũng như sức mạnh của nó ở tầm gần, rất thích hợp với kỵ binh vốn luôn di chuyển với tốc độ cao và chiến đấu gần hơn so với các lực lượng khác. Shotgun cũng được ưa chuộng bởi các lực lượng dân quân và các lực lượng tương tự. Nó dược sử dụng để bảo vệ pháo đài trong Trận chiến Alamo trên chiến trường Texas khi xung đột với México.
Ngoại trừ các lực lượng kỵ binh, súng shotgun ít được dùng bởi các đơn vị khác trên chiến trường trong suốt thế kỷ 19. Loại vũ khí tự vệ này sử dụng phổ biến bởi các lích gác, bảo vệ và người thực thi công quyền, dù gì thì shotgun cũng đã trở thành một trong các biểu tượng của miền Tây Hoa Kỳ xưa. Các phiên bản ngắn hai nòng nạp đạn từ phía sau của súng shotgun rất được ưa chuộng bởi các lính gác của các đoàn tàu hỏa chống lại các toán cướp trong các toa tàu hẹp. Các hành khách mang các két sắt thường có ít nhất một vệ sĩ riêng trang bị shotgun canh ở phía toa trước gần đầu tàu bên cạnh những người lái tàu. Shotgun là loại vũ khí tự vệ rất phổ biến tại miền Tây Hoa Kỳ xưa, nó đòi hỏi kỹ năng của người sử dụng ít hơn các loại súng lục.
Quân đội đã sử dụng rất nhiều súng shotgun trong thế chiến thứ nhất. Với tính chất chiến tranh chiến hào, chúng rất hữu dụng khi chiến đấu trong môi trường chật hẹp của chiến hào mà súng trường thường không phát huy tác dụng nhiều còn cận chiến thì quá nguy hiểm. Quân đội Hoa Kỳ đã trang bị súng shotgun lên đạn bằng kiểu bơm sử dụng đạn 12 gauge khi họ sang chiến đấu ở châu Âu năm 1917. Các khẩu shotgun này được gắn thêm lưỡi lê và một lớp cách nhiệt ở nòng súng vì chúng sẽ được nắm như cái cán khi cận chiến sử dụng lưỡi lê để cận chiến. Loại được lắp ráp theo cách này được gọi là "súng chiến hào" bởi quân đội Hoa Kỳ. Những khẩu không được trang bị các chi tiết đó thì gọi là súng chống bạo động. Sau thế chiến thứ nhất quân đội Hoa Kỳ đã gọi tất cả súng shotgun là súng chống bạo động.
Các khẩu shotgun của quân đội Hoa Kỳ đã tỏ ra rất hiệu quả trong môi trường chiến đấu chật hẹp của chiến hào. Thậm chí Đức còn đưa các nhà ngoại giao ra lên án việc Hoa Kỳ sử dụng loại vũ khí này với cáo buộc là Hoa Kỳ đã vi phạm các điều luật của chiến tranh khi sử dụng shotgun. Các nhà quân sự cấp cao của các nước đã họp lại và xem xét cáo buộc của Đức và nó đã bị từ chối với lý do Đức lên án loại súng bắn đạn chì (loại mà sau này cho là bất hợp pháp vì nó đầu độc người bị bắn khiến họ thường chết trong đau đớn) còn đạn mà quân đội đang sử dụng là loại đạn mạ. Đây chính là lần đầu tiên câu hỏi về tính hợp pháp của việc sử dụng súng shotgun trên chiến trường được đặc ra (giống như tranh luận về việc sử dụng vũ khí nguyên tử ngày nay).
Trong chiến tranh thế giới thứ hai shotgun không được sử dụng nhiều bởi lực lượng chính của quân Đồng Minh trên chiến trường châu Âu. Tuy nhiên nó lại được ứa chuộng bởi các lực lượng du kích. Ngược lại tại mặt trận Thái Bình Dương điều kiện chiến đấu trong rừng mưa nhiệt đới dày đặc khiến cho shotgun trở thành vũ khí tối ưu của lực lượng lính thủy đánh bộ Hoa Kỳ. Lực lượng lính thủy đánh bộ Hoa Kỳ thường dùng loại shotgun lên đạn bằng kiểu bơm do nó ít khi bị kẹt đạn trong môi trường nhiều bùn đất tại mặt trận Thái Bình Dương. Tương tự lực lượng hải quân Hoa Kỳ sử dụng các súng shotgun lên đạn bằng kiểu bơm để bảo vệ các tàu tại các bến cảng tại Trung quốc (như tại Thượng Hải). Lực lượng không quân Hoa Kỳ cũng sử dụng loại shotgun này để bảo vệ các máy bay đang đáp chống lại những tấn công phá hoại tại mặt trận Thái Bình Dương và vùng bờ biển phía Tây Hoa Kỳ. các súng shotgun nạp đạn bằng kiểu bơm và bán tự động được sử dụng bởi các pháo thủ của máy bay ném bom. Loại shotgun sử dụng phổ biến nhất là loại sử dụng loại đạn 12 gauge Winchester Model 1897 và Winchester Model 1912. Loại nạp đạn từ phía sau, 1 nòng thường được sử dụng bởi lực lượng bảo vệ công sở của Anh và lực lượng bảo vệ an ninh Hoa Kỳ. Các địa điểm quan trọng như trung tâm công nghiệp được bảo vệ bởi lực lượng vệ binh quốc gia Hoa Kỳ với khẩu Winchester Model 37 sử dụng loại đạn 12 gauge.
Kể từ sau chiến tranh thế giới thứ hai shotgun được xem như một loại vũ khí đặc biệt được trang bị cho các tổ chức quân đội hiện đại. Chúng được đưa vào những nhiệm vụ đặc biệt nơi mà sức mạnh của shotgun được sử dụng một cách hiệu quả. Ví dụ như nó được sử dụng để phòng thủ các vị trí đặt súng máy trong cuộc chiến tranh Triều Tiên, các toán quân của Hoa Kỳ và Pháp đã sử dụng chúng để đi tuần trong rừng rậm trong chiến tranh Việt Nam, shotgun cũng thấy được sử dụng như một công cụ phá cửa và các đội đặc nhiệm trong thời gian đầu của chiến tranh Iraq và được thấy sử dụng bởi một số ít trong các đội lái xe tăng. Rất nhiều lực lượng hải quân hiện đại sử dụng shotgun để chiến đấu trên tàu trong các tình huống nguy hiểm khi mà môi trường chiến đấu khá chật hẹp. Shotgun cũng được quân đội sử dụng nhiều như các loại súng trường, súng công kích, hay súng tiểu liên.
Mặt khác shotgun đã trở thành loại vũ khí tiêu chuẩn cho các lực lượng thi hành công vụ. Các loại đạn được chia ra như ít gây chết, không gây chết, đạn chứa khí ga, đạn chùm, đạn nổ, đạn sáng, đạn chớp sáng gây lóa mắt, đạn nổ nhẹ gây sốc, đạn lửa, đạn chứa các loại chất hóa học và đạn cao su tất cả đều có thể chế tạo cho cỡ đạn 12 gauge dành cho quân đội hay lực lượng thi hành công vụ một số chúng có thể được bán trên thị trường. Gần đây có thêm sự xuất hiện của một loại vũ khí hỗ trợ bằng điện tử cũng sử dụng cỡ đạn 12 gauge.
Hiện nay shotgun vẫn duy trì được danh tiếng của mình như một loại súng săn sử dụng trong tất cả các cuộc đi săn từ nhỏ như chim chóc cho đến lớn như nai. Sự linh hoạt của loại vũ khí này ngày càng tăng lên với nhiều loại đạn được thiết kế khác nhau ngày càng nhiều như với loại đạn đặc giúp cho shotgun có tầm sát thương xa hơn và chính xác hơn. Shotgun đã thở thành một thứ công cụ hết sức phổ biến của các thợ săn.
Với cỡ nòng lớn của mình shotgun có thể bắn được rất nhiều loại đạn tiêu chuẩn khác nhau.
Các loại đạn chùm thường chỉ sát thương hiệu quả trong phạm vi 50 yard (46 m) còn lại nếu xa hơn thì thường chỉ tạo cảm giác va chạm mạnh chứ không sát thương cao.
Để có thể lấp đầy các khuyết điểm và tận dụng các ưu điểm của shotgun như sức chứa của đạn, nòng lớn không có rãnh xoáy như súng trường, có rất nhiều loại đạn đặc biệt đã được chế cho shotgun từ loại tự chế cho đến cho đến các loại đạn quân sự công nghệ cao.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
