Nội chiến Nga (tiếng Nga: Гражданская война в России; Grazhdanskaya voyna v Rossii) kéo dài từ ngày 7 tháng 11 (25 tháng 10 theo lịch Nga cũ) năm 1917 đến tháng 10 năm 1922, xảy ra sau cuộc cách mạng tháng 10.[6]
Thông tin Nhanh Thời gian, Địa điểm ...
Nội chiến Nga |
---|
Một phần của Cách mạng Nga và hậu quả của Thế chiến thứ nhất |
Theo chiều kim đồng hồ từ trên bên trái:
|
Thời gian | 7 tháng 11 năm 1917 – 16 tháng 6 năm 1923[lower-alpha 1][1]:3,230[2] (5 năm, 7 tháng, 1 tuần và 2 ngày)
- Hiệp ước Brest-Litovsk
Ký ngày 3 tháng 3 năm 1918 (3 tháng, 3 tuần và 3 ngày)
- Hiệp ước Tartu (Nga – Estonia)
Ký ngày 2 tháng 2 năm 1920 (2 năm, 2 tháng, 3 tuần và 5 ngày)
- Hòa ước Xô viết – Litva
Ký ngày 12 tháng 7 năm 1920 (2 năm, 8 tháng và 5 ngày)
- Hiệp ước Tartu (Nga – Phần Lan)
Ký ngày 14 tháng 10 năm 1920 (2 năm, 11 tháng và 1 tuần)
- Hòa ước Latvia – Xô viết
Ký ngày 11 tháng 8 năm 1920 (2 năm, 9 tháng và 4 ngày)
- Hòa ước Riga
Ký ngày 17 tháng 12 năm 1921 (3 năm, 10 tháng, 1 tuần và 3 ngày)
- Hiệp ước Kars
Ký ngày 13 tháng 10 năm 1921 (3 năm, 10 tháng và 6 ngày)
|
---|
Địa điểm | |
---|
Kết quả |
Phe Bolshevik chiến thắng:
Chiến thắng một phần cho một số phe ly khai thành công:
không lâu sau độc lập |
---|
|
Tham chiến |
---|
|
- Chính phủ Địa phương Lâm thời khu vực Ural
(1918)
- Chính phủ Siberia ở Omsk
(1918)
- Chính phủ Siberia ở Vladivostok
(1918)
- Komuch
(1918)
- Bắc Nga
(1918, 1918–20)
- Tây Bắc Nga (1918–19)
- Krym
(1918–19)
- Cộng hòa Don
(1918–20)
- Cộng hòa Kuban
(1918–20)
|
- Belarus
(1918–20) - Tây Ukraina
(1918–19) - Trung Litva
(1920–22) - Moldavia
(1917–18) - Ngoại Kavkaz
(1918) - Gruzia
(1918–21) - Armenia
(1918–20; 1921) - Turkestan
(1917–18) - Trung Caspi
(1918) - Aras
(1918–19) - Tiểu quốc Hồi giáo Kavkaz
(1919–20) - Azerbaijan
(1918–20) - Bắc Kavkaz
(1917–21) - Ukraina Lục
(1918–22) - Buryat-Mongolia
(1917–21) - Yakut
(1918) - Altay
(1917–20; 1921–22) - Karelia
(1918–20; 1920; 1920–23) - Bắc Ingria
(1919–20) - Basmachi
(1918–22) - Bukhara
(1920) - Khiva
(1918–20)
|
|
|
|
Chỉ huy và lãnh đạo |
---|
Vladimir Lenin Lev Trotsky Jukums Vācietis Yakov Sverdlov Sergey Kamenev Nikolai Podvoisky Iosif Stalin Yukhym Medvedev Vilhelm Knorin Alexander Krasnoshchyokov |
Alexander Kerensky Alexander Kolchak Lavr Kornilov † Anton Denikin Pyotr Wrangel Nikolai Yudenich Grigory Semyonov Yevgeny Miller Pyotr Krasnov R. von Ungern |
Józef Piłsudski C.G.E. Mannerheim Symon Petliura Konstantin Päts Jānis Čakste Antanas Smetona S. Tikhonov Noe Zhordania A. Khatisian Nasib Yusifbeyli |
Vladimir Volsky Maria Spiridonova Nykyfor Hryhoriv † Nestor Makhno Stepan Petrichenko …và nhiều nhân vật khác |
Otani Kikuzo Edmund Ironside William S. Graves Radola Gajda Maurice Janin …và nhiều nhân vật khác |
H. von Eichhorn † Nuri Pasha Jan Sierada Pavlo Skoropadskyi P. Bermondt-Avalov …và nhiều nhân vật khác |
Lực lượng |
---|
|
- AFSR: 270.000 (đỉnh điểm)
- Lục quân Siberia: 60.000 (đỉnh điểm)
- Lục quân Komuch: 30.000 (đỉnh điểm)
- Đạo quân Tây Bắc: 18.500 (đỉnh điểm)
- Đạo quân Bắc: 54.700 (đỉnh điểm)
- Đạo quân Tây: 48.000 (đỉnh điểm)
- Đạo quân Orenburg: 25.000 (đỉnh điểm)
- Đạo quân Ural: 17.200 (đỉnh điểm)
- Lục quân Nhật: 70.000 (đỉnh điểm)
- Binh đoàn Tiệp Khắc: 50.000 (đỉnh điểm)
- AEF, Siberia:
7.950
- Lục quân Anh:
57.636[5]
- Lục quân Rumani:
50.000
- Lục quân Pháp:
15.600
- Lục quân Hy Lạp:
23.000
- CSEF:
~5.000
- AEF, Bắc Nga:
5.000
- Legione Redenta:
2.500
- Quân Bắc Dương:
2.300
- Lục quân Serbia:
2.000
- Lục quân Ấn Độ thuộc Anh:
950
- Lục quân Úc:
150
|
- Lục quân Ba Lan: ~1.000.000 (đỉnh điểm)
- Lục quân Phần Lan:
90.000 (đỉnh điểm)
- Lính tình nguyện Saxon:
10.000 (đỉnh điểm)
- Lục quân Kavkaz:
20.000 (đỉnh điểm)
- Lục quân Thổ Nhĩ Kỳ:
20,000 (đỉnh điểm)
- Sư đoàn Sắt:
14.000 (đỉnh điểm)
- Landeswehr:
10.500 (đỉnh điểm)
- Bermontia:
50.000 (đỉnh điểm)
|
Đóng
Giai đoạn chính kết thúc ngày 25 tháng 10 năm 1922. Các cuộc nổi dậy chống Bolshevik tiếp diễn ở Trung Á và ở Viễn Đông xuyên suốt thập niên 20 và 30.
Chiến tranh Xô viết-Ba Lan.
Liên kết với Bolshevik cho tới Tháng 3 năm 1918 nhưng chia tách sau khi Hiệp ước Brest-Litovsk được ký kết. Hầu hết đảng viên SR tả khuynh chống lại phái Bolshevik sau đó, song một số ít vẫn theo Bolshevik.
Liên minh với phái Bolshevik cho tới năm 1919; về sau chống lại.
Liên minh với phái Bolshevik cho tới năm 1920; về sau chống lại.
Nhật Bản đóng quân tại Bắc Sakhalin cho tới năm 1925.
Последние бои на Дальнем Востоке. М., Центрполиграф, 2005.
Belash, Victor & Belash, Aleksandr, Dorogi Nestora Makhno, p. 340
Damien Wright, Churchill's Secret War with Lenin: British and Commonwealth Military Intervention in the Russian Civil War, 1918–20, Solihull, UK, 2017, pp. 394, 526–528, 530–535; Clifford Kinvig, Churchill's Crusade: The British Invasion of Russia 1918–1920, London 2006, ISBN 1-85285-477-4, p. 297; Timothy Winegard, The First World Oil War, University of Toronto Press (2016), p. 229
Xem thêm: Thư mục về Cách mạng và Nội chiến Nga
- Benvenuti, Francesco (1988). The Bolsheviks and the Red Army, 1918-1922 [Đảng Bolshevik và Hồng quân, 1918-1922]. Christopher Woodall biên dịch. New York và New Rochelle: Nhà xuất bản Đại học Cambridge. ISBN 0-521-25771-9.
- Bubnov, A.S.; Kamenev, S.S.; Tukhachevsky, M.N.; Eideman, R.P. (2020). The Russian Civil War, 1918–1921: An Operational-Strategic Sketch of the Red Army's Combat Operations [Nội chiến Nga, 1918–1921: Một phác thảo chiến lược về các chiến dịch quân sự của Hồng quân]. Richard W. Harrison biên dịch. Hoa Kỳ: Casemate Publishers. ISBN 9781952715051.
- Budnitskii, Oleg (2012). Russian Jews Between the Reds and the Whites, 1917-1920 [Người Do Thái Nga giữa Hồng phái và Bạch phái, 1917-1920]. Timothy J. Portice biên dịch. Hoa Kỳ: Nhà xuất bản Đại học Pennsylvania. ISBN 9780812208146.
- Bullock, David (2012). The Russian Civil War 1918–22 [Nội chiến Nga 1918–22]. Anh: Bloomsbury Publishing. ISBN 9781846038044.
- Brovkin, Vladimir N. (1994). Behind the Front Lines of the Civil War: Political Parties and Social Movements in Russia, 1918-1922 [Phía sau tiền tuyến của cuộc Nội chiến: Các đảng chính trị và phong trào xã hội ở Nga, 1918-1922]. New Jersey: Nhà xuất bản Đại học Princeton. ISBN 0-691-03278-5.
- Carley, Michael Jabara (1983). Revolution and Intervention: The French Government and the Russian Civil War 1917-1919 [Cách mạng và can thiệp: Chính phủ Pháp và Nội chiến Nga 1917-1919]. Canada: Nhà xuất bản Đại học McGill-Queen. ISBN 0-7735-0408-7.
- Engelstein, Laura (2018). Russia in Flames: War, Revolution, Civil War, 1914-1921 [Nga trong biển lửa: Chiến tranh, Cách mạng, Nội chiến, 1914-1921]. Anh: Nhà xuất bản Đại học Oxford. ISBN 9780199794218.
- Foglesong, David S. (1995). America's Secret War Against Bolshevism: U.S. Intervention in the Russian Civil War, 1917-1920 [Cuộc chiến bí mật của Mỹ chống lại chủ nghĩa Bolshevik: Can thiệp của Hoa Kỳ trong Nội chiến Nga, 1917-1920]. Hoa Kỳ: Nhà xuất bản Đại học North Carolina. ISBN 9781469611136.
- Foley, Michael (2018). Russian Civil War: Red Terror, White Terror, 1917–1922 [Nội chiến Nga: Khủng bố Đỏ, Khủng bố Trắng, 1917–1922]. Anh: Pen & Sword Books. ISBN 9781526728623.
- Holquist, Peter (2002). Making War, Forging Revolution: Russia’s Continuum of Crisis, 1914-1921 [Gây chiến, rèn cách mạng: Dãy khủng hoảng của Nga, 1914-1921]. Hoa Kỳ: Nhà xuất bản Đại học Havard. ISBN 9780674009073.
- Kenez, Peter (2008). Red Advance, White Defeat: Civil War in South Russia, 1919–1920 [Hồng phái tiến bước, Bạch phái lui bước: Nội chiến ở Nam Nga, 1919–1920]. Hoa Kỳ: New Academia Publishing. ISBN 9781955835176.
- Khodjakov, Mikhail V. (2014). Alex Lane (biên tập). Money of the Russian Revolution, 1917-1920 [Tiền tệ của Cách mạng Nga, 1917-1920]. Anh: Cambridge Scholars Publisher. ISBN 9781443871471.
- Laruelle, Marlene; Karnysheva, Margarita (2020). Memory Politics and the Russian Civil War: Reds Versus Whites [Chính trị ký ức và Nội chiến Nga: Hồng phái đấu Bạch phái]. Anh: Bloomsbury Publishing. ISBN 9781350149977.
- Lincoln, W. Bruce (1989). Red Victory: A History of the Russian Civil War [Chiến thắng Đỏ: Một lịch sử của Nội chiến Nga]. Hoa Kỳ: Simon and Schuster. ISBN 0-671-73286-2.
- Mawdsley, Evan (2008). The Russian Civil War [Nội chiến Nga]. Anh: Birlinn. ISBN 9781843410416.
- Moffat, I. (2015). The Allied Intervention in Russia, 1918-1920: The Diplomacy of Chaos [Can thiệp của Đồng minh tại Nga, 1918-1920: Ngoại giao hỗn loạn]. Anh: Palgrave Macmillan. ISBN 9781137435736.
- Murphy, A.B.; Swain, Geoffrey; Myshov, N.A.; Butt, V.P. (2016). The Russian Civil War: Documents from the Soviet Archives [Nội chiến Nga: Tư liệu từ kho lưu trữ Xô viết]. Anh: Palgrave Macmillan UK. ISBN 9781349250264.
- Novikova, Li︠u︡dmila Gennadʹevna (2018). An Anti-Bolshevik Alternative: The White Movement and the Civil War in the Russian North [Một phương án thay thế chống Bolshevik: Phòng trào Bạch vệ và Nội chiến ở Bắc Nga]. Hoa Kỳ: Nhà xuất bản Đại học Wisconsin. ISBN 9780299317409.
- Pereira, Norman G. O. (1996). White Siberia: The Politics of Civil War [Siberia Trắng: Chính trị của Nội chiến]. Buffalo, Hoa Kỳ: Nhà xuất bản Đại học McGill-Queen. ISBN 9780773513495.
- Rabinowitch, Alexander (2008). The Bolsheviks in Power: The First Year of Soviet Rule in Petrograd [Đảng Bolshevik lên cầm quyền: Năm đầu tiên của chính quyền Xô viết tại Petrograd]. Hoa Kỳ: Nhà xuất bản Đại học Indiana. ISBN 9780253220424.
- Raleigh, Donald J. (2021). Experiencing Russia's Civil War: Politics, Society, and Revolutionary Culture in Saratov, 1917-1922 [Trải nghiệm Nội chiến Nga: Chính trị, Xã hội, và Văn hóa cách mạng ở Saratov, 1917-1922]. Hoa Kỳ: Nhà xuất bản Đại học Princeton. ISBN 9781400843749.
- Richard, Carl J. (2013). When the United States Invaded Russia: Woodrow Wilson's Siberian Disaster [Khi Hoa Kỳ xâm lược Nga: Thảm họa Siberia của Woodrow Wilson]. New York: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1-4422-1990-8.
- Ryan, James (2012). Lenin's Terror: The Ideological Origins of Early Soviet State Violence [Khủng bố của Lenin: Nguồn gốc ý thức hệ của bạo lực nhà nước Xô viết sơ kỳ]. London và New York: Routledge. ISBN 978-0-415-67396-9.
- Smele, Jonathan (2016). The "Russian" Civil Wars, 1916-1926: Ten Years That Shook the World [Các cuộc nội chiến "Nga", 1916-1926: Mười năm rung chuyển thế giới]. Anh: Nhà xuất bản Đại học Oxford. ISBN 9780190613211.
- —— (2015). Historical Dictionary of the Russian Civil Wars, 1916-1926 [Từ điển lịch sử về Nội chiến Nga, 1916-1926]. Anh: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 9781442252813.
- Smith, S. A. (2017). Russia in Revolution: An Empire in Crisis, 1890 to 1928 [Nước Nga Cách mạng: Một đế chế lâm khủng hoảng, 1890 tới 1928]. Anh: OUP Oxford. ISBN 9780191054044.
- Swain, Geoffrey (2013). The Origins of the Russian Civil War [Các nguồn gốc của Nội chiến Nga]. Anh: Taylor & Francis. ISBN 9781317899129.
- Wade, Rex A. (2001). The Bolshevik Revolution and Russian Civil War [Cách mạng Bolshevik và Nội chiến Nga]. Anh: Bloomsbury Academic. ISBN 9780313299742.
- Wright, Damien (2017). Churchill's Secret War With Lenin: British and Commonwealth Military Intervention in the Russian Civil War, 1918–20 [Cuộc chiến bí mật của Churchill với Lenin: Vương quốc Anh và can thiệp quân sự của Khối Thịnh vượng chung trong Nội chiến Nga, 1918–20]. Anh: Helion Limited. ISBN 9781913118112.
|
Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Nội chiến Nga. |