Nhuyễn thể học là một nhánh của động vật học chuyên nghiên cứu về các loài thân mềm thuộc ngành động vật không xương sống.[1] Đây là thuật ngữ dịch từ "Malacology" bắt nguồn từ tiếng Hylạp là "μαλακός" (malakos, nghĩa là thân thể mềm) và "λογία" (logia, nghĩa là môn học), theo nghĩa này thì nhuyễn thể học là bộ môn nghiên cứu về các loài thân mềm, nên cũng đã dịch là "thân mềm học".[2]
Các lĩnh vực thuộc nhuyễn thể học khá rộng, bao gồm hình thái học, phân loại học, sinh thái học và tiến hóa của các loài thân mềm. Nhuyễn thể học cũng liên quan nhiều đến y học, thú y, nông nghiệp, nhất là nhiều loài thân mềm là nhân tố truyền bệnh, như trong bệnh sán máng ở người thì vectơ truyền bệnh là một loài thân mềm. Ngoài ra, khảo cổ học có ứng dụng các kiến thức của môn học này, nhất là môn nghiên cứu vỏ thân mềm (conchology) để tìm hiểu sự biến đổi của khí hậu cổ xưa, của hệ động-thực vật (biota) khu vực.[3]
Filippo Bonanni đã viết và cho xuất bản cuốn sách đầu tiên về vỏ sò, vỏ ốc biển vào năm 1681.[4] Tựa đề của sách này là: Ricreatione dell' occhio e dela mente nell oservation' delle Chiociolle, proposta a' curiosi delle opere della natura, &c (Giải trí khi quan sát 'delle Chiocciole, cho những người ưa khám phá về tự nhiên, & c).[5] Đây là tác phẩm đầu tiên về nhuyễn thể học.
Năm 1868, Hiệp hội Nhuyễn thể học Đức được thành lập, nghiên cứu hình thái, sinh lý và ứng dụng, phương pháp hiện trường Malacological và các phương pháp trong phòng thí nghiệm (chẳng hạn như thu thập, tài liệu và lưu trữ).[6] Những người nghiên cứu lĩnh vực này gọi là nhà nhuyễn thể học (Malacologist). Hiện có nhiều Hiệp hội Nhuyến thể học ở các nước.
American Malacological Society
Association of Polish Malacologists (Stowarzyszenie Malakologów Polskich)
Belgian Malacological Society (Société Belge de Malacologie) – French speaking
Belgian Society for Conchology (Belgische Vereniging voor Conchyliologie) – Dutch speaking
Brazilian Malacological Society (Sociedade Brasileira de Malacologia)[7]
Conchological Society of Great Britain and Ireland
Conchologists of America
Dutch Malacological Society (Nederlandse Malacologische Vereniging)
Estonian Malacological Society (Eesti Malakoloogia Ühing)
European Quaternary Malacologists
Freshwater Mollusk Conservation Society
German Malacological Society (Deutsche Malakozoologische Gesellschaft)
Hungarian Malacological Society Magyar Malakológiai Társaság
Italian Malacological Society (Società Italiana di Malacologia)
Malacological Society of Australasia
Malacological Society of London
Malacological Society of the Philippines, Inc.
Mexican Malacological Society (Sociedad Mexicana de Malacología y Conquiliología)[8]
Spanish Malacological Society (Sociedad Española de Malacología)
Western Society of Malacologists
Hơn 150 tạp chí trong lĩnh vực này được xuất bản ở hơn 30 quốc gia, tạo ra một lượng lớn các bài báo khoa học.[9]
The Conchologist (1891–1894)[39] → The Journal of Malacology (1894–1905)[40]
The Festivus – a peer-reviewed journal which started as a club newsletter in 1970, published by the San Diego Shell Club.[41]
The Nautilus – since 1886 published by Bailey-Matthews Shell Museum. First two volumes were published under name The Conchologists' Exchange. Impact factor: 0.500 (2009)[42]
Cox L. R. & Peake J. F. (eds.). Proceedings of the First European Malacological Congress. September 17–21, 1962. Text in English with black-and-white photographic reproductions, also maps and diagrams. Published by the Conchological Society of Great Britain and Ireland and the Malacological Society of London in 1965 with no ISBN.
Heppel D. (1995). "The long dawn of Malacology: a brief history of malacology from prehistory to the year 1800." Archives of Natural History22(3): 301–319.
From French malacologie, contraction of malacozoologie, from New Latin Malacozoa "zoological group including soft-bodied animals" from Greek μαλακός – malakos "soft" + ζῷον "animal.
