Hoa Kỳ
quốc gia cộng hòa lập hiến liên bang nằm ở khu vực Bắc Mỹ / From Wikipedia, the free encyclopedia
Hợp chúng quốc Hoa Kỳ[17][19][20] (tiếng Anh: The United States of America, United States of America, USA), gọi tắt là Hoa Kỳ (tiếng Anh: United States, US hoặc U.S., nguyên văn 'Hợp chúng quốc') hay Mỹ, là một quốc gia ở châu Mỹ, nằm tại Tây Bán cầu, lãnh thổ bao gồm 50 tiểu bang và một đặc khu liên bang (trong đó có 48 tiểu bang lục địa). Hoa Kỳ nằm ở giữa Bắc Mỹ, với Thái Bình Dương ở phía tây, Đại Tây Dương ở phía đông, Canada ở phía bắc và Mexico ở phía nam. Tiểu bang Alaska nằm trong vùng tây bắc của lục địa Bắc Mỹ, giáp với Canada ở phía đông và Nga ở phía tây qua eo biển Bering. Tiểu bang Hawaii nằm giữa Thái Bình Dương. Hoa Kỳ có 14 vùng lãnh thổ trực thuộc nằm rải rác trong vùng biển Caribe và Thái Bình Dương cùng 326 Biệt khu thổ dân châu Mỹ.
Hợp chúng quốc Hoa Kỳ
|
|
---|---|
Tên bản ngữ
| |
Tiêu ngữ: Các khẩu hiệu khác
| |
Đại ấn | |
Vị trí chính quốc Hoa Kỳ (xanh) tại Bắc Mỹ | |
Vị trí Hoa Kỳ (xanh đậm) cùng các vùng quốc hải | |
Tổng quan | |
Thủ đô | Washington, D.C. 38°53′B 77°01′T |
Thành phố lớn nhất | Thành phố New York 40°43′B 74°00′T |
Ngôn ngữ chính thức | Không có ở cấp liên bang[a] |
Ngôn ngữ quốc gia | Tiếng Anh[b] |
Sắc tộc (2019)[2] | Theo chủng tộc:
Theo sắc tộc:
|
Tôn giáo chính (2020)[3] |
|
Tên dân cư | Người Mỹ |
Chính trị | |
Chính phủ | Liên bang tổng thống chế cộng hòa lập hiến |
Joe Biden (D)[4] | |
Kamala Harris (D) | |
Mike Johnson (R) | |
John Roberts (R) | |
Lập pháp | Quốc hội |
Thượng viện | |
• Hạ viện | Hạ viện |
Lịch sử | |
Độc lập từ Đế quốc Anh | |
4 tháng 7 năm 1776 | |
• Liên bang | 1 tháng 3 năm 1781 |
3 tháng 9 năm 1783 | |
21 tháng 6 năm 1788 | |
25 tháng 9 năm 1789 | |
21 tháng 8 năm 1959 | |
5 tháng 5 năm 1992 | |
Địa lý | |
Diện tích | |
• Tổng cộng | 9,796,742 km2[5][c] (hạng 3) 3.796.742 mi2 |
• Mặt nước (%) | 7,0[6] |
• Đất liền | 3.531.905 dặm vuông Anh (9.147.590 km²) |
Dân số | |
• Điều tra 2020 | 333.885.870[7] (hạng 3) |
• Mật độ | /km2 (hạng 146) 87/mi2 |
Kinh tế | |
GDP (PPP) | Ước lượng 2023 |
• Tổng số | 26.950 nghìn tỷ USD[8] (hạng 2) |
80,412 USD[8] (hạng 8) | |
GDP (danh nghĩa) | Ước lượng 2023 |
• Tổng số | 26.950 nghìn tỷ USD[8] (hạng 1) |
• Bình quân đầu người | 80,412 USD[8] (hạng 5) |
Đơn vị tiền tệ | đô la Mỹ ($) (USD) |
Thông tin khác | |
Gini? (2020) | 48.5[9] cao |
HDI? (2019) | 0.926[10] rất cao · hạng 17 |
Múi giờ | UTC−4 đến −12, +10, +11 |
UTC−4 đến −10[d] | |
Cách ghi ngày tháng | tt-nn-nn nnnn.tt.nn[11] |
Điện thương dụng | 120 V–60 Hz |
Giao thông bên | phải[e] |
Mã điện thoại | +1 |
Mã ISO 3166 | US |
Tên miền Internet | |
|
Với 3,8 triệu dặm vuông (9,8 triệu km²) và hơn 331 triệu người, Hoa Kỳ là quốc gia lớn thứ ba về tổng diện tích cũng như thứ ba về quy mô dân số. Hoa Kỳ là quốc gia của người nhập cư; là quốc gia đa chủng tộc cũng như văn hóa nhất trên thế giới do kết quả của những cuộc di dân đến từ nhiều quốc gia khác nhau trên toàn cầu.[21]
Hoa Kỳ được thành lập ban đầu với 13 thuộc địa của Đế quốc Anh nằm dọc theo bờ biển Đại Tây Dương. Sau khi tự tuyên bố trở thành các tiểu bang độc lập, 13 cựu thuộc địa đưa ra tuyên ngôn độc lập vào ngày 4 tháng 7 năm 1776 và đánh bại người Anh trong chiến tranh Cách mạng Mỹ, đây là cuộc chiến tranh thuộc địa giành độc lập thành công đầu tiên trong lịch sử.[22] Hội nghị Liên bang quyết định sử dụng bản Hiến pháp Hoa Kỳ vào ngày 17 tháng 9 năm 1787. Việc thông qua bản hiến pháp này một năm sau đó đã biến các cựu thuộc địa thành một phần của nước cộng hòa chung duy nhất. Đạo luật nhân quyền Hoa Kỳ gồm mười tu chính án hiến pháp được thông qua năm 1791. Sau khi giành độc lập, theo học thuyết Vận mệnh hiển nhiên, Hoa Kỳ bắt đầu công cuộc đánh đuổi người da đỏ bản địa và mở rộng lãnh thổ mạnh mẽ trên khắp Bắc Mỹ trong suốt thế kỷ 19.[23] Nội chiến Hoa Kỳ kết thúc đã chấm dứt chế độ nô lệ cũng như sự chia rẽ tư tưởng. Đến cuối thế kỷ 19, Hoa Kỳ đã mở rộng sự ảnh hưởng lên toàn bộ Thái Bình Dương[24] và trở thành nền kinh tế lớn nhất thế giới từ đó tới nay.[25] Chiến thắng trong chiến tranh với Tây Ban Nha cùng chiến tranh thế giới thứ nhất đã xác định vị thế đại cường quốc toàn cầu của Hoa Kỳ. Thắng lợi trong chiến tranh thế giới thứ hai và chiến tranh Lạnh tiếp tục khẳng định và giữ vững vị thế siêu cường của quốc gia này.
Hoa Kỳ ngày nay là nước phát triển, thành viên của các tổ chức quốc tế lớn như Liên Hợp Quốc, NATO, G7, G20, Câu lạc bộ Paris,... Nền kinh tế Hoa Kỳ lớn nhất thế giới theo GDP danh nghĩa[26], xếp thứ hai theo sức mua tương đương.[27] Hoa Kỳ có chỉ số phát triển con người rất cao[28], đứng hạng nhất về tổng giá trị thương hiệu quốc gia[29], hạng nhì trong báo cáo cạnh tranh toàn cầu[30], hạng 17 về chỉ số tự do kinh tế[31], hạng nhất về ngân sách quốc phòng.[32][33] Đô la Mỹ là loại tiền tệ được giao dịch nhiều nhất và Hoa Kỳ có số lượng tỷ phú cùng triệu phú nhiều nhất thế giới.[34][35] Hoa Kỳ đi đầu trong lĩnh vực khám phá vũ trụ[36], là quốc gia đầu tiên đưa con người lên Mặt trăng cũng như sở hữu vũ khí hạt nhân.[37] Hoa Kỳ có số lượng công dân và tổ chức đoạt nhiều giải Nobel nhất trong lịch sử.[38][39] Văn hóa Hoa Kỳ có tầm ảnh hưởng trên toàn cầu.[40]
Dù vậy, Hoa Kỳ cũng phải đối mặt với nhiều thách thức như quản lý súng đạn, nhập cư bất hợp pháp[41] và chi phí y tế đắt đỏ.[42][43]