Liên minh châu Phi

Liên minh châu Phi (tiếng Anh: African Union, viết tắt là AU hoặc tiếng Pháp: Union africaine, viết tắt là UA) là một tổ chức liên chính phủ bao gồm 55 quốc gia châu Phi, có trụ sở tại Addis Ababa, Ethiopia. Tổ chức này dược thành lập tháng 9, năm 2002 là được xem là tổ chức kế thừa Tổ chức Liên đoàn châu Phi (OAU).

Liên minh châu Phi Tiếng Anh: African Union Tiếng Ả Rập: الاتحاد الأفريقي Tiếng Bồ Đào Nha: União Africana Tiếng Tây Ban Nha: Unión Africana Tiếng Swahili: Umoja wa Afrika Tiếng Pháp: Union africaine
Tên bản ngữ Liên minh châu Phi Tiếng Anh: African Union Tiếng Ả Rập: الاتحاد الأفريقي Tiếng Bồ Đào Nha: União Africana Tiếng Tây Ban Nha: Unión Africana Tiếng Swahili: Umoja wa Afrika Tiếng Pháp: Union africaine
Cờ Liên minh
thành viên       thành viên bị đình chỉ
Tổng quan
Thủ phủ	Addis Ababa
Thành phố lớn nhất	Cairo và Lagos
Ngôn ngữ chính thức	tiếng Ả Rập tiếng Anh tiếng Pháp tiếng Bồ Đào Nha tiếng Tây Ban Nha tiếng Swahili
Chính trị
Lãnh đạo
• Chủ tịch	Mauritania Mohamed Ould Ghazouani
• Chủ tịch Ủy ban Liên minh châu Phi	Chad Moussa Faki
Lịch sử
Thành lập
• kế thừa từ OAU	25 tháng 5 1963
• đổi tên thành Liên minh châu Phi	9 tháng 7 2002
Nước thành viên	55  Algérie  Angola  Bénin  Botswana  Burkina Faso  Burundi  Cameroon  Cabo Verde  Trung Phi  Tchad  Comoros  Bờ Biển Ngà  Democratic Republic of the Congo  Cộng hoà Congo  Djibouti  Ai Cập  Guinea Xích Đạo  Eritrea  Ethiopia  Gabon  Gambia  Ghana  Guinée  Guinea-Bissau  Kenya  Lesotho  Liberia  Libya  Madagascar  Malawi  Mali  Mauritius  Mozambique  Namibia  Niger  Nigeria  Rwanda  Western Sahara (SADR)  São Tomé và Príncipe  Sénégal  Seychelles  Sierra Leone  Somalia  Nam Phi  Sudan  Eswatini  Tanzania  Togo  Tunisia  Uganda  Zambia  Zimbabwe
Địa lý
Diện tích
• Tổng cộng	29.757.900 km2 (hạng 11) 11.489.589 mi2
Dân số
• Ước lượng 2005	850 triệu
• Mật độ	25.7/km2 (hạng 1771) 66,6/mi2
Kinh tế
GDP  (PPP)	Ước lượng 2003
• Tổng số	1.515 tỷ USD (hạng 16th1)
• Bình quân đầu người	1,896 USD
GDP  (danh nghĩa)	Ước lượng 2003
• Tổng số	514 tỷ USD
• Bình quân đầu người	643 USD
Thông tin khác
Múi giờ	UTC-1 đến +4
Nếu xem tổ chức này là một quốc gia.

Lịch sử

Sự thành lập của liên minh châu Phi bắt nguồn từ liên minh các quốc gia châu Phi (Union of African States), một liên bang ban đầu do Kwame Nkrumah thành lập thập niên 1960, cũng như một loạt các cố gắng để đoàn kết châu Phi, bao gồm Tổ chức châu Phi Thống nhất (OAU), được thành lập ngày 25 tháng 5 năm 1963, và Cộng đồng Kinh tế châu Phi năm 1981. Các nhà phê bình cho rằng OAU đã làm ít công việc để bảo vệ quyền và tự do của công dân châu Phi từ các lãnh đạo chính trị của họ, thường nó được mang tiếng là "Câu lạc bộ của những nhà độc tài.^[1]

Ý tưởng thành lập AU đã được hồi sinh vào giữa thập niên 1990 bởi nhà lãnh đạo Libya Muammar al-Gaddafi: người đứng đầu của OAU đã phê chuẩn Tuyên bố Sirte (đặt tên theo Sirte, ở Libya) vào ngày 9 tháng 9 năm 1999, nhằm kêu gọi thành lập Liên minh châu Phi. Sau tuyên bố trên là hội nghị thượng đỉnh ở Lomé năm 2000, khi đó Luận về Liên minh châu Phi được thông qua, và tại Lusaka năm 2001, khi kế hoạch thực hiện của Liên minh châu Phi được thông qua. Cùng thời gian này, sáng kiến ​​cho việc thành lập Đối tác mới vì sự phát triển của châu Phi (NEPAD) cũng được thành lập.

Liên minh châu Phi chính thức thành lập ở Durban vào ngày 9 tháng 7 năm 2002, bởi chủ tịch đầu tiên là người Nam Phi Thabo Mbeki, tại kỳ họp đầu tiên của Hội đồng liên minh châu Phi. Kỳ họp thứ hai của Hội đồng này được diễn ra tại Maputo năm 2003, và thứ 3 ở Addis Ababa ngày 6 tháng 7 năm 2004.

Kinh tế

Mục đích của AU là thiết lập một khu vực mậu dịch tự do, liên minh thuế quan, thị trường chung, ngân hàng trung ương, và đồng tiền chung, từ đó thiết lập liên minh kinh tế và tiền tệ. Kế hoạch hiện tại là thiết lập Cộng đồng kinh tế châu Phi với đồng tiền chung vào năm 2023.^[2]

Ngôn ngữ

Ngôn ngữ làm việc của Liên minh châu Phi là tiếng Ả Rập, tiếng Anh, tiếng Pháp và tiếng Bồ Đào Nha, và các ngôn ngữ châu Phi "nếu có thể".^[3] Một nghị định thư sửa đổi Bộ Luật của tổ chức được thông qua năm 2003 nhưng đến năm 2007 vẫn chưa có hiệu lực, theo đó thêm tiếng Tây Ban Nha, tiếng Swahili và "bất kỳ ngôn ngữ châu Phi khác" và có 6 ngôn ngữ chính thức của Liên minh châu Phi.^[4] Trong thực tế, việc biên dịch tài liệu của AU sang 4 ngôn ngữ làm việc khác gây ra sự chậm trễ đáng kể và khó khăn trong việc xúc tiến thương mại.

Được thành lập năm 2001 dưới sự bảo trợ của AU, học viện ngôn ngữ châu Phi đã thúc đẩy việc sử dụng và sự ghi nhớ của ngôn ngữ châu Phi trong số những người châu Phi. AU tuyên bố năm 2006 là năm ngôn ngữ châu Phi.^[5][6]

Thành viên

Xem thêm: Danh sách các quốc gia thành viên Liên minh châu Phi theo hệ thống chính trị, Danh sách các quốc gia thành viên Liên minh châu Phi theo dân số, và Sự mở rộng Liên minh châu Phi

Hiện tại

Tất cả các quốc gia độc lập ở châu Phi và các vực nước châu Phi, cũng như vùng Tây Sahara, là thành viên hoặc từng là thành viên của AU hoặc OAU. Morocco đơn phương rút khỏi khối này; một quốc gia hiện đang chờ gia nhập. Tuy nhiên, đến ngày 30 tháng 1 AU thừa nhận Morocco là một thành viên của liên minh sau 33 năm tách khỏi liên minh. Các quốc gia thành viên của AU gồm:^[7]

Algérie  Angola  Bénin  Botswana  Burkina Faso  Burundi  Cabo Verde  Cameroon  Trung Phi  Tchad  Comoros  Bờ Biển Ngà  Cộng hoà Dân chủ Congo  Djibouti

Ai Cập  Guinea Xích Đạo  Eritrea  Eswatini  Ethiopia  Gabon  Gambia  Ghana  Guinée  Guiné-Bissau  Kenya  Lesotho  Liberia  Libya  Madagascar

Malawi  Mali  Mauritanie  Mauritius  Maroc  Mozambique  Namibia  Niger  Nigeria  Cộng hoà Congo  Rwanda  Cộng hoà Dân chủ Ả Rập Sahrawi (Nhà nước chưa được công nhận)  São Tomé và Príncipe

Sénégal  Seychelles  Sierra Leone  Somalia  Nam Phi  Nam Sudan  Sudan  Tanzania  Togo  Tunisia  Uganda  Zambia  Zimbabwe

Tạm ngưng liên kết

Bản đồ Liên minh châu Phi, với màu xanh chuối chỉ các quốc gia ngưng tham gia tạm thời.

 Guinée – ngừng tham gia sau cuộc đảo chính năm 2008^[8][9]

 Madagascar – ngưng tham gia từ sau cuộc khủng hoảng chính trị Malagasy 2009.^[10]

 Eritrea – tự ngưng tham gia sau khi Liên minh châu Phi kêu gọi Hội đồng bảo an Liên hợp quốc thực hiện các biện pháp trừng phạt vì hậu thuẫn cho người Somali đạo Hồi.^[11]

Sudan – tạm thời bị đình chỉ tư cách thành viên sau khi xảy ra cuộc đảo chính của quân đội nước này tháng 10/2021^[12]

Chú thích

1. African Union replaces dictators' club, BBC, ngày 8 tháng 7 năm 2002
2. “Profile: African Union”. BBC News. ngày 1 tháng 7 năm 2006. Bản gốc lưu trữ ngày 12 tháng 7 năm 2006. Truy cập ngày 11 tháng 7 năm 2014. Đã định rõ hơn một tham số trong |archiveurl= và |archive-url= (trợ giúp)
3. Article 25, Constitutive Act of the African Union.
4. Article 11, Protocol on Amendments to the Constitutive Act of the African Union (PDF), Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 8 tháng 12 năm 2013, truy cập ngày 11 tháng 7 năm 2014
5. “Ethiopia: AU Launches 2006 As Year of African Languages”. AllAfrica.com. 2006. Truy cập 2006. Kiểm tra giá trị ngày tháng trong: |ngày truy cập= (trợ giúp)
6. Project for the Study of Alternative Education in South Africa (2006). “The Year of African Languages (2006) – Plan for the year of African Languages – Executive Summary”. Project for the Study of Alternative Education in South Africa. Bản gốc lưu trữ ngày 23 tháng 9 năm 2006. Truy cập ngày 30 tháng 9 năm 2006.
7. “AU Member States”. African Union. Bản gốc lưu trữ ngày 9 tháng 1 năm 2015. Truy cập ngày 30 tháng 1 năm 2013.
8. AU Stänger av Guinea Lưu trữ 2009-02-07 tại Wayback Machine.
9. "African Union bars Guinea on coup" bbc.co.uk 29 tháng 12 năm 2008 Link truy cập 29/12/08
10. "Africa rejects Madagascar 'coup'" bbc.co.uk 20 tháng 3 năm 2009 Link truy cập 20/03/09
11. "AU Calls for sanctions on Eritrea" bbc.co.uk 23 tháng 5 năm 2009 Link truy cập 23/05/09
12. Trần Quyên (TTXVN) (27 tháng 10 năm 2021). “AU đình chỉ tư cách thành viên của Sudan”. Tin tức - Thông tấn xã Việt Nam.

Tài liệu

• Strengthening Popular Participation in the African Union: A Guide to AU Structures and Processes Lưu trữ 2013-09-27 tại Wayback Machine, AfriMAP and Oxfam GB, 2010
• Towards a People Driven African Union: Current Challenges and New Opportunities Lưu trữ 2008-02-16 tại Wayback Machine AfriMAP, AFRODAD and Oxfam GB, January 2007
• The New African Initiative and the African Union: A Preliminary Assessment and Documentation by Henning Melber, Publisher: Nordiska Afrikainstitutet, Sweden; ISBN 91-7106-486-9; (October 2002)
• "The African Union, NEPAD and Human Rights: The Missing Agenda" Human Rights Quarterly Vol.26, No.4, November 2004.
• Bibliography on the AU at the Peace Palace Library Lưu trữ 2007-09-27 tại Wayback Machine

Liên kết ngoài

Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về Liên minh châu Phi.

• Trang web chính thức