Chủ nghĩa chống đế quốc
From Wikipedia, the free encyclopedia
Chủ nghĩa chống đế quốc trong chính trị học và quan hệ quốc tế là sự phản đối chủ nghĩa đế quốc hoặc chủ nghĩa thực dân mới. Chủ nghĩa chống đế quốc thường biểu hiện như một nguyên tắc chính trị trong các cuộc đấu tranh giành độc lập chống lại sự can thiệp hoặc ảnh hưởng từ một siêu cường toàn cầu, cũng như chống lại sự thống trị của thực dân. Chủ nghĩa chống đế quốc cũng có thể nảy sinh từ một lý thuyết kinh tế cụ thể, chẳng hạn như chủ nghĩa Lênin về chủ nghĩa đế quốc (lý thuyết của Vladimir Lenin về giá trị thặng dư được xuất khẩu sang các quốc gia kém phát triển hơn để tìm kiếm lợi nhuận cao hơn, cuối cùng dẫn đến chủ nghĩa đế quốc), bắt nguồn từ quan điểm của Lenin năm 1917 "Imperialism, the Highest Stage of Capitalism". Những người tự nhận mình là người chống chủ nghĩa đế quốc thường tuyên bố rằng họ phản đối chủ nghĩa thực dân, đế quốc thực dân, quyền bá chủ, chủ nghĩa đế quốc và sự mở rộng lãnh thổ của một quốc gia ra ngoài biên giới đã được thiết lập.[1]
Một phong trào có ảnh hưởng độc lập với cánh tả phương Tây chủ trương tôn giáo chống chủ nghĩa đế quốc là chủ nghĩa liên Hồi giáo; đã thách thức mô hình văn minh phương Tây và trở nên nổi bật ở nhiều nơi trong thế giới Hồi giáo trong thế kỷ 19 và 20. Nhà tư tưởng có ảnh hưởng nhất của nó là nhà thần học người Sunni Muhammad Rashid Rida, một người phản đối gay gắt các tư tưởng phương Tây, người đã kêu gọi người Hồi giáo đứng lên kháng chiến vũ trang bằng cách tiến hành thánh chiến chống lại chủ nghĩa đế quốc và tái lập một vương quốc Hồi giáo.[2][3][4][5][6] Qua nghị quyết tại Đại hội Quốc tế Cộng sản lần thứ hai (1920), Lênin cáo buộc chủ nghĩa chống đế quốc của những người theo chủ nghĩa liên Hồi giáo là ủng hộ lợi ích của giai cấp tư sản, địa chủ phong kiến và giáo sĩ tôn giáo; và ra lệnh cho những người cộng sản bắt buộc phải chống lại chủ nghĩa liên Hồi giáo. Kể từ đó, chính quyền Liên Xô thường xuyên sử dụng cáo buộc liên Hồi giáo để nhắm vào những người Hồi giáo bất đồng chính kiến vì các hoạt động chống Liên Xô và kích động các cuộc nổi dậy chống cộng.[7][8]
Cụm từ này đã được phổ biến rộng rãi sau Thế chiến thứ hai và khi bắt đầu Chiến tranh Lạnh khi các phong trào chính trị ở các thuộc địa của các cường quốc châu Âu thúc đẩy chủ quyền quốc gia. Một số nhóm chống chủ nghĩa đế quốc phản đối Hoa Kỳ ủng hộ sức mạnh của Liên Xô, trong khi ở một số trường phái Marxist, chẳng hạn như chủ nghĩa Mao, điều này bị chỉ trích là chủ nghĩa đế quốc xã hội. Các phong trào Hồi giáo theo truyền thống coi Nga và Trung Quốc là các thế lực đế quốc và thuộc địa mới tham gia vào cuộc đàn áp và áp bức các cộng đồng Hồi giáo trong và ngoài nước, bên cạnh Mỹ và các đồng minh của nước này như Israel.[9]