Chiến tranh Crete (1645–1669)
chiến tranh giữa Cộng hòa Venezia với Đế quốc Ottoman từ năm 1645 tới năm 1669 / From Wikipedia, the free encyclopedia
Chiến tranh đảo Crete (tiếng Hy Lạp: Κρητικός Πόλεμος, chuyển tự Kritikós Pólemos, tiếng Thổ Nhĩ Kỳ: Girit'in Fethi), còn được gọi là Chiến tranh Candia (tiếng Ý: Guerra di Candia) hay Chiến tranh Ottoman–Venezia lần thứ năm, là một cuộc xung đột kéo dài từ năm 1645 đến năm 1669 giữa Cộng hòa Venezia và các đồng minh (đứng đầu trong số đó là Hiệp sĩ Malta, Lãnh địa Giáo hoàng và Pháp) chống lại Đế quốc Ottoman và Nhà nước Barbary, mục đích nhằm tranh giành đảo Crete, khi ấy đang là lãnh thổ hải ngoại lớn nhất và giàu có nhất của Venezia.
Chiến tranh Crete (Chiến tranh Ottoman–Venezia lần thứ năm) | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Một phần của Chiến tranh Ottoman–Venezia | |||||||||
Bản đồ Crete thuộc Venezia | |||||||||
| |||||||||
Tham chiến | |||||||||
Venezia Hiệp sĩ Malta Lãnh địa Giáo hoàng Pháp | Đế quốc Ottoman | ||||||||
Chỉ huy và lãnh đạo | |||||||||
Andrea Corner Niccolò Ludovisi Tommaso Morosini † Giovanni Battista Grimani Giacomo da Riva Alvise Mocenigo Leonardo Foscolo Lorenzo Marcello † Lazzaro Mocenigo † Francesco Morosini Almerigo d'Este François, Công tước xứ Beaufort † |
Ibrahim I Mehmed IV Silahdar Yusuf Pasha Koca Musa Pasha † Gazi Deli Hüseyin Pasha Voinok Ahmed Pasha Kara Murad Pasha Köprülü Mehmed Pasha Köprülüzade Fazıl Ahmed Pasha | ||||||||
Thương vong và tổn thất | |||||||||
30.985 quâna | 118.754 quâna | ||||||||
^ Chỉ tính tổn thất tại Candia, dựa trên báo cáo phía Venezia, không bao gồm mặt trận Dalmatia, trên biển hay các chiến dịch ban đầu tại Crete. Nếu bao gồm, tổng tổn thất có thể gấp đôi.[1] |
Chiến sự diễn ra ở Crete, biển Aegea và Dalmatia. Phần lớn lãnh thổ đảo Crete đã bị Ottoman đánh chiếm trong vài năm đầu nhưng thủ phủ Candia vẫn tiếp tục kháng cự trong thời gian dài. Nội bộ đế chế bất ổn và cuộc chiến ở châu Âu khiến Ottoman không có cơ hội giành thế thượng phong. Thế trận vây hãm Candia buộc cả đôi bên phải tập trung vào nguồn cung ứng. Hy vọng thắng lợi duy nhất của Venezia là việc Ottoman bị cạn kiệt nguồn tiếp trợ quân lương, do đó mặt biển trở thành chiến trường quan trọng. Trong suốt cuộc chiến, Venezia với đồng minh là Hiệp sĩ Malta, các Lãnh địa Giáo hoàng và Pháp duy trì được ưu thế trên biển, nhưng không cắt đứt được đường vận quân lương tiếp viện của Ottoman đến Crete. Chiến tranh kéo dài giáng đòn kinh tế lên Venezia vốn dựa trên giao thương với phương Đông thông qua các cảng thuộc Ottoman.
Đến thập niên 1660, Venezia đã mòn mỏi vì cuộc chiến. Ottoman liền thực hiện đợt chinh phạt lớn cuối cùng do Đại Vezir trực tiếp chỉ huy vào năm 1666. Cuộc bao vây kéo dài hơn hai năm, cuối cùng Candia phải đầu hàng. Hòa ước sau đó trả lại cho Venezia một số pháo đài đảo biệt lập gần đảo Crete và phần lãnh thổ ở Dalmatia. Mười lăm năm sau, Venezia lại phát động chiến tranh để báo thù nhưng không bao giờ lấy lại được Crete. Đến năm 1897, đảo vẫn nằm dưới sự kiểm soát của Ottoman.