Jemen (arab.: اليمن al' Jaman), täuz' oficialine form — Jemenan Tazovaldkund (arab.: الجمهوريّة اليمنية al' Džumhurija al' Jamanija), om valdkund Suvipäivlaskmpol'žes Azijas, Arabijan pol'saren suves. Sen pälidn da kaikiš järedamb lidn om Sanaa.
Flag
| Valdkundznam |
| Pälidn | Sanaa |
| Eläjiden lugu (2018) | 28,667,230[1] ristitud |
| Pind | 527,968 km² |
 | |
| Kel' | araban |
| Valdkundan pämez' | Abd-Rabbu Mansur Hadi |
| Päministr | Majin Abdulmalik Sajid |
| Religii | islam |
| Valüt | jemenan rial (YER) |
| Internet-domen | .ye |
| Telefonkod | +967 |
| Aigvö | UTC+3 |
Istorii
Pohjoine Jemen sai ripmatomut Ottomanan imperijan čihodamižen jäl'ghe vl 1918. Suvine Jemen oli Suren Britanijan protektorataks vspäi 1839, kändihe ripmatomaks valdkundaks vl 1967. Kaks' valdkundad kanttihe vihad toine toižen päle, no ühtištuihe vl 1990. Vl 2011 valdkund ühtni «arabine keväz'»-revolücijha. Vspäi 2015 rahvahanikoiden soda jätkustub Jemenas.
Valdkundan Konstitucii om vahvištadud vn 1991 referenduman jäl'ghe, se om väges vn 2001 vajehtusidenke[2]. Vaumitihe Konstitucijan ut variantad vn 2015 vilukule, no valdkundan poled ei ületagoi erižmel'žusid federalizacijan polhe.
Geografijan andmused
Jemen om mavaldkundröunoiš Saudan Arabijanke (röunan piduz — 1458 km) pohjoižes, Omananke päivnouzmas (288 km). Ühthine röun kuivmadme — 1746 km. Ühthine randanpird om 1906 km. Jemenan päivlaskmaižed randad lainištab Rusked meri, i suvirandad — Indižen valdmeren Arabijan meri da Adenan laht.
Jemenan kontinentaline pala sijadase Azijas. Sokotr-sar' seižub Afrikan šel'fal, läz tuhaižes kilometras Adenaspäi päivnouzmha, sikš Jemenal afrikaine pala om olmas.
Valdkundan da kaiken Arabijan pol'saren kaikiš korktemb čokkoim om Džabal' En Nabi Šuaib-mägi, 3667 metrad valdmeren pindan päl. Se sijadase läz Sanaa-pälidnad, päivlaskmpolehe sišpäi. Saum vezid om nol'.
Londuseližed pävarad oma kivivoi, londuseline gaz, toižed varad — kala, mramor, kivihil', kuld, nikel', vas'k, hahktin.
Tobmuz
Ohjandusen form om unitarine prezidentine tazovaldkund dominirujanke partijanke. Valdkundan pämez' om prezident, rahvaz valičeb händast seičemeks vodeks. Prezident paneb päministrad radsijha. Parlament i ohjastuz vahvištadas käskusid.
Kaks'kodine parlament radoi valdkundas ende. Üläkodi — Nevondkund (arab.: شورى Šūrā) 111 pandud radsijha nevojanke. Alakodin — Ezitajiden Kodin (arab.: مجلس النواب Madžlis Al'-Nuvab) 301 ühtnijan jäl'gmäižed valičendad oliba vn 2003 27. päiväl sulakud kaikel rahvahal kudeks vodeks, sid' hätkestadihe valičendoid vahvištamha ut konstitucijad. Alakodi om pästtud radmaspäi vn 2015 uhokus sodakukerdusen rezul'tataks. Politine Ülänevondkund om sätud pordaigaližikš vl 2015.
Abd-Rabbu Mansur Hadi om valitud kahteks vodeks (sai 99,8% änid, sid' pidetihe strokud vodeks) da radoi prezidentan vs 2012 uhokun 27. päiväspäi, edel sidä oli Jemenan varaprezidentan vll 1994−2011. Vspäi 2015 prezident om pagoiš Rahvahanikoiden sodan Jemenas tagut. Mahdi Al'-Mašat om valdkundan faktine pämez' — Politižen Ülänevondkundan ezimez' vs 2018 sulakun 19. päiväspäi. Majin Abdulmalik Sajid radab päministran vs 2018 redukun 18. päiväspäi.
Administrativiž-territorialine jagand
Kacu kirjutuz: Jemenan administrativiž-territorialine jagand.
Jemen jagase 22 agjaks (muhafazaks, gubernijaks), sidä kesken pälidnaine agj (arab. Amanat Al Asimah) mülütab Sanaa-pälidnad. Agjad alajagasoiš rajonikš, kaik niid om 333 (arab. muderiah), ned — 2210 alarajonikš. Kaikiš penemb administrativine ühtnik om külä, kaik om olmas 38284 küläd (vn 2001 andmused).
Eläjad
Jemenas elädas jemenlaižed, heiden keskes 99% oma islamanuskojad. Sunnitad ottas kaks' koumandest ristitištos, hö oma Pohjoižen Jemenan enambuses. Šijitad (koumandez) elädas suvipalas da päivnouzmas.
Vl 2012 valdkundan eläjiden lugu oli 24 873 700 ristitud. Kaikiš suremb ristitišt om nügüd'.
Valdkundan toižed järedad lidnad (enamba 500 tuh. ristituid vl 2005, surembaspäi penembha): Taiz, Hodeid, Aden. Jemenlaižiden 36,6% oma lidnoiden eläjad.
Ižanduz
Jemenan päeksport om kivivoi, nozoltadud londuseline gaz, kofe, kala, fruktad da maplodud.
Homaičendad
Irdkosketused
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
