Israel
From Wikipedia, the free encyclopedia
L'Israel o el Stado de Israel[13] el xe on stado del Rente Oriente fasà ła costa del Mar Mediteraneo orientał che el confina co l'Exito a sud, ła Zordania a est, ła Siria a nord-est e el Liban a nord.
מְדִינַת יִשְׂרָאֵל (he) دَوْلَة إِسْرَائِيل (ar) | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|||||||||
Ino | Hatikvah | ||||||||
Bomò | «nisun vałore» | ||||||||
Sinboło ufisałe | Galeto montan, Anemone coronaria (it) , Canaan Dog (it) , Olea europaea e falafel (it) | ||||||||
Epònemo | Tera de Israełe e Giacobbe (it) | ||||||||
Pozision | |||||||||
Continente | Axia | ||||||||
Capitałe | Hierusalem (1949–) | ||||||||
Popołasion | |||||||||
Totałe | 9 840 000 (2023) 747 000 (2019) | ||||||||
Densità | 473,76 hab./km² | ||||||||
Zènaro |
| ||||||||
Demònemo | israeliana, israeliane, israeliani, israelian | ||||||||
Idioma | ebrèo | ||||||||
Rełijon | ebraìsmo, Islam, cristianèzemo e drusi (it) | ||||||||
Speransa de vita | 82,6 (2017) −0,40000000000001 (2020) | ||||||||
Taso de suicìdio | 5,2 (2019) | ||||||||
Putełi no scołarizai | 26 676 (2015) −5 724 (2014) | ||||||||
Zeografia | |||||||||
Parte de | Mèdio Oriente, Àzia Osidentałe e Àzia | ||||||||
Àrea | 20 770 km² | ||||||||
Àcua | 2,1 %[1] | ||||||||
Bagnà da | Mar Levantin, Lago de Tiberiade, Mar Morto, Golfo de Aqaba, Zordan e mar Mediteràneo | ||||||||
Ponto pì alto | Monte Hermon (2 814 m) | ||||||||
Ponto pì baso | Mar Morto (−437 m) | ||||||||
Rente a | |||||||||
Dati istòreghi | |||||||||
Fondador | David Ben-Gurion (it) | ||||||||
Prima mesion documentada | Palestina mandataria (it) | ||||||||
Dì festivo | Yom HaShoah (27 Nisan (en) ) Yom HaZikaron (4 Iyar (en) ) Yom HaAtzmaut (5 Iyar (en) ) Dì de Jeruzałeme (28 Iyar (en) ) Rosh haShana (it) (1 Tishrei (en) ) Yom Kippur (it) (10 Tishrei (en) ) Sukkot (it) (15 Tishrei (en) ) Shemini Atzeret (en) (22 Tishrei (en) ) Chanukkah (it) (25 Kislev (en) ) Tu BiShvat (it) (15 Shevat (en) ) Purim (it) (14 Adar (en) ) Pesach (it) (15 Nisan (en) ) Mimouna (it) (21 Nisan (en) ) Shavuot (it) (6 Sivan (en) ) Lag Ba'omer (it) (18 Iyar (en) ) Tu B'Av (en) (15 Av (en) ) | ||||||||
Organizasion pułìtega | |||||||||
Forma de goerno | repùblega parlamentària e stato unitàrio | ||||||||
Òrgano ezecutivo | Goerno de Israełe | ||||||||
Òrgano lejislativo | Knéset | ||||||||
Presidente de Israele | Isaac Herzog (it) (7 de lujo del 2021) | ||||||||
Primo Ministro de Israełe | Benjamin Netanyahu (it) (29 de disenbre del 2022) | ||||||||
Màsema autorità zudisiałe | Corte Suprema de Israełe | ||||||||
Ìndaze de Democrasia | 7.97/10 | ||||||||
Menbro de | Organizasion de łe Nasion Unìe, Organizasion par ła Cooperasion e Desviłupo Econòmego, Organizasion mondiałe del comerso, Union par el Mediteràneo, Banca Internasionałe par ła Recostrusion e Desviłupo, Asociasion Internasionałe del Desviłupo, Corporasion Finansiària Internasionałe, Organismo Multilaterałe de Garansia dei Investimenti, Sentro Internasionałe de Regołamento de Difarense Rełasionae ai Investimenti, Organizasion Eoropèa par ła Investigasion Nuclear, Interpol[2], Grupo de Oservasion de ła Tera, Union Postałe Universałe[3], Union Internasionałe de Tełecomunicasion[4], EUROCONTROL[5], Organizasion Meteorołòzega Mondiałe[6], Organizasion mondiałe de ła sanità[7], Stati co Arme Nucleari, Organizasion Mondiałe de łe Dogane[8] e International Holocaust Remembrance Alliance (it) [9]
| ||||||||
Economia | |||||||||
PIL nomenałe | 520 700 000 000 dollaro (it) (2022) | ||||||||
Persentuałe IVA | 17 % | ||||||||
Ìndaze de desviłupamento oman | 0,919[10] (2021[10] ) | ||||||||
Moneda | novo siclo | ||||||||
Banca sentrałe | Banca de Israełe | ||||||||
Taso de dezocupasion | 66,36 % | ||||||||
Coefisente de Gini | 38.6/100 | ||||||||
Còdazi de identifegasion | |||||||||
ISO 3166-1 | IL ISR 376 | ||||||||
Còdaze de matricołasion | IL | ||||||||
Fuzo oràrio | |||||||||
Domìnio de primo liveło | .il | ||||||||
Prefiso tełefònego | +972 | ||||||||
Tełèfono d'emerzensa | 100 (Polizia Israeliana (it) ) 101 (Magen David Adom (it) ) 102 (Israel Fire and Rescue Services (en) ) | ||||||||
Preza ełètrega | |||||||||
Istòrego | |||||||||
Sito web | gov.il | ||||||||
israel |
Sta nasion, che xe na republega parlamentar unidaria, ła xe nasùa el 14 de majo del 1948 par voer de łe Nasion Unìe e del popoło ebraico a cui xe stà ridà sta tera 'ndo ghe vive.
Nome
Inte el 1948 i discutea sol nome del novo stado i xe stà proposti tanti nomi: Israel, Giudea, Sion, Canan, Yehud.
A ła fin i ga ciamà ła nova nasion Israel (Stado de Israel). El nome Tera de Israel e fioi de Israel i xe stài storegamente uxai par dir el Rejo de Israel, ła tera 'ndo che vivea i judei, e tuto el popoło judaico.
Segóndo P. Hamilton el nome vien da dal verbo śarar ("goernar", "gaver autorità") e del nome el ("Dio"). Donca el segnefeà saria Dio goerna o posa Dio goernar. Segóndo Geller el vien dal soranome de Jiacobe, soè Israel (איש רואה אל, Ish roe El che vol dir Dio se bate) e dónca voria dir "Tera de Jiacobe", on dei pari, se no el pare, del Judaismo e eroe del popoło ebreo.
Zeografia
- Mar S-ciopà
- canpi in Israel
- nev in Gaiea
- Dexerto de el Negev
Israel el se faza sol Mar Mediteraneo a ovest, confina a nord col Liban a nord-est co a Siria, a est co a Zordania e se fasa col Mar S-ciopà a sud confina col Exito e xe bagnà par un tochetin dal Golfo de Acaba.
Ła parte de Israel soto el pien controło de Israel ła ga un estension de 20 770 km², co el 2% che łe xe ague. El teritorio co ła łexe del Stado de Israel, dónca co rento Jerusałem Est e el Gołan, ga na un estension de 22 072 km². El teritorio de controło israełian, ga na soperfise de 27 799 km².
Morfołoxia e Riografia
Ła Tèra de Israel a xe par a major parte arida e dexertega.
A ovest łongo a costa ghe xe na pianura (HaShefela o HaSharon) fata deventar fertił e rica de agua dai ebrei po a łoro rivada e a creasion del Stado de Israel, 'ndo ghe vive el 70% de a popołasion. Inte ła so banda sentro orientał se cata ła rejon istorega de ła Xudea, co coine e altipiani. A Est ghe xe el rio Zordan che el intra rento el Mar S-ciopà, a nord-est ghe un altro łago, el Łago de Tiberiade. A sud ghe xe el gran Deserto del Negev.
Clima
El clima de Israel canbia da xona a xona.
Ła costa ga on clima mediteràneo, co istà łonghe calde e asiute e inverni freschi e piovoxi. Łe alture ga un clima che va dal fresco a fred e umido e co gran neve in serti periodi del an.
Anbiente
Israel xe na tera arida che i ebraei co sistemi de risparmio idrico, soratuto col irigasion a giosa, i ga fato deventar pì verde sta tera soratuto inte e xone a ovest.
Istòria
Da a metà del II mienio v.C. i ebrei i ga tacà a vivar in Israel, dividesti in 12 tribù fin al 930-933 v.C cuando ghe de stà l'union inte el Rejo de Israel e inte el Rejo de Zuda.
Gałeria Fotografega
- monte Meròn a nord
- Tiberiade e el Łago de Gaiea
- panorama de Nazaret
- sentro istorego de Acre, patrimonio ONUESC
Nòte
Varda anca
Altri projeti
Łinganbi foresti
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.