Sìria
From Wikipedia, the free encyclopedia
La Sìria (in àrabo: سوريا
, Sūriya
), ufisalmente Repùblega Àraba de Sìria (in àrabo: الجمهورية العربية السورية
, Al-Jumhūriyya al-ʿArabiyya al-Sūriyya
), el ze un Stato del Oriente Pròsimo, in Àzia osidentałe, grando 185180 km²
e co 18 906 907 abitanti[12]. La capitałe el ze Damasco.
Ła confina verso nord co ła Turchia, verso est co l'Iraq, verso sud co ła Zordània, verso òvest co Israełe e Lìbano. Senpre verso òvest el ga vista sul mar Mediteràneo. La Sìria ła ze na repùblega semipresidensiałe. La łéngua ufisałe ła ze cueła araba.
Un Paeze de fèrtiłi pianure, alte montagne e dezerti, ła Sìria ła alberga-drento vari grupi ètneghi e rełijozi, intrà sti cuà arabi siriani, curdi, turcomani, asiri, armeni, circasi[13], mandeani[14] e greghi. Intrà i grupi rełijozi łe ghe ze suniti, cristiani, alàuii, drusi, ismaełii, mandei, sciiti, sałafiti, yazidi e ebrei. I arabi i ze el pì grando grupo ètnego e i suniti el pì grando grupo rełijozo.
La Sìria ła ze na repùblega unitària formada da 14 goernatorai e el ze l'ùgnoło Paeze che el marida pułìtegamente el ba'thismo. El ze anca menbro del Movimento dei paezi no inlineai; el ze sta sospendesto da ła Liga araba[15] inte el novenbre del 2011 e da l'Organizasion de ła cooparasion islàmega[16] e el se ga auto-sospendesto da l'Union par el Mediteràneo[17].
El nome "Sìria" el se referiva storegamente a na rejon pì granda, anpiamente sinònemo de Levante, e conosesta in àrabo cofà al-Sham. El stato moderno el ze formà da siti de numarévułi regni e inperi antighi, intrà sti cuà ła siviltà Eblana del III miłènio v.C. Alepo e ła capitałe Damasco i ze intrà łe pì antighe sità continuativamente abitae inte el mondo[18]. Inte l'era islàmega, Damasco ła zera ła sede del całifato omayyade e na capitałe provinciałe del sultanà mamełuco in Ezito.
El Stato sirian moderno el ze sta fondà a metà del XX secoło, dopo secołi soto de l'Inpero otoman e un perìodo curto de un mandà franseze, e el ga raprezentà el pì grando stato arabo che el ze emerzesto da łe vece province siriane otomane. El ghea otegnesto l'indipendensa de iure cofà repùblega parlamentare inte el 24 de otobre del 1945, co che ła Repùblega de Sìria ła zera devegnesta un menbro fondatore de łe Nasion Unie, un ato che legalmente el ghea ponesto finmente a l'ex mandà franseze, sibè che łe trupe fransezi no łe ghea dasà el paeze finmente a l'apriłe del 1946. El perìodo post-indipendensa ła ze sta turbołento, co tanti colpi de stato miłitari e vari tentativi dal 1949 al 1971. Inte el 1958 ła Sìria ła ghea ingresà inte na curta union co l'Ezito ciamada Repùblega Àraba Unia, che ła ze sta finia dal colpo de Stato sirian del 1961. La repùblega ła ze sta rebatezemada inte ła Repùblega araba de Sìria inte el finałe del 1961 dopo del referendum costitusionałe del 1º de disenbre, e el zera devegnesto senpre pì instabiłe finmente al colpo de Stato ba'thista del 1963, dal cuało el partio Ba'th el ghea mantegnesto el so podere. La Sìria ła zera sojeta a ła leje de emerzensa dal 1963 al 2011, sospendindo efetivamente ła pì granda parte de łe protesion costitusionałi par i sitadini.
Dal 1963 el Paeze el ze goernà dal partio Ba'th; el cao de Stato dal 1970 el ze un menbro de ła fameja Assad. L'atuałe Presidente de ła Sìria el ze Bashar al-Assad, fioło de Hafiz al-Assad, che el ga mantegnesto el podere dal 1970 finmente a ła so morte inte el 2000. Traverso del so goerno, ła Sìria e el partio Ba'th al podere i ze stai condanai e criticai par viołasion dei deriti umani, frecuente ezecusion de sitadini e prezonieri pułìteghi e granda censura[19]. Da ła Guera dei sie dì del 1967, Israełe el òcupa łe Alture del Gołan.
Inte el corso del 2011 łe ze s-ciopae de łe movense popołari, inte el pì grando contesto de ła primavera àraba, dezenerae dopo in na guera siviłe, oncora in corso, intrà łe forse goernative e cuełe rebełi. I morti documentai dal scumìsio del conflito i ze pì de 570 000 e i evacuai interni sirca 7,6 milioni[20][21].
Dal marso 2011, ła Sìria ła ze sta coinvolzesta inte na guera siviłe co vari paezi pì o manco miłitarmente coinvolzesti. De consevensa, na sèrie de entità pułìteghe autoproclamae łe ze emerzeste inte el teritòrio sirian, intrà sti cuà l'opozision siriana, el Rojava, Tahrir al-Sham e el Stato islàmego de l'Iraq e del Levante. La Sìria ła ze clasificada a l'ùltemo pozisionamento inte el Global Peace Index dal 2016 al 2018[22], fazéndoło vegner el paeze pì viołento del mondo par colpa de ła guera. La guera ła ga copà pì de 570 000 persone[23], e ła ga cauzà 7,6 milioni de evacuai interni (stima UNHCR del lujo 2015) e pì de 5 milioni de refuzai (dati del lujo 2017 de l'UNHCR[24]), fazindo vegner difisiłe ła vałutasion de ła popołasion inte i ùltemi ani.
monte Druzo, a sudovest
fiume Eufrate, a nordest
panorama de Damasco
sito istorego de Palmira, patrimonio ONUESC
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
