Zarbxona

Zarbxona, tanga saroyi — tangalar zarb qilish, orden, medallar, koʻkrak nishonlari va b. davlat unvon belgilari, shuningdek, zarhallash, kumushlash va zargarlik sirlash usullari bilan metaldan oʻyma va bosma mahsulotlar tayyorlaydigan davlat korxonasi. 3. milliy davlat barpo boʻlishi bilan tanga zarb kilish davlat monopoliyasiga aylangan sharoitlarda tashkil qilinadi.

Eng qad. Z.lar mil. av. Yunonistonda va Rimda tashkil etilgan edi. Dastlabki tangalar metallning oddiy kichik boʻlagidan iborat boʻlgan. Keyinchalik rasmli va yozuvli tangalar zarb qilina boshlagan. Maye, Eron shohi Doro 1 8,4 g ogʻirlikdagi oltin tangalar zarb ettirgan. Oʻrta Osiyoda davlat pul lari zarb etadigan Z.lar 8—10 a.larda paydo boʻlgan. Amir Temur hukmronligi davrida Samarqanddagi zarbxona Temuriylar davlati uchun tanga pullar zarb etgan.

19-asrning 40y.larida Xiva, Buxoro, Qoʻqon xonliklaridagi Z.larda aversi Sobiq Ittifoqda 1921 y.gacha Petrograd (hozirgi SanktPeterburg) Z.sida ordenlar va yubiley medallari tayyorlangan. 1921 y. avgustdan kumush, 1924 yildan mis, keyinchalik bronza va nikelli, 1961 yildan boshlab esa jez va neyzilberdan tangalar zarb qilina boshladi. 1942 yilda tashkil etilgan Moskva zarbxonasida orden, medallar, qimmatbaho metallardan koʻkrak nishonlari va b. mahsulotlar tayyorlangan.

Oʻzbekiston mustaqillikka erishganidan keyin 1992 yilda Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy banki huzurida „Davlat Belgisi“ ishlab chiqarish birlashmasi tashkil qilindi. Shu birlashma tarkibida Toshkent zarbxonasi 1997 y. 20-martda ishga tushirildi. Z.da OʻzRning tangalari, orden, medallari, koʻkrak nishonlari va b. ishlab chiqariladi.

Av.: Istoriya Oʻzbekistana v istochnikax // Oʻzbekiston v soobsheniyax puteshestvennikov i uchyonix (20—80 godi XIX v), T., 1990.^[1]

Manbalar

1. OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil