From Wikipedia, the free encyclopedia
Yovvoyi tabiatni muhofaza qilish yovvoyi tabiatning sogʻlom turlarini va makonini saqlash va tabiiy ekosistemasini tiklash, himoya qilish yoki yaxshilash uchun yovvoyi turlarni va ularning yashash joylarini himoya qilish amaliyotini anglatadi. Yovvoyi tabiat uchun asosiy tahdidlarga yashash joylarining yoʻq qilinishi, tanazzul, parchalanish, haddan tashqari ekspluatatsiya, brakonerlik, ifloslanish va iqlim oʻzgarishi kiradi. IUCN (Tabiatni muhofaza qilish xalqaro ittifoqi) hisob-kitoblariga koʻra, 27 000 turlar yoʻqolib ketish xavfi ostida turibdi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining barcha mavjud turlarni qamrab olgan 2019-yilgi biologik xilma-xillik hisobotida bu taxmin bir million turdan ham yuqori koʻrsatkichni koʻrsatyapti. Shuningdek, Yer sayyorasida yoʻqolib ketish xavfi ostida turgan turlarni oʻz ichiga olgan ekotizimlar soni ortib borayotgani eʼtirof etilmoqda. Ushbu muammolarni hal qilish uchun Yerdagi yovvoyi tabiatni saqlab qolish uchun milliy va xalqaro hukumat harakatlari amalga oshirildi. Tabiatni muhofaza qilish boʻyicha muhim shartnomalar qatoriga 1973-yildagi yoʻqolib ketish xavfi ostida turgan yovvoyi fauna va flora turlarining xalqaro savdosi toʻgʻrisidagi konvensiya (CITES) va 1992-yildagi Biologik xilma-xillik toʻgʻrisidagi konvensiya (CBD) kiradi.[1][2] Tabiatni muhofaza qilish, Butunjahon yovvoyi tabiat jamgʻarmasi, Yovvoyi hayvonlar salomatligi jamgʻarmasi va Xalqaro tabiatni muhofaza qilish jamgʻarmasi kabi tabiatni muhofaza qilishga bagʻishlangan koʻplab nodavlat tashkilotlar (NNT) ham mavjud.
Oʻrmonlarni kesish — bu oʻrmonlarni ataylab tozalash va kesish hisoblanadi. Daraxtlarni kesish jarayonida turli hayvonlarning yashash joylarini vayron qilish orqali odamlar tomonidan yoʻq qilinishiga sabab boʻladi. Oʻrmonlarni kesish koʻpincha bir necha sabablar, koʻproq qishloq xoʻjaligi maqsadlarida yoki yogʻoch kesish uchun, yaʼni qurilish yoki yoqilgʻidan foydalanish uchun amalga oshiriladi.[3] Oʻrmonlarning kesilishi yovvoyi tabiat uchun juda koʻp xavf tugʻdiradi, chunki bu nafaqat oʻrmonlarda omon qoladigan koʻplab hayvonlarning yashash joylarining yoʻq qilinishiga, balki iqlimning yanada oʻzgarishiga ham sabab boʻladi, chunki dunyodagi turlarning 80 % dan ortigʻi oʻrmonlarda yashaydi.[4] Oʻrmonlarning kesilishi dunyodagi tropik oʻrmonlarning asosiy muammosidir. Amazonka kabi tropik oʻrmonlar boshqa biomalardan (oʻsha joyda joylashgan turlarga qarab tasniflangan hudud) eng koʻp biologik xilma-xillikka ega boʻlganligi bilan farqlanadi, oʻrmonlarni kesish aholi punktlarida yanada koʻp uchraydigan muammoga aylantiradi, chunki oʻrmonlarning kesilishi bu hududlarda yashash joylarining yoʻq qilinishiga olib keladi va bir hududda koʻplab turlarning kamayib ketishiga tahdid soladi.[5]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
