From Wikipedia, the free encyclopedia
Xitoylashtirish siyosati ( kitcha: savdo. mín , pinyin , pinyin Hànhuà , pall. Xanxua ) - xitoylik bo‘lmagan xalqlar orasida Xitoy madaniyati yoki uning alohida jihatlarini yoyish jarayoni. Hozirgi Xitoy hududida yashovchi ko‘plab xalqlar (masalan, dinlinlar, singnular ) xitoylashtirish jarayonida o‘zlarining asl madaniyati va tilini yo‘qotib, o‘zlarini xitoylar bilan birlashtira boshladilar. Yaponiya, Koreya, Vetnam Xitoyga qo‘shni davlatlar hisoblanadi. Oxirgi ikki davlat hududlarining bir qismi turli vaqtlarda Xitoy imperiyasining bir qismi bo‘lgan. Xan-Kojoseon urushi, Xitoyning Vet davlatini birinchi bosib olishi va boshqalar shular jumlasidandir. Bu davlatlar Xitoy madaniyatining ko‘plab jihatlarini qabul qildi: iyeroglif yozuvi, konfutsiylik, daosizm,xronologiya, shuningdek lug‘atning muhim qismilarini ham.
Integratsiya yoki assimilyatsiya siyosati - aholi o‘rtasida xitoylik o‘zligini mustahkamlashga qaratilgan millatchilikning bir turi. Integratsiya umumiy qadriyatlarni rivojlantirishga yordam beradi. Mamlakat fuqarosi ekanligidan faxrlanish, Xitoy fuqarolari o‘rtasida madaniy farqlarni hurmat qilish va e'tirof etishni rivojlantirishga yordam beradi. Tanqidchilar integratsiya etnik, til va madaniy xilma-xillikni yo‘q qilishini ta'kidlaydilar. Shimoliy Amerikaga o‘xshab, tub joy amerikaliklar va alohida etnik guruhlarning taxminan 300 tili mavjud; Xitoyda mintaqaning tub aholisi gapiradigan 292 ta xitoy tilidan tashqari tillar mavjud. Khmer, portugal, ingliz va bir qator immigrant tillari ham mavjud.
Xitoylashtirishdan avval Xitoyning xitoylik bo‘lmagan mahalliy xalqlari xitoylar tomonidan birgalikda Bayyue deb atalgan va Xitoyning qirg‘oq chizig‘ida shimoldan Yangszi daryosigacha va janubdan Tonkin ko‘rfaziga qadar yashashgan. Inson qoldiqlaridan olingan DNK tahlili Lianchju madaniyatida O1 haplo guruhining yuqori chastotasini ko‘rsatadi va ushbu madaniyatni zamonaviy avstroneziya aholisi bilan bog‘laydi. Lyanchju madaniyati Tayvan va Janubi-Sharqiy Osiyoga tarqalgunga qadar Proto-Avstroneziya aholisining ajdodlari vatani bo‘lgan deb ishonishgan. Vaqt o‘tishi bilan esa Xan janubining janubga kengayishi, Yangszi vodiysida yoki Yangszi ko‘rfazidan Tonkin ko‘rfazigacha bo‘lgan qirg‘oq hududlarida bo‘lishi, Janubiy Xitoyda qolgan Bayyue aholisining ko‘pchiligining qirilib ketishiga olib keldi. Bu xalqlarning to‘liq xitoylashtirilmagan qoldiqlari hozirda rasman XXRning etnik ozchiliklari sifatida tan olingan.
Xunan shtatining Taoyuan okrugiga ko‘chib kelgan uyg‘urlarning avlodlari asosan Xan va Xuy aholisiga singib ketgan,shuningdek Xitoy urf-odatlariga amal qilgan hamda ularning tili sifatida mandarin tilida gaplashgan.
Tang sulolasi davrida 8-9-asrlarda xitoylik erkak askarlar Guychjouga koʻchib oʻtgan va mahalliy xitoylik boʻlmagan ayollarga uylangan shu bilan birga ularning avlodlari Guychjouni mustamlaka qilgan yangi xitoylardan farqli ravishda Lao-xan-ren (xitoycha nomi) nomi bilan tanilgan. Ular hali ham 1929-yildan buyon arxaik lahjada gaplashganlar.[1] Guychjouga kelgan ko'plab muhojirlar garnizonlarda xitoylik boʻlmagan ayollarga uylangan.[2]
Mo‘g‘ul Yuan sulolasi buxorolik musulmon Ajall Shams al-Din Umarni Bay Dali Bay qirolligini zabt etgandan keyin Yunnan hukmdori etib tayinladi. Keyin Sayyid Ajall o‘z hukmronligi davrida Yunnanda xitoy xalqlarini xitoylashtirish va konfutsiylashtirishni ilgari surdi. Sayyid Ajall zamonaviy Kunming joylashgan "Chjungjing Cheng" deb nomlangan "xitoycha uslubdagi" shaharga asos solgan. U shaharda Buddistlar ibodatxonasi, Konfutsiychilik ibodatxonasi va ikkita masjid qurishni buyurdi. Konfutsiychilikni himoya qilish uning siyosatining bir qismi bo‘lgan. 1274-yilda Sayyid Ajall tomonidan qurilgan, u ham maktabga aylangan Yunnandagi birinchi Konfutsiy ibodatxonasi hisoblangan.
Konfutsiylik ham, Islom ham Sayyid Ajall tomonidan Yunnanda bo‘lgan davrida o‘zining “sivilizatsiya missiyasi”da targ‘ib qilingan. Sayyid Ajall Yunnanni "qoloq va vahshiy" deb hisoblagan va bu hududni "sivilizatsiya qilish" uchun konfutsiylik, islom va buddizmdan foydalangan.
Yunnanda islom dinining keng tarqalishi Sayyid Ajall harakati bilan bog‘liq[3]
Sayyid Ajall birinchilardan bo‘lib Yunnanga islomni olib kirdi. U konfutsiylik va islomni targ‘ib qildi, Konfutsiy masjidlari va ibodatxonalari qurilishiga hissa qo'shdi.[4] Sayyid Ajall Yunnanga konfutsiy ta’limini ham kiritdi.[5][6] Bu "orangutanlar va jallodlar bir shoxli va feniksga aylanadi, ularning kigizlari va mo'ynalari ko'ylaklar va shlyapalarga almashtiriladi" deb ta'riflangan va Konfutsiy tadqiqotlari mintaqaviy boshlig'i Xe Xunzuo tomonidan maqtovga sazovor ham bo'lgan.[7]
Shams ad-Din Yunnanda ko'plab konfutsiy ibodatxonalarini qurdi va konfutsiylarning shakllanishiga yordam berdi. U xitoyliklar orasida Yunnan provinsiyasini tahqirlashga yordam bergani bilan ham juda mashhur.[8] U Yunnan shahrida ham bir qancha masjidlar qurdirgan. Sayyid Ajall, shuningdek, Yunnanga Konfutsiy urf-odatlari va urf-odatlari bilan tanishtirdi[9], jumladan, Xitoy ijtimoiy tuzilmalari, Xitoyning dafn marosimlari va Xitoy nikoh odatlari .[10][11]
Sayyid Ajallning Yunnanda konfutsiylik va ta'limni targ‘ib qilish siyosatidan maqsad mahalliy “varvarlar”ni “madaniylashtirish” edi. sichuanskimi[en] olimlari tomonidan yangi tashkil etilgan maktablarda o‘quvchilarga konfutsiy marosimlari o‘rgatilgan va Konfutsiy ibodatxonalari qurilgan. Sayyid Ajall Yunnan aholisiga to‘ylar, sovchilar, dafn marosimlari, ajdodlarga sig‘inish va ta'zim qilish kabi konfutsiy marosimlarini o‘rgatgan. Mahalliy boshliqlarning "varvar" kiyimlari Sayyid Ajall tomonidan sovg‘a qilingan kiyimlar bilan almashtirilganligi haqida ham ma'lumotlar bor.[12][13]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.