Shahrizor iyolati

Shahrizor^[3] iyolati (arabcha: إيالة شهرزور, usmonli turkcha: ایالت شهر زور)^[4] — Usmoniylar davlatining hozirgi Iroq Kurdistoni hududini qamrab olgan yarim mustaqil iyolati^[3].

Shahrizor iyolati
arabcha: إيالة شهرزور
usmonli turkcha: ایالت شهر زور

Iyolat
Tegishli	Usmonlilar imperiyasi
Maʼmuriy markazi	Karkuk[1] Sulaymoniya (1784-yildan keyin)[2]
Asos solingan sanasi	1554
Bekor qilingan sanasi	1862
Xaritada
43°52′00″N 18°25′00″E

Tarixi

Usmonlilar 1554-yilda mintaqani bosib olgach^[2], mintaqa hukumatini kurd rahbarlariga topshirishga qaror qiladi, shuning uchun mazkur iyolat toʻgʻridan-toʻgʻri Usmonli maʼmuriy tizimiga kiritilmagan^[2]. Voliylar kurd urugʻlari aʼzolari boʻlib, hududda kamdan-kam hollarda Usmonli garnizonlari boʻlgan^[2].

18—19-asrlarda iyolatda Bobon urugʻi hukmronlik qila boshladi^[3]. Bu urugʻ aʼzolari deyarli toʻliq muxtoriyat evaziga Usmonlilar imperiyasining Eron bilan beqaror chegarasi xavfsizligini kafolatlash orqali oʻz hukmronligini saqlab qolishga muvaffaq boʻldi^[3]. Karkuk shahrini oʻz ichiga olgan Baban sanjagʻi oila nomi bilan atalgan^[3].

Bobonlar Kurdistonning Eron qismlarini nazorat qilgan Ardalon kurd shahzodalarini oʻzlarining tabiiy raqiblari deb hisoblardi. 1694-yilda Sulaymon Beg Eronga bostirib kirdi va Ardalon mirini magʻlub etdi^[3]. 1784-yildan keyin^[2] Bobonlar oʻz poytaxtlarini sulola asoschisi nomi bilan atalgan yangi Sulaymoniya shahriga koʻchirdi^[3].

1850-yilda Bobonlar hukmronligi nihoyat tugatildi^[3] va mintaqa 1862-yilda Bagʻdod voliysining bevosita nazoratiga oʻtkazildi^[2]. Biroq, Bobonlarning qulashi qabilalar oʻrtasidagi munosabatlarning yomonlashishiga olib keldi va natijada paydo boʻlgan anarxiya faqat 20-asr boshlarida boshqa kurd urugʻi – Barzinjining paydo boʻlishi bilan yakunlandi^[3].

Maʼmuriy boʻlinmalari

XVII asrda Shahrizor iyolati sanjaklari^[5]:

1. Sarujek
2. Erbil
3. Kesnan
4. Sheher-bazar
5. Jenguleh
6. Jebel-hamrin
7. Hazar-mardud
8. Alhuran
9. Merkareh
10. Hazir
11. Rudin
12. Tiltari
13. Sebeh
14. Zenjir
15. Ajub
16. Abrumaz
17. Pak
18. Perteli
19. Bilkas
20. Aushni
21. Kala-Ghazi
22. Shahrizor