Puli Xumri

Puli Xumri (dariycha : پل خمری) Afgʻoniston shimolidagi shahar. Puli Xumri Bagʻlon viloyatining poytaxti va eng yirik shahri boʻlib, uning nomi viloyatdagi boshqa yirik shahar Bagʻlondan kelib chiqqan^[3]. Shahar nufusi 2015-yil holatiga koʻra taxminan 221 274 nafar boʻlib, u Afgʻonistonning 9-chi yirik shahri va Afgʻonistonning shimoli-sharqidagi Qunduzdan keyin ikkinchi eng katta shaharga aylanadi^[2]. Puli Xumri yirik sanoat shahri^[4].

Puli Xumri پل خمری
Shahar
35°57′0″N 68°42′0″E
Mamlakat	Afgʻoniston
Viloyat	Bagʻlon viloyati
{{{tuman_turi}}}	Puli Xumri tumani
Hukumat
Maydon	37.52 km2 (14.49 kv mi)
Markazi balandligi	920[1] m
Aholisi  (2014-2015)	221 274[2]
Vaqt mintaqasi	UTC+4:30
Puli Xumri

Tarixi

2017-yildan boshlab Tolibon isyonchilari Puli Xumrining Dandi Shahobiddin qismida faollashdi^[5]. 2019-yil 5-may kuni Tolibon aʼzolari shahar politsiya shtabiga bostirib kirib, 13 nafar politsiyachini oʻldirdi^[6]. 2019-yil 1-sentyabrda Tolibon shaharga hujum qildi^[7], ammo hujum afg‘on armiyasi tomonidan qaytarildi. 2021-yil 16-yanvarda Afgʻon Milliy armiyasining tuman boʻlimi boshlig‘i Fazal Vakilzoda Tolibon hujumida halok bo‘ldi^[8].

2021-yil 10-avgustda Puli Xumri Tolibonning umummilliy harbiy hujumi doirasida bosib olingan sakkizinchi viloyat markaziga aylandi^[9][10].

Geografiyasi

  Puli Xumri, taxminan Qunduzdan 100 kilometr (60 mi) janubda, Mozori- Sharifdan 200 kilometr (120 mi) janubi-sharqda va Kobuldan 230 kilometr (140 mi) shimolda joylashgan, mintaqadagi savdo va tranzit markazi^[1].

Yerlardan foydalanish

Iskala ustida ishlayotgan erkaklar,1939-yil

2015-yil holatiga koʻra Puli Xumri 6 ta tumanga boʻlingan, umumiy yer maydoni 3 752 gektarni tashkil etdi. Shahardagi turar-joylarning umumiy soni 24 586 tani tashkil etdi^[1]. Puli Xumrida eng koʻp yerdan foydalanish qishloq xoʻjaligi yerlariga (65%) toʻgʻri keladi, bu yerlarning asosiy qismi 3, 5 va 6-tumanlarda joylashgan. 1 va 2-tumanlar eng yuqori turar-joy zichligiga ega, ammo 5-tumanda eng koʻp turar joy joylashgan. Puli Xumri oddiy, tartibsiz va togʻ yonbagʻridagi uylar hamda koʻp qavatli uylardan iborat turli xil uy-joy fondiga (taxminiy qiymati $120 mln) ega^[1].

Iqlimi

Mahalliy choʻl iqlimi taʼsirida Puli Xumri Köppen iqlim tasnifi boʻyicha sovuq chala choʻl iqlimga (BSk) ega. Shaharda oʻrtacha harorat 15,9 °C, yillik yogʻingarchilik esa oʻrtacha 282 mmni tashkil qiladi.

Iyul — yilning eng issiq oyi, oʻrtacha harorati 28,5 °C. Eng sovuq oy yanvarning oʻrtacha harorati 3,0 °C.

Aholisi

Aholining oʻsishi

Yil	Aholi	±%
2002 (tax.)	60,000[manba kerak]	—
2006 (tax.)	180,800[manba kerak]	—
2007 (tax.)	58,300[manba kerak]	—

Iqtisodiyoti

Puli Xumrida ikkita to‘g‘on mavjud bo‘lib, ular zarur elektr energiyasini taʼminlaydi.

Afgʻonistonning birinchi sement zavodi Gʻori I sement zavodi 1954-yilda Puli Xumrida Chexoslovakiya moliyaviy koʻmagida qurilgan. Hozirda u Afghan Invest Co.ga tegishli va ushbu kompaniya hamda Ahmad Javid Jaihoon tomonidan boshqariladi^[11]. Ohaktosh zavod orqasidagi tepalikdan qazib olinadi^[12].

Kar-kar qishlogʻida shahar tashqarisida koʻmir koni bor, ammo ishlab chiqarish tizimi eskirgan.

Yomgʻir va harorat tufayli qishloq xoʻjaligi juda muhim, bugʻdoy, ziravorlar va sholi asosiy ekinlardir.

Viloyatni qayta qurish guruhi

Mahalliy qayta qurish guruhining (PRT) yetakchi davlati Vengriya boʻlib, u shaharda 2006-yildan 2013-yil martigacha ishlagan^{[manba kerak]}. 2006-yilgacha Niderlandiya yetakchi davlat edi^[13].

Puli Xumri-Kobul elektr uzatish liniyalari hozir poytaxtga doimiy elektr energiyasini yetkazib bermoqda.

Yana qarang

• Bagʻlon viloyati

Manbalar

1. „State of Afghan Cities report 2015 (Volume-II)“ (en, prs). UN-Habitat (2015). 2021-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 21-oktyabr.„State of Afghan Cities report 2015 (Volume-II)“. UN-Habitat (in English and Dari). 2015. Archived from the original on 26 October 2021. Retrieved 21 October 2015.
2. „State of Afghan Cities report 2015 (Volume-I English)“ (en). UN-Habitat (2015). 2021-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 21-oktyabr.
3. Dupree, Nancy Hatch. An Historical Guide to Afghanistan, 2nd Edition, Revised and Enlarged, Afghan Tourist Organization [1st Edition: 1970], 1977.
4. „Northern revolt quelled“ (en). gulfnews.com. Reuters (2001-yil 16-dekabr). 2021-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 24-avgust.
5. Amiry. „Pul-e-Khumri Residents Speak Out About Ongoing Battles“. TOLOnews (2017-yil 3-avgust). 2021-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 7-iyun.
6. „Afghan officials: Taliban launch complex attack on police“. Taiwan News. Associated Press (2019-yil 5-may). 2021-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 7-iyun.
7. „Several civilians dead as Taliban attacks northern city“ (en). www.aljazeera.com (2019-yil 2-sentyabr). 2021-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 7-iyun.
8. „NDS district chief Fazal Wakilzada and his bodyguard were killed in today's IED blast in Pul-e-Khumri, Baghlan“ (en). afghanistan.liveuamap.com (2021-yil 16-yanvar). 2021-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 17-yanvar.
9. Makoii. „Taliban fighters capture Afghan city at strategic junction north of Kabul“. The Guardian (2021-yil 10-avgust). Qaraldi: 2021-yil 10-avgust.
10. „Taliban seizes eighth provincial capital, Pul-e-Khumri in Baghlan“ (AV Media). YouTube. Al Jazeera English (2021-yil 10-avgust). 2021-yil 10-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 10-avgust.
11. „Afghan Cement and Afghan Coal LLC - About“. 2018-yil 27-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 3-sentyabr.
12. Magyar, Honvedseg. „Baghlan taromány CIMIC kézikönyve“. Magyar Honvédség ÖHP. 2013-yil 13-dekabrda asl nusxadan arxivlangan.
13. McMahon, Robert. „Afghanistan: PRTs Spreading, Though Impact Remains Unclear“. Radio Free Europe / Radio Liberty (2005-yil 20-oktyabr). 2021-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 19-dekabr.