Proterozoy (yun. proteros — ancha erta va goye — hayot) — tokembriynknt yuqori (arxeydan soʻnggi) stratigrafik guruhi (qarang Geoxronologiya). taxminan 640—560 mln. yil avval 80 mln. yil ichida hosil boʻlgan yotqiziklarni qamrab olgan. "P." terminini amerikalik geolog E. Emmons (1888-yil) arxey va kembriy oraligʻidagi yotqizikdarni belgilash uchun taklif qilgan. P.ning umumiy qabul qilingan stratigrafik boʻlinish sxemasi yoʻq. Keyingi yillarda P.ni stratigrafik boʻlimlarga ajratishda tari-xiy geologik jinslarning absolyut yoshini aniqlash va paleontologik me-todlar qoʻllanilmoqda. Ayrim mutaxas-sislar P.ni 2, boshqalar 3 yoki 4 boʻlimga ajratadilar. Rossiyada P. 3 boʻlimdan iborat, deb qabul qilingan. Ular stromatolit va mikrofitolitlar gu-ruxlarining tarqalishi bilan farqlanadi. P. yotqiziqlari ayrim rayonlar uchun alohida sxemalar (svita, seriya)ga boʻlinadi. P. yotqiziklari turli tartibli va har xil darajada metamorfizm ga uchragan jinslardan tarkib topgan. Granitlashgan, magmatitlashgan jin-slar ham uchraydi. P. yotqiziqlarining yuqrri qismida organik qoldiqlar — yashil suvoʻtlar va bakteriyalarning mahsuloti: stromatolit va mikrofi-tolit (onkolid, katagrafiya va boshqalar) uchraydi. Aniq nomlangan va toʻla oʻrga-nilgan hayvonot qoldiklari P. yotqi-ziqdarining yuqori boʻlimi bilan kembriy davri chegaralaridagina uchraydi. Ular siyrak tarqalgan chuvalchang va meduzasimonlardan iborat. Foydali qazilmalardan P. yotqiziklarida, asosan, temir, marganets, nikel, kobalt, mis, xrom, polimetall, uran, oltin rudalari hamda olmos uchraydi. Oʻzbekistonda P. yotqiziqlari Hisor, Tomdi, Sulton Uvays va boshqa togʻlarda tarqalgan. Bu jinslarda koʻpgina qazilma boyliklar uchraydi.[1]
| Geoxronologik shkala | mln yil avval | |||
|---|---|---|---|---|
| Eon | Era | Davr | 0 | |
| F a n e r o z o y |
Kaynozoy | Toʻrtlamchi | 2,58 | |
| Neogen | 23 | |||
| Paleogen | 66 | |||
| Mezozoy | Bor | 145 | ||
| Yura | 201 | |||
| Trias | 252 | |||
| Paleozoy | Perm | 299 | ||
| Karbon | 359 | |||
| Devon | 419 | |||
| Silur | 444 | |||
| Ordovik | 485 | |||
| Kembriy | 539 | |||
| Kembriygacha | Proterozoy | Neo- proterozoy |
Ediakariy | 635 |
| Kriogeniy | 720 | |||
| Toniy | 1000 | |||
| Mezo- proterozoy |
Steniy | 1200 | ||
| Ektaziy | 1400 | |||
| Kalimiy | 1600 | |||
| Paleo- proterozoy |
Stateriy | 1800 | ||
| Oroziroy | 2050 | |||
| Ryasiy | 2300 | |||
| Sideriy | 2500 | |||
| Arxey | Neoarxey | 2800 | ||
| Mezoarxey | 3200 | |||
| Paleoarxey | 3600 | |||
| Eoarxey | 4000 | |||
| Katarxey | 4600 | |||
| Manba | ||||
Manbalar
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
