From Wikipedia, the free encyclopedia
Bardaa (ozarbayjoncha: Bərdə, arabchadan — egar; armancha — Partav) — Ozarbayjon Respublikasidagi shahar (1948-yildan). Qorabogʻ tekisligidagi Terter daryosi boʻyida. Yevlax temir yoʻl stansiyasidan 26 km janubda. Yevlax — Agʻdam avtomobil yoʻli yoqasida. Aholisi 31,6 ming (1991). Paxta tozalash, yogʻ-sir va temir-beton buyumlari zavodlari, tikuvchilik fabrikasi bor. Qurilish materiallari ishlab chiqariladi. Aftidan milodiy 4-asrda ham mavjud boʻlgan. 5-asrda bir muncha vaqt Perozapat (ehtimol sosoniy shohlaridan Peroz yoxud Feruz nomidan olingan boʻlsa kerak) deb atalib Kavkaz Albaniyasining poytaxti boʻlgan. 6-asr oʻrtasida koʻchmanchilarning tez-tez hujumlari natijasida alban katolikoslarining qarorgohi oʻrta asr Chol shahridan Bardaaga koʻchirilgan.
Barda Bərdə | |
---|---|
Shahar | |
40°22′28″N 47°07′36″E | |
Mamlakat | Ozarbayjon |
Hukumat | |
Markazi balandligi | 76 m |
Rasmiy til(lar)i | ozarbayjon tili |
Aholisi (2010) |
41 277[1] |
Vaqt mintaqasi | UTC+4:00 |
Telefon kodi | +994 2020 |
8- asr boshida butun Albaniya kabi Bardaani ham arablar fath qilgan. Hosildor tekislikda, Sharq karvon yoʻllari kesishgan joyda joylashgan Bardaa yirik savdo-hunarmandchilik shahriga aylangan. Bardaaning mudofaa devori, xandaqi, tosh koʻpriklari, timlari boʻlgan. 10-asrda saluriylar, soʻngra shimoldan kelgan ruslar tomonidan egallangan. Harbiy harakatlar natijasida tanazzulga yuz tutgan. 13-asr 1-yarmida moʻgʻullar istilosidan soʻng qishloqqa aylangan. Bardaa shahar harobasi — Ozarbayjondagi hozirgi Bardaa shahridan bir necha km masofada joylashgan. Bardaada naxichevanlik meʼmor Ahmad tomonidan 1322-yil qurilgan gʻishtin maqbara (diametri 10 m, balandligi 14 m) saqlanib qolgan.
Shahar taxminan 789-yilda Arminiya provinsiyasi hokimining (ostikan) ikkinchi muqobil poytaxti (Dvindan keyin) boʻldi[2]. Uning hokimlari shimoldan kelayotgan xazarlar bosqiniga qarshi turish maqsadida shahar mudofaasini kuchaytirdilar[3]. 768-yilda barcha armanlarning katolikosi Sion I Bavonats'i Partavda cherkov kengashini chaqirdi[4], u arman cherkovini boshqarish va nikoh amaliyoti bilan bogʻliq masalalarni hal qiluvchi yigirma toʻrtta qonunni qabul qildi[5]. IX-X asrlarga kelib Bardaa oʻzining iqtisodiy ahamiyatini yaqin atrofdagi Gandzak/Ganja shahriga nisbatan sezilarli darajada yoʻqotdi. Albaniya cherkovi katolikosining oʻrni ham Bardakka (Berdakur) koʻchirilib, Partav yepiskoplik qilib qoʻyildi[5][6]. Musulmon geograflari Istaxriy, Ibn Havqal va Muqaddasiylarning fikricha, oʻziga xos Kavkaz alban tili (geograflar uni ar-Raniya yoki arroniy deb atashgan) ilk islom davrida saqlanib qolgan va X asrda ham Bardaada soʻzlashilgan[7]. Ibn Havqal Bardaa ahli arroniy tilida gaplashishini taʼkidlasa, Istaxriy esa Arroniy tili „Barda mamlakati“ning tili boʻlganini aytadi[8].
Bu vaqt ichida shahar musulmon arab aholisi bilan fahrlanar edi, shuningdek, xristian jamoasi ham katta edi[3]. Bardaa hatto 10-asrda Nestorian (xristian) yepiskopining qarorgohi boʻlgan. XI asr oxiridagi voqealarga ishora qilib, XII asr arman tarixchisi Edessalik Metyu Partavni „Arman shahri [“K’aghak’n Hayots'"] deb taʼriflagan, u Paytakaran deb ham atalgan va keng dengiz [Kaspiy] yaqinida joylashgan"[9]. Musulmon geograflari ham Bardaani qalʼa, masjid (Arran xazinasi shu yerda joylashgan), aylanma devor va darvozalar hamda „Karaki“, „Koraki“ yoki „al-Kurki“ (yunoncha κυριακή [kyriaki], Xudoning kuni va yakshanbasidan olingan nom; armancha kiraki ham xuddi shunday kyriaki soʻzidan olingan) deb nomlangan yakshanba bozori boʻlgan gullab-yashnayotgan shahar deb taʼriflashgan[3][10][11]. 914-yilda shahar ruslar tomonidan bosib olindi va uni olti oy davomida egallab oldi. 943-yilda u ruslar tomonidan yana bir bor hujumga uchradi va talon-taroj qilindi[12]. Bu, ehtimol, X asrning ikkinchi yarmida Bardaaning tanazzulga uchrashiga, qoʻshni viloyatlar hukmdorlarining bosqinlari va zulmiga sabab boʻlgan boʻlishi mumkin, chunki shahar nufuz jihatdan Baylaqondan ortda qolgan[3].
Asrlar davomida sodir boʻlgan zilzilalar va nihoyat, moʻgʻullar istilosi shaharning diqqatga sazovor joylarining koʻp qismini vayron qildi, 14-asrda meʼmor Ahmad ibn Ayyub Naxichevoniy tomonidan qurilgan Ahmad Zocheybana qabri bundan mustasno. Maqbara silindrsimon gʻishtli minora boʻlib, firuza koshinlar bilan bezatilgan. Shuningdek, yaqinda qurilgan Imomzoda masjidi ham bor, u toʻrt minorali[13].
Qishloq xoʻjaligi hududdagi asosiy faoliyat turi hisoblanadi. Mahalliy iqtisodiyotning asosini paxta, ipak, parrandachilik va sut mahsulotlari ishlab chiqarish va qayta ishlash tashkil etadi. 1994-yilda Birinchi Togʻli Qorabogʻ urushi yakunida tuzilgan otashkesim liniyasi Bardaadan bir necha kilometr gʻarbda, Terter yaqinida joylashgan.
2020-yil 27-oktyabrda Armaniston raketalari shaharga zarba berdi, natijada kamida 21 nafar tinch aholi, jumladan, 7 yoshli qiz halok boʻldi va 70 kishi yaralandi[14][15]. Human Rights Watch va Amnesty International Armaniston tomonidan kassetali oʻqlardan foydalanilganini tasdiqladi[16][17].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.