Ag'dam masjidi

Agdam masjidi ( ozarbayjoncha: Ağdam məscidi ) yoki Juma masjidi ( ozarbayjoncha: Cümə məscidi ) — Ozarbayjonning Agʻdam tumanida joylashgan arvoh shaharchasidagi masjid. ^[1]

 

Tarixi

Qurilishi

Masjid meʼmor Karbalayi Safixon Qorabogʻiy tomonidan 1868—1870- yillarda Qorabogʻ mintaqasidagi masjidlar uchun xos uslubda qurilgan boʻlib, ikki qavatli galereyadagi tosh ustunlar boʻlinishi va gumbazli shiftlardan foydalanishni oʻz ichiga olgan holda bunyod etilgan. Bu uslubdagi masjidlarga Barda masjidi, Shushadagi Yuxari Govhar ogʻa masjidi, Fuzuli shahridagi masjid va Horadiz qishlogʻida joylashgan masjid kiradi. ^[2]

Armaniston istilosi

Birinchi Togʻli Qorabogʻ urushi paytida Agʻdam Ozarbayjon qoʻshinlari tomonidan Stepanakertdagi arman aholisiga BM-21 Grad uzoq masofali raketalarini otish uchun ishlatilgan. ^[3][4] Keyinchalik Agʻdam arman kuchlari nazoratiga oʻtdi. Qoʻlga olingandan soʻng, guvohlarning soʻzlariga koʻra, shahar talon-toroj qilingan, vayron qilingan va yoqib yuborilgan. ^[5] Agʻdamdagi yagona bino boʻlgan Agʻdam masjidi graffiti bilan buzib tashlangan va qoramol, choʻchqalar uchun otxona sifatida ishlatilgan. ^[6][7][8][9] "Masjidlarni cho'chqaxonaga aylantirgan vahshiy armanlar" haqidagi hikoya 2020 yilgi Togʻli Qorabogʻ urushi oldidan Ozarbayjonda safarbarlikning muhim tarkibiy qismiga aylanadi. ^[10]

2009-yilda Artsax Respublikasi islom yodgorliklarini saqlab qolish boʻyicha chora-tadbirlarni moliyalashtirishni boshladi. Artsax rasmiylariga koʻra, Agʻdam masjidi atrofi 2010-yilda vayronalardan tozalanib, devor bilan oʻralgan ^[11][12] 2011-yilda Agʻdamga tashrif buyurgan Ozodlik radiosi jurnalisti Stepan Lohr tomisiz masjid suratlarini e’lon qildi va u “bir paytlar ulug‘vor bo‘lgan Agʻdam masjidining qarovsiz va buzilgan ichki qismi” deb ta’rifladi. ^[13]

• Armaniston istilosi davridagi Agdam masjidi
• 
  Masjidning ichki ko'rinishi 2000-yil
• 
  Masjidga kirish 2013-yil
• 
  2018-yilda masjidning mehrobi
• 
  2018-yilda umumiy ko'rinish va atrofdagi landshafti

Ikkinchi Togʻli Qorabogʻ urushidan keyin

Ozarbayjon Ikkinchi Togʻli Qorabogʻ urushida gʻalaba qozonganidan soʻng, 2020-yil 20-noyabrda Togʻli Qorabogʻda sulh bitimi asosida Agʻdam tumanini qaytarib oldi ^[14] 3 kundan keyin prezident Ilhom Aliyev va birinchi xonim Mehribon Aliyeva shahar vayronalari va Agʻdam masjidini ziyorat qildi. Aliyev masjidga Makkadan Qur’on sovg‘a qildi. ^[15]

Agʻdam Ozarbayjonga qaytarilgandan soʻng, 28 yil ichida birinchi juma namozi masjidning soʻnggi imomi va Ozarbayjon askarlari tomonidan masjidda oʻqildi. ^[16][17]

Yana qarangki

• Ozarbayjon madaniyati

Manbalar

39°59′N 46°56′E39°59′N 46°56′E

1. Paul, Amanda. „Agdam -- an Azerbaijani ghost town“. Today's Zaman (2011-yil 17-may). 2015-yil 23-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 13-oktyabr.
2. {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda sarlavha= parametrini belgilashingiz kerak. „{{{title}}}“ (ru). Bakilililar.az. Qaraldi: 2010-yil 26-iyul.
3. Rachel Denber. Bloodshed in the Caucasus: Escalation of the Armed Conflict in Nagorno Karabakh. Human Rights Watch, 1992 — 13-bet. ISBN 9781564320810.
4. Denber, Rachel. Bloodshed in the Caucasus: Indiscriminate Bombing and Shelling by Azerbaijani Forces in Nagorno Karabakh. Human Rights Watch/Helsinki, July 1993 — 17–18-bet.
5. Гурьянова, Лилия. Мёртвая зона. Города-призраки (ru). Saint Petersburg: Вектор, 2006 — 113-bet. ISBN 5-9684-0495-7.
6. „Azerbaijani leader hails handover of region ceded by Armenia“ (en). AP NEWS. Qaraldi: 2022-yil 24-may.
7. Carlotta Gall and Anton Troianovski. „After Nagorno-Karabakh War, Trauma, Tragedy and Devastation“. The New York Times (2020-yil 11-dekabr). — „The graceful 19th-century central mosque is the only building left standing in Aghdam. Defiled by Armenian graffiti, it was used as a cowshed.“. Qaraldi: 2020-yil 12-dekabr.
8. „Nagorno-Karabakh: Tough rebuilding ahead for devastated city of Agdam“. france24.com. France 24 (2020-yil 28-noyabr). Qaraldi: 2020-yil 12-dekabr.
9. „Azerbaijani leader hails handover of region ceded by Armenia“ (en). AP NEWS. Qaraldi: 2022-yil 23-may.
10. Gamaghelyan, Philip; Rumyantsev, Sergey (2021). "The road to the Second Karabakh War: the role of ethno-centric narratives in the Nagorno-Karabakh conflict". Caucasus Survey 9 (3): 329. doi:10.1080/23761199.2021.1932068.
11. „Works on preservation of Muslim cultural heritage in Nagorno-Karabakh underway“. news.am (2010-yil 17-noyabr). 2015-yil 2-aprelda asl nusxadan arxivlangan.
12. „Armenian Karabakh Official Says Mosques Being Repaired“. RadioFreeEurope/RadioLiberty.
13. „No-Man's-Land: Inside Azerbaijan's Ghost City Of Agdam Before Its Recapture“ (en). RadioFreeEurope/RadioLiberty. Qaraldi: 2022-yil 24-may.
14. „Armenia hands over Aghdam to Azerbaijan as part of Nagorno-Karabakh ceasefire“. France 24 (2020-yil 20-noyabr). Qaraldi: 2022-yil 24-aprel.
15. „President Aliyev presents Holy Quran he brought from Mecca to Aghdam mosque“. Trend.Az (2020-yil 24-noyabr). Qaraldi: 2022-yil 24-aprel.
16. „Nagorno-Karabakh: Azerbaijan enters Aghdam district handed over by Armenia“. Nagorno-Karabakh: Azerbaijan enters Aghdam district handed over by Armenia.
17. „Mosque partially destroyed during Armenian occupation comes alive after 27 years“. www.geo.tv.