Zaynab binti Xuzayma

Zaynab binti Xuzayma (arabcha: زينب بنت خزيمة) (tax. 596 — 625), Umm al-Masakin (arabcha: أم المساكين „Miskinlar onasi“) nomi bilan ham tanilgan.^[1] Islom paygʻambari Muhammadning beshinchi xotini edi. Erta vafoti sababli u haqida boshqa xotinlariga qaraganda kamroq maʼlumot keltirilgan. Paygʻambar sollallohu alayhi vasallam Hafsa binti Umar ibn Xattob roziyallohu anhoga uylanganlaridan soʻng Zaynabga hijratni uchinchi yili Ramazon oyida uylangan. Zaynab moʻmina, taqvodor, soliha, har qanday ogʻir sharoitlarda sabr qiluvchi ayol edi.

Zaynab binti Xuzayma
Tavalludi	596-yil Makka, Hijoz
Vafoti	625-yil Madina, Hijoz
Turmush oʻrtogʻi	Muhammad s.a.v
Otasi	Xuzayma ibn Al-Horis
Onasi	Hind binti A’vf

Yoshlik davri

Zaynab Muhammadning Quraysh qabilasidan boʻlmagan birinchi xotini edi.^[2][3] Uning otasi Xuzayma ibn al-Horis Makkadagi Hilol qabilasidan edi.^[4] Baʼzan uning onasi Hind binti Avf boʻlgan, deyishadi, lekin bu manba zaifdir.^[5]

Birinchi eri oʻzining amakivachchasi Jahm ibn Amr ibn al-Horis edi.

Zaynab mushrik boʻlgan davridan buyon^[6] oʻta saxiyligi bilan shuhrat qozongan. Ularga boʻlgan mehribonligi, ularga rahmi kelgani uchun „Miskinlarning onasi“ deb atalgan.

Zaynab Islomni qachon aniq qabul qilgani nomaʼlum, lekin uning ikkinchi eri koʻzga koʻringan musulmon Abdulloh ibn Jahsh edi.^[5] Bu nikoh ajralish bilan tugagan boʻlsa kerak, chunki Abdulloh vafot etganida Zaynab allaqachon boshqa turmush qurgan edi;^[6] va u 622-yilda Madinaga olib borilgan kishilar orasida qayd etilmagan.^[7]

Zaynabning keyingi eri Muttalib urugʻidan boʻlgan musulmon Tufayl ibn al-Horis edi; lekin bu nikoh ham ajralish bilan tugadi.^[8]

Keyin Zaynab Tufayldan oʻttiz yoshdan katta boʻlgan akasi Ubayda^[8] ga turmushga chiqdi. 622-yilda ular Madinaga umumiy hijratga qoʻshildilar va u yerda Ubaydaning ikki ukasi bilan boʻlgan yer hududida yashadilar.^[9] Ubayda 624-yil mart oyida Badr jangida halok boʻldi. Zaynab esa bir yilga yaqin beva boʻldi.

Hazrati Muhammad s.a.v ga nikohlanishi

Zaynabning „chiroyli“^[10] boʻlganligi va koʻplab turmush qurish takliflarini rad etgani yoki undan chetlanganligi haqida bir-biriga zid xabarlar bor.^[11] Biroq 625-yilning fevralida amakivachchasi Qubaysa (birinchi turmush oʻrtogʻining ukasi) uni Muhammadga nikohladi va u unga 400 dirham yoki 12½ aovqiyos mahr berdi. Bu uning Hafsa binti Umarga uylanganidan bir oy oʻtgach sodir boʻldi.^[12]

Aytishlaricha, nikoh paygʻambarning izdoshlarining jangda oʻlimidan soʻng oilalari ochlik va eʼtibordan chetda qolishini anglatmasligiga ishontirish uchun qilingan. Shu bilan bir qatorda, bu nikoh siyosiy sabablarga koʻra, „Zaynabning oʻz Saʼsa qabilasi Amir ibn bilan yaxshi munosabatlar oʻrnatgan.“^[13]

Ularning turmushi haqidagi hikoyalardan birida bir kambagʻal odam un soʻrab Zaynabning uyiga kelgani haqida hikoya qilinadi. U bor narsasini unga berdi va oʻsha kechada oʻzi uchun ovqat qolmadi. Uning rahm-shafqatidan taʼsirlangan Muhammad boshqa xotinlariga ham shunday dedi: „Agar sizlar Allohga iymon keltirsangizlar… ertalab uyasidan och chiqib, tunda toʻyib-toʻyib qaytadigan qushlarning rizqini berganidek, sizlarga ham rizq beradi.“^[8]

Vafoti

Zaynab dafn etilgan Jannat al-Baqiy qabristoni.

Zaynabning Muhammad bilan nikohi atigi sakkiz oy davom etdi. U 625-yil oktabr oyida oʻttiz yoshida vafot etdi. Muhammad uni Jannat ul-Baqiyga olib bordi va janoza namozini oʻqidi, soʻngra uning uch ukasi jasadni qoʻyish uchun qabrga tushishgan.^[6]

Uning masjiddagi uyi Muhammadning oltinchi xotini Ummu Salama koʻchib kelguniga qadar olti oy davomida boʻsh qolgan.^[14]

Manbalar

1. Lings, Martin (1983). Muhammad: his life based on the earliest sources. Rochester, Vermont: Inner Traditions, 201.
2. Prophet Muhammad for All, Hadrat Zainab (Wayback Machine saytida 2007-04-13 sanasida arxivlangan)
3. Bodley, Ronald V. „The Messenger: The Wives of Mohammed“, 1946.
4. Abdulmalik ibn Hisham, Notes to Ibn Ishaq’s Sirat Rasulallah, #918, in Guillaume, A. (1955), The Life of Muhammad. Oxford: Oxford University Press, 794.
5. Ismail ibn Umar ibn Kathir. The Life of the Prophet Muhammad Volume 3. Translated by Trevor Le Gassick (2000). Reading, UK: Garnet, 122.
6. Muhammad ibn Saʼd. Kitab al-Tabaqat al-Kabir Volume 8. Translated by Bewley, A. (1995). The Women of Madina. London: TaHa Publishers, 82.
7. Muhammad ibn Ishaq. Sirat Rasulallah. Translated by Guillaume, A. (1955). The Life of Muhammad. Oxford: Oxford University Press, 215.
8. Ahmed, M. Mukkaram. „Encyclopaedia of Islam“, 2005. p. 141
9. Muhammad ibn Saʼd. Kitab al-Tabaqat al-Kabir Volume 3. Translated by Bewley, A. (2013). The Companions of Badr. London: TaHa Publishers.
10. Wessels, Antonie (1972). „A Modern Arabic Biography of Muhammad“. Leiden: Brill, 107
11. Hatimy, Said Abdullah Saif. „Woman in Islam“, 1979. p. 105
12. Muhammad ibn Jarir al-Tabari. Tarikh al-Rusul waʼl-Muluk. Translated by McDonald, M. V. (1987). Volume 7: The Foundation of the Community. Albany: State University of New York Press, 107.
13. Watt, W. M. (1956). Muhammad at Medina. Oxford: Clarendon Press, 287.
14. Muhammad ibn Saʼd. Kitab al-Tabaqat al-Kabir Volume 8. Translated by Bewley, A. (1995). London: TaHa Publishers, 65.