Xitoy — Yaponiya munosabatlari
From Wikipedia, the free encyclopedia
Xitoy — Yaponiya munosabatlari (xitoycha: 中日關係, yaponcha: 日中関係) — Xitoy va Yaponiya oʻrtasidagi ikki tomonlama munosabatlar.
Xitoy |
Yaponiya |
Diplomatik vakolatxona | |
Xitoy elchixonasi Tokioda | Yaponiya elchixonasi Pekinda |
Elchixona | |
Elchi Kong Xuanyou | Elchi Hideo Tarumi |
Xitoy va Yaponiyani geografik jihatdan Sharqiy Xitoy dengizi ajralib turadi. Xitoy Yaponiya madaniyatiga, arxitekturasiga, diniga, falsafasiga, huquq va yozuviga katta taʼsir koʻrsatgan. XIX asrning oʻrtalarida Gʻarb davlatlari Yaponiyani yopiq eshiklar siyosatini tugatishga majbur qilgandan soʻng, Yaponiya modernizatsiya (Meydzi tiklanishi) sari harakat qila boshladi va Xitoyni eskirgan sivilizatsiya sifatida koʻrdi. Xitoy 1840—1860-yillardagi afyun urushlari va ingliz-fransuz ekspeditsiyalarida maʼlum boʻlganidek gʻarb bosqinchilariga qarshi kurasha olmagan. .
Yaponiya Xitoyga qarshi urush jinoyatlarini tan olishdan bosh tortgani va jinoyatlari uchun tovon toʻlashdan bosh tortgani sababli Xitoy va Yaponiya oʻrtasidagi munosabatlar vaqti-vaqti bilan keskinlashgan. Bu taniqli yapon rasmiylarining revizionist sharhlarida va 1937-yilgi Nankin qirgʻini voqealarini toʻliq qayta koʻrib chiqqan tarix kitoblarida ham yaqqol koʻrinadi. Sindzo Abe 2006-yil sentyabr oyida Yaponiya Bosh vaziri lavozimini egallaganidan keyin Xitoy-Yaponiya munosabatlari iliqlashdi — oktyabr oyida u Pekinda Xitoyning oliy rahbari Xu Szintao bilan uchrashdi va bu tashrifni ikki oʻrtasidagi sovuq munosabatlardagi „burilish nuqtasi“ deb atadi. Ikki mamlakat va oʻsha paytdagi Xitoy bosh vaziri Ven Jiabao buni „umid oynasi“ deb taʼrifladi[1]. Uchrashuv vaqtida Xitoy-Yaponiya qoʻshma tarixiy tadqiqoti oʻtkazildi, natijada 2010 -yilda Ikkinchi jahon urushi davrida Yaponiya harbiylari tomonidan Xitoyda sodir etilgan jinoyatlarga yangicha nazar tashlaydigan hisobot taqdim etildi. Biroq, 2010-yil boshida Yaponiya Xitoyni muhim noyob yer metallari zahiralari bilan taʼminlashdan bosh tortishda ayblagani sababli munosabatlar keskin sovuqlashdi.
Xitoy va Yaponiya dunyoning yirik iqtisodiyotlari boʻlib, mos ravishda ikkinchi va uchinchi oʻrinlarni egallaydi. 2008-yilda Xitoy va Yaponiya oʻrtasidagi savdo hajmi 266,4 milliard dollarga koʻtarildi. Yaʼni 12,5 ga oʻsish % ga erishildi. 2007- yilda Xitoy va Yaponiyani asosiy savdo sheriklariga aylantirdi. Xitoy, shuningdek, 2009-yilda yapon tovarlarining eng yirik importchisi edi.