Ukrainalik qochqinlar (2022)
From Wikipedia, the free encyclopedia
Yevropada davom etayotgan qochqinlar inqirozi 2022-yil fevral oyi oxirida Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishidan keyin boshlangan. Yevropa boʻylab Ukrainadan qochgan 7,3 millionga yaqin qochqinlar qayd etilgan[1], 3-mayga qadar 8 millionga yaqin odam esa mamlakat ichida oʻz uylarini tark etgan[2][3][4][5]. 20-martgacha mamlakat umumiy aholisining qariyb toʻrtdan biri Ukrainadagi yashash joylarini tark etgan[6]. Ukrainalik qochqinlarning 90 % ayollar va bolalardir. 18 yoshdan 60 yoshgacha boʻlgan ukrainalik erkaklarga mamlakatni tark etish taqiqlangan[7]. 24-martga kelib, Ukrainadagi bolalarning yarmidan koʻpi oʻz uylarini tark etdi, ularning toʻrtdan biri mamlakatdan chiqib ketdi[8][9]. Bosqinchilik Ikkinchi jahon urushi va uning oqibatlaridan buyon Yevropadagi eng yirik qochqinlar inqiroziga sabab boʻldi[10]. 1990-yillardagi Yugoslaviya urushlaridan buyon Yevropada birinchi boʻlib[11][12] va XXI asrning dunyodagieng yirik qochqinlar inqirozi yuz berdi[13][14].
Qochqinlarning katta qismi dastlab Ukraina gʻarbidagi qoʻshni davlatlarga (Polsha, Slovakiya, Vengriya, Ruminiya va Moldova) kirib kelgan[15]. Taxminan 3 million kishi keyin gʻarbga boshqa Yevropa mamlakatlariga koʻchib oʻtgan[1][16]. 30-avgust holatiga koʻra, eng koʻp ukrainalik qochqinlarni qabul qilgan davlatlar, aholi jon boshiga eng koʻp ukrainalik qochqinlar soni Rossiya (2,4 million), Polsha (1,4 million), Germaniya (1 million) va Chexiya (0,4 million) boʻlib[1], hozirda ukrainalik qochqinlarni qabul qilish davom etmoqda[17]. 2022-yil sentabr oyi holatiga koʻra, Human Rights Watch Ukraina tinch fuqarolari Rossiyaga majburan koʻchirilayotganini aniqlagan[18]. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Inson huquqlari boʻyicha idorasi: Halovatsiz bolalar Rossiya tomonidan bosib olingan hududga yoki Rossiya Federatsiyasining oʻziga majburan koʻchirilgani haqida ishonchli faktlar bor" dedi[19][20]. AQSh Davlat departamenti kamida 900 ming Ukraina fuqarosi Rossiyaga majburan koʻchirilganini taxmin qilmoqda[21]. Bosqin boshlanganidan keyin 4,5 milliondan ortiq ukrainaliklar yana oʻz vatani Ukrainaga qaytgan[1][22].
Ukraina bilan chegaradosh Yevropa Ittifoqi (EI) davlatlari barcha ukrainalik qochqinlarga kirishga ruxsat berdi[23] va Yevropa Ittifoqi ukrainaliklarga Yevropa Ittifoqiga aʼzo boʻlgan istalgan davlatda dastlabki bir yil muddatda qolish, ishlash va oʻqish huquqini beruvchi Vaqtinchalik himoya direktivasiga murojaat qildi[24]. Ayrim yevropalik boʻlmaganlar va siganlar chegarada etnik kamsitishlar haqida xabar berishgan.