Saharqush

Saharqush (lot. Erithacus rubecula) – chivinxoʻrlar oilasiga kiruvchi qush turi. Yevropada tarqalgan, sharqda Gʻarbiy Sibirgacha, janubda Shimoliy Afrikagacha; tarqalish hududining katta qismida oʻtroq hayot kechiradi, faqat eng shimoliy hududlardan qishlash uchun uchib ketadi. Oʻrta osiyoda keng tarqalgan^[1].

Saharqush
Saharqush
Saharqush ovozi, Gran Canaria oroli
Muhofaza maqomi
Kamayib ketish xavfi ostida
Biologik klassifikatsiya
Olam: Hayvonlar Kenja olam: Eumetazoa Tip: Xordalilar Kenja tip: Umurtqalilar Sinf: Qushlar Turkum: Chumchuqsimonlar Oila: Chivinxoʻrlar Urugʻ: Saharqushlar Tur: Saharqush
Binar nomi
Erithacus rubecula Linnaeus, 1758
Saharqush tarqalish hududi (och yashil- yozgi mavsum, to'q yashil - yil davomida, ko'k - qishlash hududi)

Sistematikasi va taksonomiyasi

Yevropa saharqushi Carl Linney tomonidan 1758-yil uning "Systema Naturae" asarining 10-nashrida "Motacilla rubecula" binar nomi ostida ilk marotaba tavsiflangan.^[2] Uning tur nomi rubecula - lotin tilida ruber "qizil" soʻzining kichiraytirilgan shaklidan olingan. Erithacus urugʻini fransuz tabiatshunosi Jorj Kuvye 1800-yilda taklif qilgan, va qushga E. rubecula binar nomini bergan.^[3] Erithacus urugʻining nomi yunon tilidan kelib chiqadi, lekin aynan qanday qushga tegishliligi nomalum, hozirgi kunda olimlar bu soʻz saharqush manosini anglatganligini takidlamoqdalar.^[4]

Ilgari Erithacus urugʻiga shuningdek Yapon saharqushi va Ryukyu saharqushini kiritishgan. Molekulyar-filogenetik tadqiqotlar koʻrsatishicha bu turlar orasida bogʻliqlik yoʻq.^[5][6] Natijada Yapon va Ryukyu saharqushlari Larvivora urugʻiga koʻchirildi va Yevropa saharqushi Erithacus urugʻining yagona turiga aylandi. Filogenetik analiz Erithacus urugʻini Erithacinae ostoilasiga joylashtirdi, bu ostoilga shuningdek Afrikada tarqalgan turlar kiritildi.

Ilgari Erithacus urugʻi Shaqshaqlar (Turdidae) oilasiga kiritilardi, lekin hozirgi kunda Chivinxoʻrlar (Muscicapidae) oilasiga kiritiladi.

Tashqi koʻrinishi

Nar va urgʻochilari oʻrtasida farqlar sezilarli emas. Yuz va koʻkrak qismi olov rang, atrofi koʻkish-kulrang. Tepa va yon qisimlari zaytun rang, qanotlari toʻqroq rnga ega. Qorin qismi oqish, oyoqlari jigarrang va uzun. Narlari urgʻochilariga nisbatan yorqinroq tusga ega. Yosh qushlar jigarrang, och rangli dogʻlarga ega.

Voyaga yetgan qushlar uzunligi 12,5—14,0 sm, vazni 16—22 g. Qanot qoqganda uzunligi 20—22 sm.

Narlari ham, urgʻochilari ham sayraydi (sayroqi qushlar uchun noodatiy).

Yosh qush, Sussex

Manbalar

1. Захидов Т.З., Мекленбурцев Р.Н.. Природа и животный мир Средней Азии. Позвоночные животные, том 1. (rus tili). Ургатувчи, 1969 — 426-bet.
2. Caroli Linnaei. Systema naturae per regna tria naturae :secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis (Lotin tili), 1758 — 188-bet.
3. George Cuvier. Leçons d'anatomie comparée. Volume 1 (Fransuz tili), 1800.
4. Liddell, Henry George; Scott, Robert;. „ἐρίθακος“. A Greek–English Lexicon.{{cite magazine}}: CS1 maint: extra punctuation () CS1 maint: multiple names: authors list ()
5. Seki, Shin-Ichi (2006-06). „The origin of the East Asian Erithacus robin, Erithacus komadori, inferred from cytochrome b sequence data“. Molecular Phylogenetics and Evolution (inglizcha). 39-jild, № 3. 899–905-bet. doi:10.1016/j.ympev.2006.01.028. {{cite magazine}}: sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |date= (yordam)
6. Sangster, George; Alström, Per; Forsmark, Emma; Olsson, Urban (2010-10). „Multi-locus phylogenetic analysis of Old World chats and flycatchers reveals extensive paraphyly at family, subfamily and genus level (Aves: Muscicapidae)“. Molecular Phylogenetics and Evolution (inglizcha). 57-jild, № 1. 380–392-bet. doi:10.1016/j.ympev.2010.07.008. {{cite magazine}}: sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim: |date= (yordam)