rossiyalik tadbirkor From Wikipedia, the free encyclopedia
Pavel Valeryevich Durov (ruscha: Па́вел Вале́рьевич Ду́ров; 10-oktyabr 1984-yilda tugʻilgan) – rossiyalik tadbirkor va dasturchi. Telegram va Vkontakte ijtimoiy tarmoqlarini asoschisi. Rossiya fuqaroligidan tashqari Sent-Kits va Nevis, BAA va Fransiya fuqaroligiga ega. „VKontakte“ ning sobiq bosh direktori (2006–2014). Talabalik yillarida Durov Rossiya Federatsiyasi Prezidenti va Rossiya Federatsiyasi hukumati stipendiyalari laureati, Potanin stipendiyasining uch karra laureati boʻlgan.
| Pavel Valeryevich Durov | |
|---|---|
| ruscha: Павел Валерьевич Дуров | |
_(cropped).jpg) | |
| Tavalludi |
10-oktyabr 1984-yil Sankt-Peterburg, Rossiya |
| Fuqaroligi |
 Rossiya ,  Sent Kitts va Nevis,[1]  BAA[2]  Fransiya |
| Taʼlimi | Sankt-Peterburg davlat universiteti |
| Kasbi | Tadbirkor, dasturchi |
| Bolalari | 100 dan ortiq |
| Otasi | Valery Durov |
| Onasi | Albina Durova |
Durov 2016-yildan beri Forbes jurnalining Rossiyadagi 200 ta eng boy tadbirkorlar roʻyxatiga kiritilgan[3]. Toʻrt yil ichida uning boyligi 600 million dollardan 3,4 milliard dollarga oshgan. 2020-yilda Durov boyligi boʻyicha Rossiyada 30[4]-, dunyoda 565-oʻrinni egallagan[5]. 2021-yilda Forbes jurnali Durovni 17,2 milliard dollar boyligi bilan dunyo milliarderlari orasida 112-oʻrinda qayd etdi[6]. 2022-yilda rossiyalik milliarderlar orasida Durov 15,1 milliard dollar bilan uchinchi oʻrinni egalladi va sanoat sektoridan boʻlmagan yagona TOP-10 tadbirkorga aylangan[7].
2024-yilda Durov amerikalik jurnalist Taker Karlsonga katta intervyu berdi[8][9][10][11][12][13].
2024-yil 24-avgustda Pavel Durov „narkotiklar aylanmasi, bolalarga qarshi jinoyatlar va firibgarlik“da ayblanib, Parijda hibsga olingan. Bunga sabab qilib Messenjerda moderatsiya yoʻqligi va qonunni himoya qiluvchi organlar vakillari bilan hamkorlikdan bosh tortgani koʻrsatilgan[14][15].
Pavel Durov 1984-yil 10-oktyabrda Leningradda ziyoli oilada tugʻilgan[16]. Italiyaning Turin shahridagi maktabning birinchi sinfiga borgan. Turinda otasi V. S. Durov bir necha yil ishlagan[17].
11 yoshidan boshlab Durov dasturlashga qiziqadi va maktab kompyuterlarining parollarini osonlik bilan aniqlashga harakat qiladi va bunga erishadi ham. Oʻsha paytlarda u dasturlashni chuqur oʻrganib, maktabdagi barcha kompyuterlarning „zastavka“ larini dastur orqali oʻzgartirib qoʻyadi.
2006-yilda Pavel Sankt-Peterburg davlat universitetining filiologiya fakultetini tamomlaydi, universitetda oʻqish mobaynida harbiy fakultetni ham tamomlab, zahiradagi leytenant unvoniga ham erishadi, u universitetni qizil diplomga bitirgan. Sankt-Peterburg davlat universitetida oʻqiyotganda ham Pavel universitetning ijtimoiy va ilmiy hayoti sifatini yaxshilashga qaratilgan notijorat Internet loyihalarini yaratgan. Bu loyihalar Durov.com va Spbgu.ru saytlari edi.
2012-yil 19-noyabrda „Mann, Ivanov va Ferber“ nashriyoti Nikolay Kononovaning „Kod Durova“ deb nomlangan kitobni chiqardi. Bu kitob Vkontakt ijtimoiy tarmogʻining asoschisi Pavel Durovga bagʻishlangan boʻlib, xujjatlar va intervyular asosida yozilgan.
AR Films kompaniyasi, produser Aleksandr Rodnyansk boshchiligida, yuqoridagi kitobni film koʻrinishida namoyish qilish ruxsatini oldi va bu kino 2014-yilda ommaga taqdim etilishi koʻzda tutilgan. 2013-yil Durov Digital Forest kompaniyasiga asos soladi va shu kompaniya Telegram messendjerini ommaga taqdim etadi.
Universitet talabasi boʻlgan yillarda Durov mashhur spbgu.ru forumini yaratgan. 2006-yilda oʻzining sobiq sinfdoshi Vyacheslav Mirilashvili bilan Sankt-Peterburgda uchrashadi. Mirilashvili Durovga tobora ommalashib borayotgan Facebookni koʻrsatadi. Shundan soʻng doʻstlar yangi rus ijtimoiy tarmogʻini yaratishga qaror qilishadi. Vyacheslav Mirilashivilining isroillik sinfdoshi Lev Binzumovich Leviyev uchinchi hammuassis boʻldi. Durov bosh direktor lavozimini egalladi. Xalqaro matematika va dasturlash tanlovlarining koʻp karra gʻolibi boʻlgan katta akasi Nikolayni saytni ishlab chiqish uchun jalb qilgan[18][19][20].
Durov VKontakteni 2006-yil sentabr oyida sinov uchun ishga tushirdi. Keyingi oyda Vkontakte.ru nomi roʻyxatga olindi[21]. Yangi loyiha 2007-yil 19-yanvarda Rossiya xususiy mas’uliyati cheklangan jamiyati sifatida tashkil etilgan. Foydalanuvchilar bazasi 2007-yilning iyulida 1 millionga, 2008-yilning aprelida esa 10 millionga yetgan. 2008-yilning dekabrida VK raqibi Odnoklassnikini ortda qoldirib[22], Rossiyadagi eng mashhur ijtimoiy tarmoq xizmatiga aylandi. Kompaniya qiymati 3 milliard AQSh dollarigacha oʻsdi[23].
2013-yil dekabr oyida Durov kompaniyaning 12 foiz aksiyasini Ivan Tavringa sotishga qaror qildi (oʻsha paytda aksiyalarning 40 foizi Mail.ru Groupga, 48 foizi United Capital Partnersga tegishli edi). Keyinchalik Tavrin bu aksiyalarni Mail.ru Groupga qayta sotdi[24][23][25][26].
.jpg)
2014-yil 1-aprelda Durov VK boshqaruvida oʻz isteʼfosini taqdim etdi[27]. Keyinchalik Durovning oʻzi 2014-yil 3-aprelda bu hazil ekanligini aytgan[28][29]. 2014-yilning 16-aprelida Durov rossiyaparast prezident Viktor Yanukovichga qarshi ukrainalik namoyishchilarning shaxsiy maʼlumotlarini Rossiya Federal xavfsizlik xizmatiga berishdan va Aleksey Navalniyning VK’dagi sahifasini blokirovka qilishdan oshkora bosh tortdi. Buning oʻrniga tegishli buyruqlarni oʻzining VK sahifasida qonunga xilof ekanligini aytdi[30][31].
2014-yil 21-aprelda Durov VK bosh direktori lavozimidan ozod etildi[32]. Durov keyinchalik kompaniya samarali ravishda Vladimir Putinning ittifoqchilari tomonidan egallab olinganini bildirdi[33]. Oʻzining ishdan boʻshatilishi ham foydalanuvchilarning shaxsiy maʼlumotlarini federal huquqni muhofaza qilish organlariga topshirishdan bosh tortishi natijasi boʻlganini aytdi. Shuningdek, Durov yevromaydon norozilik harakatiga aloqador VK guruhi aʼzolari boʻlgan shaxslarning shaxsiy maʼlumotlarini berishdan bosh tortgan[32][33]. Durov keyinchalik Rossiyani tark etdi va „orqaga qaytish rejasi yoʻqligini“[33] va „hozirda mamlakat internet biznesiga toʻgʻri kelmasligini“ bildirdi[34].
Durov Rossiyani tark etgach, shakar sanoatini diversifikatsiya qilish jamgʻarmasiga 250 ming dollar xayriya qilish orqali Sent-Kitts va Nevis fuqaroligini oldi va Shveysariya banklarida 300 million dollar naqd pulga ega boʻldi. Bu unga eʼtiborini va xuddi shu yoʻnalishdagi shifrlangan xabar almashish xizmatiga yoʻnaltirilgan Telegram kompaniyasini yaratishga qaratish imkonini berdi. Telegramning shtab-kvartirasi Berlinda joylashgan, keyinchalik Dubayga koʻchirilgan[23].
2018-yilning yanvar oyida Durov Telegramning ortib borayotgan muvaffaqiyatini monetizatsiya qilish maqsadida „Gram“ kriptovalyutasi va Telegram Open Network (TON) platformasini ishga tushirayotganini eʼlon qildi[35]. Bu investorlardan jami 1,7 milliard dollar yigʻdi[36]. Biroq, ushbu korxonalar Amerika regulyatori AQSh Qimmatli qogʻozlar va birja komissiyasi tomonidan toʻxtatildi. Sudda Gram AQShning moliyalashtirish qonunlarini chetlab oʻtgani uchun pulni investorlarga qaytarishi kerak deb daʼvo qildi[37].
2018-yilda kompaniya Rossiya xavfsizlik xizmatlari bilan hamkorlik qilishdan bosh tortgach, Rossiya Telegram’ni bloklashga uringan. Federal xavfsizlik xizmati xodimining sizdirilgan xatida aytilishicha, blokirovka aslida kompaniyaning Telegram Open Network tarmogʻini ishga tushirish niyati bilan bogʻliq. Bloklashga urinish davrida Rossiya Tashqi ishlar vazirligi ilovadagi rasmiy kanallarni ishlatishda davom etdi. Ikki yillik blokirovka urinishlaridan soʻng, 2020-yilda blokirovka qilish tartibi bekor qilindi.
Durov 2024-yil 24-avgust kuni Fransiya bojxona organiga qarashli firibgarlikka qarshi kurash boshqarmasi xodimlari tomonidan hibsga olingan[38]. Voqealar Parij tashqarisidagi Le-Burje aeroportida Durovning Ozarbayjondan Fransiyaga shaxsiy samolyotidan kelganidan soʻng yuz bergan. Taxminlarga koʻra, Durov Vladimir Putin bilan uchrashgan[39] (ammo Rossiya xavfsizlik kuchlariga aloqador manba Putin uchrashuvdan bosh tortganini daʼvo qilgan)[40][41]. Durovning hibsga olinishi Fransiya Milliy sud politsiyasi tomonidan dastlabki tergov doirasida chiqarilgan hibsga olish orderiga asoslangan[42][43][44]. Unga koʻplab ayblovlar qoʻyilgan[42][43]. Durov giyohvand moddalar savdosi, bolalar jinsiy ekspluatatsiyasi va firibgarlik kabi jinoyatlarda Telegramdan foydalanish bilan bogʻliq sheriklik va eʼtiborsizlikda ayblanmoqda[45]. Agar Durov ayblovlar boʻyicha ayblansa, 20 yilgacha qamoq jazosiga hukm qilinishi mumkin. Maʼlum boʻlishicha, Durov avvalroq ehtimoliy huquqiy xavflar tufayli Yevropaga borishdan qochgan[42].
Maʼlumotlarga koʻra, Durov Fransiya hukumati tomonidan qidiruvga berilgan shaxslar roʻyxatida boʻlgan va uning hibsga olinishi sud xodimlari, jumladan Telegram faoliyati bilan bogʻliq masalalar bilan hamkorlik qilmagani sababli boʻlgan[42].
Fransiya politsiyasi tomoniga koʻra, Telegramda jinoiy faoliyat moderatorlar yoʻqligi tufayli cheklanmagan[46]. Access Now raqamli huquqlar guruhining advokati Natalya Krapivaning aytishicha, fransuz hukumati Durovni shaxsiy xabarlar shifrini ochish uchun Telegram shifrlash kalitlarini berishga majbur qilishi mumkin. „Rossiya buni oʻtmishda ham qilishga urinib koʻrgan“ degan Krapiva[47].
Durov liberal siyosiy qarashlarga sodiq[48]. Shuningdek, vegetarian hisoblanadi[49]. Oʻzini spirtli ichimliklar, hayvon goʻshti, planshetlar va har qanday farmatsevtika mahsulotlari, nikotin va boshqa dorilar, qahva, qora va koʻk choy, energetik ichimliklar, fast food, shakar, gazlangan ichimliklar, televizor va uning analoglaridan uzoq tutadi[50][51][52][53][54][55]. Durov asketik hayot tarzini saqlab qolishini va shaxsiy mulkdan ozod boʻlishni targʻib qilishini aytgan[56][57][58]. 2019-yil iyun oyida sogʻligʻini yaxshilash maqsadida olti kun davomida faqat suv yordamida ochlik bilan davolangan[59]. 2012-yilda, 27 yoshida Rossiyani yaxshilash boʻyicha oʻz gʻoyalari batafsil bayon etilgan manifestlarni nashr etgan[60] va Vikipediyani qoʻllab-quvvatlash uchun Vikimedia fondiga million dollar xayriya qilgan[61][62].
Durovning aytishicha, 2014-yilda u Vladimir Putinning FSBning Yevromaydon paytida ukrainalik namoyishchilar va muxolifat yetakchilarining shaxsiy maʼlumotlarini topshirish haqidagi soʻrovini bajarishdan bosh tortgan. „Chunki bu bizning ukrainalik foydalanuvchilarga xiyonat qilish degani edi. Shundan soʻng meni ishdan boʻshatishdi. Men asos solgan kompaniyadan va Rossiyani tark etishga majbur boʻldim. Men oʻz kompaniyamni va uyimni yoʻqotdim, lekin buni ikkilanmasdan qaytadan qilishga tayyorman“ degan edi[63]. 2011–2013-yillardagi Rossiya noroziliklari paytida Durov Putinga qarshi faollar tomonidan foydalaniladigan VK akkauntlari ustidan senzura oʻrnatishdan[63] hamda 2014-yil 16-aprelda ukrainalik namoyishchilar haqidagi maʼlumotlarni Rossiya xavfsizlik idoralariga topshirishdan, Aleksey Navalniyning VK sahifasini blokirovka qilishdan ochiqchasiga bosh tortdi[64].
2024-yilda Durov Telegram „geosiyosatdagi oʻyinchi“ emas, „neytral platforma“ boʻlib qolishi kerakligini aytdi[65].
Pavel Durov Telegram asoschisi va loyihaning bosh ishlab chiquvchisi, dasturchisi va meʼmori Nikolay Durovning ukasidir. Durov oila qurmagan[66]. 2017-yilda Birlashgan Arab Amirliklariga koʻchib oʻtgan va Telegram bosh qarorgohi joylashgan Dubayda yashaydi. 2021-yil fevral oyida Amirlik fuqarosi sifatida qabul qilingan[67][2].
Durov 2021-yil avgust oyida Fransiya fuqaroligiga qabul qilindi. Bu unga Yevropa Ittifoqi fuqaroligini berdi[68]. Le Monde uning fuqarolikka qabul qilishni „sirli“ deb taʼriflagan, chunki Durov qisqa muddatli tashriflardan tashqari Fransiyada yashamagan. Le Monde Durov kamdan-kam qoʻllaniladigan „xorijiylik“ tartibi orqali fuqarolikka qabul qilingan, deb maʼlumot berdi. Bu toʻgʻridan-toʻgʻri Fransiya hukumati tomonidan Fransiyaning xalqaro taʼsiri yoki xalqaro iqtisodiy munosabatlariga alohida hissa qoʻshgan odamlarga beriladi. Durov oʻz ismini fransuzchaga, yaʼni, rasman Pol du Rovega oʻzgartirdi[69].
Durov 2010-yildan buyon 12 ta davlatda sperma donorligi orqali 100 dan ortiq farzandi borligini maʼlum qilgan[70][71].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
