From Wikipedia, the free encyclopedia
Omeprazol Prilosec, Losec va boshqa brendlari ostida ishlab chiqarilib, gastroezofagial reflyuks kasalligi, oshqozon yara kasalligi va Zollinger-Ellison sindromini davolashda qoʻllanadigan dori vositasi hisoblanadi[1]. Bundan tashqari oshqozon ichak traktining yuqori qismlaridan qon ketishini oldini olish uchun ham qoʻllanadi[1]. Omeprazol proton-pompa ingibitori (PPI) boʻlib, uning samaradorligi boshqa PPIlarga oʻxshaydi[2]. Ogʻiz orqali yoki tomir ichiga inʼektsiya yoʻli bilan qabul qilish mumkin[1][3].
 | |
 | |
| Sistematik (IUPAC) nomi | |
| 5-Methoxy-2-[(4-methoxy-3,5-dimethylpyridin-2-yl)methanesulfinyl]-1H-benzimidazole | |
| Identifikatorlar | |
| CAS raqami | |
| ATK kodi | A02 |
| PubChem | |
| Kimyoviy maʼlumot | |
| Formulasi | C17H19N3O3S |
| Mol. massasi | 345,4 g/mol |
| Farmakokinetik maʼlumot | |
| Biofoydalilik | 35-76% |
| Metabolizm | Hepatic (CYP2C19, CYP3A4) |
| Yar. parch. davri | 1-1.2 soat |
| Ekskretsiya | 80% (siydik orqali)
20% (safro orqali) |
| Terapevtik tavsiyalar | |
| Homiladorlik kat. |
--- |
| Qonuniy statusi | |
| Qabul qilish | individual |
Umumiy nojoʻya taʼsirlariga koʻngil aynishi, qusish, bosh ogʻrigʻi, qorin ogʻrigʻi va ichak gazining koʻpayishi kiradi[1][4]. Jiddiy nojoʻya taʼsirlar orasida pnevmoniya xavfining ortishi, suyak sinishi xavfi va oshqozon saratonini boʻlishi mumkin[1]. Homiladorlik paytida qoʻllash boʻyicha yetarli maʼlumot mavjud emas[1]. Oshqozon kislotasining ishlab chiqarilishini bloklashi orqali taʼsiri namoyon boʻladi[1].
Omeprazol 1978-yilda patentlangan va 1988-yilda tibbiy foydalanish uchun tasdiqlangan[5]. U Jahon sogʻliqni saqlash tashkilotining asosiy dorilar roʻyxatiga kiritilgan[6]. U umumiy dori sifatida mavjud[1]. 2019-yilda u Qoʻshma Shtatlarda 52 milliondan ortiq retseptlar bilan eng koʻp buyurilgan dorilar orasida sakkizinchi oʻrinni egallagan[7][8]. Amerika Qoʻshma Shtatlarda retseptsiz ham sotib olish mumkin[9].
Omeprazol gastroezofagial reflyuks kasalligi , oshqozon yarasi, eroziv ezofagit, Zollinger-Ellison sindromi va eozinofil ezofagitni davolashda qoʻllanadi[10][1].
Oshqozon yarasida omeprazol keng qoʻllanadi. Helicobacteri pylori infektsiyasini davolash 7-14 kun davomida omeprazol, amoksitsillin va klaritromitsinning uch karrali terapiya kombinatsiyasini qabul qilish orqali amalga oshiriladi[11]. Agar bemorda amoksitsillinga nisbatan allergiya kuzatilsa, amoksitsillinni metronidazol bilan almashtirish mumkin[12].
Kamida 1/100 holatda yuzaga keladigan nojoʻya taʼsirlarga quyidagilar kiradi[13]:
Nojoʻya taʼsirlar bilan bogʻliq boshqa muammolar:
Vitamin B 12[18] va temir malabsorbtsiyasi[19] bilan bogʻliq salbiy taʼsir keltirilgan, ammo taʼsirlar ahamiyatsiz boʻlishi mumkin, ayniqsa qoʻshimcha terapiya koʻrsatilganda[20].
Proton pompa ingibitorlari kashf etilgandan buyon oʻtkir interstitsial nefritning bir nechta holatlari bilan bogʻliq boʻlgan[21] buyrak yalligʻlanishi koʻpincha PPI larning nojoʻya taʼsiri sifatida qaraladi.
PPIlarni uzoq muddat qoʻllash fundal bezlarida yaxshi sifatli poliplarning rivojlanishiga olib kelishi mumkin (bu fundal bez polipozidan farq qiladi); bu poliplar saratonga olib kelmaydi va PPIlar toʻxtatilganda yoʻqoladi. PPI foydalanish va saraton kelib chiqishi oʻrtasida hech qanday bogʻliqlik yoʻq, lekin PPI foydalanish oshqozon saratoni yoki boshqa jiddiy oshqozon muammolari belgilarini yuzaga chiqishini kechiktirishi mumkin va shifokorlar bu taʼsirni bilishlari kerak[22].
Uzoq muddatli foydalanish va demensiya oʻrtasida bogʻliqlik boʻlishi mumkin, lekin buni tasdiqlash uchun qoʻshimcha oʻrganishlar talab qilinadi[23].
2013-yilda AQSh farmatsevtlarining maqolasida aytilishicha, PPIlarni uzoq muddatli qoʻllash kaltsiyning soʻrilishini pasayishi (osteoporoz va sinish xavfini oshiradi), magniyning soʻrilishini pasayishiga (elektrolitlar buzilishini keltirib chiqaradi) olib keladi. Ularning taxminiga koʻra, bu oshqozon kislotasi ishlab chiqarilishning kamayishi bilan bogʻliq[24].
Homilador va emizikli ayollarda omeprazoldan foydalanish xavfsizligi aniqlanmagan[4]. Epidemiologik maʼlumotlar ham homiladorlik davrida omeprazolni ona organizmi tomonidan qabul qilingandan keyin jiddiy tugʻma nuqsonlar xavfini koʻrsatmaydi[25].
Hech qanday klinik tadqiqotlar emizishda omeprazolni qoʻllanilgandagi salbiy oqibatlarini tavsiflamaydi. Biroq, omeprazol molekulasining farmakokinetikasi emizishda omeprazoldan foydalanish xavfsizligini tasdiqlaydi.
Oddiy dozalarda omeprazol emizish davrida xavfsizdir[27].
Dori vositalarining oʻzaro taʼsiri kam uchraydi[28][29]. Shu bilan birga, dorilarning oʻzaro taʼsirining eng muhimi omeprazol bilan birgalikda qabul qilinganda klopidogrelning faollashuvining pasayishi hisoblanadi[30]. Garchi hali ham bahsli boʻlsa-da[31], bu hodisalarning oldini olish uchun klopidogrelni omeprazol bilan birga qoʻllash taqiqlanadi.
Ular oʻzaro taʼsir qilish mumkin, chunki omeprazol CYP2C19 va CYP3A4 fermentlarining ingibitori hisoblanadi[32]. Klopidogrel faol boʻlmagan dori boʻlib, uning faol shakliga oʻtishi qisman CYP2C19 ga bogʻliq. CYP2C19 ning ingibirlanishi klopidogrelning faollashuvini bloklashi mumkin, bu klopidogrelning taʼsirini kamayishiga olib kelishi mumkin[33][34].
Deyarli barcha benzodiazepinlar CYP3A4 va CYP2D6 yoʻllari bilan metabollanadi va bu fermentlarning ingibirlanishi benzodiazepinlar metabolizmiga taʼsir koʻrsatadi. Metabolizmi CYP3A4 ga bogʻliq boʻlgan dorilarning boshqa misollari essitalopram, varfarin[35], oksikodon, tramadol va oksimorfondir . Agar ular omeprazol bilan bir vaqtda qoʻllanilsa, ushbu dorilarning kontsentratsiyasi oshishi mumkin[36].
Omeprazol, shuningdek, boshqa PPIlar kabi p-glikoproteinning raqobatbardosh ingibitoridir[37].
Oshqozonning kislotali muhitiga bogʻliq boʻlgan dorilar (masalan, ketokonazol yoki atazanavir) yomon soʻriladi, kislotaga chidamli antibiotiklar (masalan, CYP3A4 juda kuchli inhibitori boʻlgan eritromitsin) odatdagidan koʻproq soʻrilishni boshlaydi[36].
Hypericum perforatum va Gingko biloba CYP3A4 va CYP2C19 induksiyasi orqali omeprazolning plazma kontsentratsiyasini sezilarli darajada kamaytiradi[38].
Omeprazol kabi proton pompasi ingibitorlari (PPI)metotreksatning plazma kontsentratsiyasini oshirishi aniqlangan[39].
Omeprazol oshqozon kislotasi sekretsiyasi uchun zarur boʻlgan parietal hujayralardagi ferment tizimini bloklaydi. Bu oʻziga xos H +/K + ATFaza ingibirlanishi hisoblanadi. Bu oshqozon kislotasi sekretsiyasining oxirgi bosqichi uchun zarur boʻlgan H atomlarining chiqarilishining bloklanishi hisoblanadi[40].
Omeprazol selektiv va qaytarilmas proton pompasi ingibitori hisoblanadi. Oshqozon parietal hujayralarining sekretsiya yuzasida joylashgan H +/ K + -ATfaza tizimini oʻziga xos ingibirlashi orqali oshqozon kislotasi sekretsiyasini kamaytiradi. Ushbu ferment tizimi oshqozon shilliq qavatidagi kislota (proton yoki H +) nasosi sifatida qabul qilinganligi sababli, omeprazol kislota ishlab chiqarilishining oxirgi bosqichini ingibirlaydi[40].
Omeprazol shuningdek, stimulyatordan qatʼi nazar, bazal va stimulyatsiya qilingan kislota sekretsiyasini ingibirlaydi[41], chunki u kislota sekretsiyasining oxirgi bosqichini bloklaydi[41]. Omeprazol raqobatdosh boʻlmagan holda bogʻlanadi, shuning uchun u dozaga bogʻliq taʼsir koʻrsatadi[42]. Shuning uchun aniq dozalarda qabul qilish buyuriladi.
Omeprazolning tormozlovchi taʼsiri ogʻiz orqali qabul qilinganidan keyin 1 soat ichida boshlanadi. Maksimal taʼsir 2 soat davom etadi. Tormozlanishning davomiyligi 72 soatgacha. Omeprazol toʻxtatilganda, oshqozon kislotasining asosiy sekretsiya faolligi 3-5 kundan keyin qayta tiklanadi. Omeprazolning kislota sekretsiyasini tormoz qiluvchi taʼsiri kunlik takroriy dozalashdan keyin, 4 kundan keyin pasayadi.
Omeprazolning soʻrilishi ingichka ichakda sodir boʻladi va odatda 3-6 soat ichida bu jarayon tugaydi. Takroriy dozalardan keyin omeprazolning tizimli biologik mavjudliligi taxminan 60 % ni tashkil qiladi[43]. Omeprazolning tarqalish hajmi 0,4 l/kg ni tashkil qiladi. U yuqori plazma oqsillari bilan 95 % bogʻlanish qobiliyatiga ega[42].
Omeprazol, shuningdek, boshqa proton pompa ingibitorlaridan farqli ravishda faqat faol H + / K + -ATFaza nasoslarida samarali hisoblanadi. Ushbu nasoslar ovqat hazm qilishda yordam berish uchun oziq-ovqat qabul qilingandan soʻng ragʻbatlantiriladi. Shu sababli, bemorlarga omeprazolni och qoringa, bir stakan suv bilan ichish tavsiya qilinadi[44]. Bundan tashqari, koʻpgina manbalar omeprazolni qabul qilgandan soʻng, ovqatlanish uchun kamida 30 daqiqa oʻtgan boʻlishi kerakligini yozishadi[45][46] (zudlik bilan chiqariladigan omeprazol va natriy bikarbonat mahsulotlari, masalan, Zegerid uchun kamida 60 daqiqa)[47], Baʼzi manbalarda aytilishicha, omeprazolning kechiktirilgan shakllarida, dori-darmonlarni qabul qilgandan keyin ovqatlanishdan oldin kutish kerak emas.
Omeprazol sitoxrom P450 tizimi tomonidan, asosan, jigarda, CYP2C19 va CYP3A4 izoenzimlari tomonidan butunlay metabollanadi[4]. Aniqlangan metabolitlar sulfon, sulfid va gidroksi-omeprazol boʻlib, ular kislota sekretsiyasiga sezilarli taʼsir koʻrsatmaydi. Ogʻiz orqali qabul qilingan dozaning taxminan 77 % siydik bilan metabolitlar shaklida organizmdan chiqariladi, qolgan qismi esa najasda, birinchi navbatda, safro sekretsiyasi natijasida organizmdan chiqariladi[41]. Omeprazolning yarim yemirilish davri 0,5 dan 1 soatgacha[41]. Omeprazolning farmakologik taʼsiri uzoqroq davom etadi, chunki u parietal hujayralardagi proton pompasi bilan kovalent bogʻlangan.
Omeprazol piramidali tuzilishda trikoordinatlangan sulfinil oltingugurtni oʻz ichiga oladi va shuning uchun (S) yoki (R) -enantiomerlar sifatida mavjud boʻlishi mumkin. Parietal hujayralar kanallarining kislotali sharoitida ikkala enantiomer ham H / K ATFazadagi sistein guruhi bilan reaksiyaga kirishadigan axiral mahsulotlarga (sulfen kislotasi va sulfenamid konfiguratsiyasi) aylanadi va shu bilan parietal hujayralarning kislota ishlab chiqarish qobiliyatini ingibatsiya qiladi.
AstraZeneca shuningdek, omeprazol kabi optik izomerlarini teng miqdordagi aralashmasi koʻrinishida emas, balki eutomer, sof (S)-enantiomer boʻlgan esomeprazolni (Nexium) ishlab chiqdi .
Terapiyani kuzatish yoki kasalxonaga yotqizilgan bemorlarda zaharlanish tashxisini tasdiqlash uchun omeprazolni plazma aniqlash mumkin. Plazmadagi omeprazol konsentratsiyasi odatda 0,2-1,2 oraligʻida boʻladi. Esomeprazolni optik izomerlarini teng miqdordagi aralashmasidan iborat omeprazoldan ajratish uchun enantiomerik xromatografik usullar mavjud[48].
Omeprazol birinchi marta 1979-yilda Astra AB tarkibiga kiruvchi shved AB Hässle tomonidan ishlab chiqarilgan. Bu proton pompasi ingibitorlarining (PPI) birinchisi edi[49][50]. Astra AB, hozirda AstraZeneca, uni Shvetsiyada Losec nomi ostida oshqozon yarasi uchun qoʻllanadigan dori sifatida chiqardi. U birinchi marta AQShda 1989-yilda Losec brendi ostida sotilgan. 1990-yilda AQSh oziq-ovqat va farmatsevtika idorasining iltimosiga koʻra, diuretik Lasix (furosemid) bilan chalkashmaslik uchun Losec brendi Prilosecga oʻzgartirildi[51]. Yangi nom omeprazol (Prilosec) va antidepressant boʻlgan fluoksetin (Prozak) oʻrtasidagi chalkashlikka olib keldi[51].
2001-yil aprel oyida Prilosec kompaniyasiga tegishli AQSh patentining amal qilish muddati tugagach, AstraZeneca esomeprazolni (Nexium) patentlangan almashtiruvchi dori sifatida taqdim etdi[52]. AstraZeneca patentlarining butun dunyo boʻylab muddati tugagani sababli koʻplab kompaniyalar jineriklarni taqdim etdilar, ular hozirda koʻplab brend nomlari ostida mavjud. Misol uchun Omez.
Uni ogʻiz orqali, kapsula, tabletka yoki suspenziya shaklida yoki tomir ichiga yuborish orqali qabul qilish mumkin[1][3].
Omeprazol 10, 20, 40 va baʼzi davlatlarda 80 mg kuchli dozalarda mavjud. Ogʻiz orqali qabul qilinadigan omeprazol preparatlarining aksariyati kapsula bilan qoplangan, sababi oshqozonning kislotali sharoitida preparatning tez parchalanishi tufayli.
U shuningdek, Yevropada (IV) inʼektsiya shaklida qoʻllanadi, ammo AQShda inʼektsiya shakli ishlatilmaydi. Har 10 ml shaffof shisha flakonda omeprazol natriy 42,6 dan iborat oppoq ranggacha liyofillangan kukun koʻrinishida mavjud.
Omeprazol, shuningdek, litsenziyasiz mahsulot sifatida Buyuk Britaniyada kapsula bilan qoplangan dori shakli va ichish uchun suspenziyasi sifatida ham mavjud. Ichish uchun suspenziyalari asosan bolalar uchun qoʻllanadi, lekin yutishi qiyin boʻlganlar yoki oziqlantirish naychasidan foydalanadiganlar tomonidan ham qoʻllanishi mumkin.
Tovar nomlariga Losec, Prilosec, Zegerid, Miracid, Omepraks, Kamezo va Omez kiradi[53][1].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
