From Wikipedia, the free encyclopedia
Aksariyat manbalarda Islom paygʻambari Muhammadning Abdulloh, Ibrohim va Qosim ismli uchta oʻgʻli hamda Fotima, Ruqayya, Ummu Kulsum va Zaynab ismli toʻrtta qizi borligi keltiriladi. Muhammadning farzandlari uning birinchi xotini Xadicha bint Xuvayliddan tugʻilgan, faqat uning oʻgʻli Ibrohimgina Mariya al-Qibtiyadan tugʻilgan. Muhammadning oʻgʻillaridan hech biri balogʻat yoshigacha yashamagan, lekin uning Zayd ibn Horisa ismli balogʻat yoshiga yetib borgan asrab olgan oʻgʻli bor edi. Muhammadning barcha qizlari voyaga yetdi, lekin ulardan faqat Fotimagina naslini davom ettirgan. Baʼzi shia manbalarida Xadichaning keksa yoshiga iqtibos keltirgan holda, „Fotima Muhammadning yagona biologik qizi boʻlgan“ deyiladi, bunga dalil sifatida esa uning Ruqayya, Ummu Kulsum va Zaynabdan farqli ravishda Muhammad bilan yaqin munosabatda boʻlganligi keltiriladi. Fotima Muhammadning yagona biologik qizi ekanligi haqidagi qarash shia musulmonlari orasida eng keng tarqalgan fikrdek koʻrinadi.
Xronologik tartibda koʻpchilik sunniy manbalarda islom paygʻambari Muhammadning farzandlari roʻyxati shunday keltirilgan:
Sunniylarning fikriga koʻra, Mariya al-Qibtiyadan tugʻilgan Ibrohimdan tashqari Muhammadning barcha farzandlarini birinchi xotini Xadicha binti Xuvaylid dunyoga keltirgan[2].
Xadicha keksa yoshida bunchalik koʻp bola tugʻishi mumkin emas[2]. Shuning uchun baʼzi shia manbalari Ruqayya, Ummu Kulsum va Zaynabni Xadichaning singlisi boʻlgan Hala vafotidan soʻng, Muhammad tomonidan asrab olingan[3][4] yoki uchalasi Xadichaning oldingi nikohidan boʻlgan qizlari, deb taʼkidlaydilar[5]. Ilk musulmonlardan boʻlgan Usmon ibn Affonga ketma-ket turmushga chiqishdan oldin Ruqayya va Ummu Kulsum dastlab mushriklarga turmushga chiqqanlar, shia manbalari mualliflari Muhammad oʻzining biologik qizlari uchun bunga ruxsat bermagan boʻlardi, deb bunga dalil keltiradilar[5]. Shuningdek, ular Fotimadan farqli ravishda Muhammad va Ruqayya, Zaynab yoki Ummu Kulsum oʻrtasida yaqin munosabatlarga oid tarixiy dalillar yoʻqligini keltiradilar[5]. Fotimaning Muhammadning yagona biologik qizi ekanligi haqiqatan ham shia islomida[3] yoki hech boʻlmaganda shia islomining asosiy tarmogʻi boʻlgan oʻn ikki shialikda asosiy fikr boʻlgan boʻlishi mumkin[4]. Xususan, bu eʼtiqod Janubiy Osiyodagi shialarda keng tarqalgan[6].
Muhammadning oʻgʻillarining hammasi bolaligida vafot etgan boʻlsa-da[7][8], uning Zayd ibn Horisa ismli katta oʻgʻli ham bor edi[9][8]. Baʼzilar oʻgʻillarining erta oʻlimini Muhammadning merosxoʻrligiga asoslangan tizimga zarar yetkazgan deb taxmin qilishdi[8]. Muqobil nuqtai nazarga koʻra, oʻtmish paygʻambarlarning avlodlari ularning maʼnaviy va moddiy merosxoʻrlari boʻlishadi, oʻtmish paygʻambarlarning vorislari esa Qurʼondagi ilohiy tanlov orqali hal qilinadi, dindorlar tomonidan emas[10][11].
Muhammadning qizlari balogʻat yoshigacha yetib borgan, lekin ularning hammasi nisbatan yosh vafot etgan[8], shuningdek, Fotimadan boshqa hech kim naslni davom ettirmagan[2]. Fotima Muhammadning amakivachchasi Ali ibn Abu Tolibga turmushga chiqdi va undan Xasan, Xusan va Muhsin ismli 3 oʻgʻil farzand koʻrdi. Muhsin bolaligida vafot etdi[12]. Biroq, Xasan va Xusan orqali Muhammadning avlodlari butun musulmon olamiga tarqaldi[1]. Fotimaning avlodlariga sayyid („xoʻjayin, janob“) yoki sharif („aslzoda“) sharafli unvonlari berilgan va ular musulmon jamiyatida hurmatga sazovordir[1][4][13]. Ruqayya va Ummu Kulsum birin-ketin Usmon ibn Affonga, Zaynab esa Muhammadning boshqa sahobasi Abu al-Os ibn ar-Rabiyga turmushga chiqdi. Ummu Kulsum farzand koʻrmadi, Ruqayya esa Abdulloh ismli oʻgʻil koʻrdi, biroq u bolaligidayoq vafot etdi[14][15]. Zaynab Ali ismli oʻgʻil tugʻdi, u ham bolaligida vafot etdi va shundan keyin Umoma ismli qiz ham dunyoga keltirdi. Ali ibn Abu Tolib milodiy 632-yilda Fotima vafotidan soʻng uylandi[16]. Hadis adabiyotida qayd etilgan Muhammadning farzandlariga boʻlgan munosabati va muomalasi musulmonlar tomonidan taqlid qilinadigan namuna sifatida koʻriladi[17].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.