![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/Mahmud1.jpg/640px-Mahmud1.jpg&w=640&q=50)
Mahmud I
From Wikipedia, the free encyclopedia
Mahmud I (usmonli turkcha: محمود اول, turkcha: I. Mahmud, 1696-yil 2-avgust — 1754-yil 13-dekabr) — Usmoniylar imperiyasining yigirma toʻrtinchi sultoni. 1730-yildan 1754-yilgacha hukmronlik qilgan. Amakisining taxtdan voz kechishi[tr] ortidan boshlangan uzoq yillik hukmronligi Rossiya, Gabsburglar va Fors bilan urushlar[ru], Gʻarbdan ilhomlanib joriy etilgan ilk harbiy islohotlar bilan kechdi.
Mahmud I[k 1] | |
---|---|
![]() Mahmud I portreti | |
![]() | |
Mansab davri 1730-yil 20-sentyabrdan – 1754-yil 13-dekabrgacha | |
Oʻtmishdoshi | Ahmad III |
Vorisi | Usmon III |
Shaxsiy maʼlumotlari | |
Tavalludi |
2-avgust 1696-yil Adirna, Usmoniylar imperiyasi |
Vafoti |
13-dekabr 1754-yil(1754-12-13) (58 yoshda) Istanbul, Usmoniylar imperiyasi |
Imzosi |
|
Sulton Mustafo II va uning kanizagi Soliha Sultonning oʻgʻli[⇨], Mahmud I amakisi Sulton Ahmad III ning majburan taxtdan voz kechishi natijasida taxtga oʻtirdi. Keyingi yilgi kichik qoʻzgʻolonlarni bostirgan[⇨]. Mahmud Fors bilan davom etayotgan urushga eʼtibor qaratdi: bu urush 1736-yilda hech bir tomonni qoniqtirmagan kelishuv bilan yakunlandi[⇨]. Eron shohi bilan haqiqiy tinchlik kelishuvi 1746-yilda tuzilgan[⇨]. Gʻarbiy frontda Fors bilan boʻlgan ikki oʻrtadagi kelishmovchiliklar va Rossiyaning Azovga hujumi Gabsburg imperiyasi bilan urushga olib keldi. Usmoniylarning ketma-ket gʻalabalari Rossiya va Gabsburglarni tinchlik shartnomasini tuzishga undadi. Usmoniylar Belgrad shartnomasiga koʻra Belgradni qaytarishdi, ammo Azov Rossiyaga qoldi[⇨]. Shunday qilib, Usmoniylar Avstriya urushida qatnashmaslik va Nodirshohning oʻlimidan keyin Forsdagi tartibsizliklardan foydalanmasdan, qulay shartlar asosida gʻarbiy frontda uzoq davom etgan tinchlik davriga kirishdi.
Mahmud I hukmronligining ikkinchi yarmi Onadoʻlidagi, Damashqdagi, Arabiston yarim orolidagi va Istanbuldagi tartibsizliklarni bostirish bilan oʻtdi. Xuddi shu davrda İbrahim Muteferrika Usmonlilar imperiyasining harbiy kuchsizligi sabablari haqida risola yozdi. Risolada Usmoniylar armiyasini isloh qilish uchun namuna sifatida Buyuk Pyotr islohotlarini joriy qilishni taklif qildi. Fransiyalik avantyurist Klod-Aleksandr, butun imperiya boʻylab Ahmad Posho nomi bilan tanilgan Kont de Bonnevalga artilleriya korpusini isloh qilish vazifasi yuklangan edi. Korpus oʻquv dasturiga birinchi marta nazariy va amaliy matematika, shuningdek, zamonaviy harbiy sanʼat kiritildi[⇨].
Mahmud hukmronligini madaniy faoliyat va qurilish loyihalari nuqtai nazaridan avvalgi davrning davomi sifatida koʻrish mumkin. Uning hukmronligi davridagi yutuqlar orasida Yalovada qogʻoz fabrikasining tashkil etilishi, Galatasaray maktabining qayta tiklanishi, Barokko uslubidagi Nuruosmaniye masjidi va Tophane favvorasining qurilishi kiradi. Istanbulning mashhur Taksim tumaniga Sulton Beyogʻlu va Galata tumanlarida suv muammosini hal qilish uchun qurdirgan suv minorasi (taksim) nomini oldi. Istanbul, Belgrad va Vidinda koʻplab kutubxonalar tashkil etdi. Lolalar, sheʼriyat va musiqaga ishtiyoqi baland boʻlgan[⇨].
Bir necha xotini va kanizaklari boʻlishiga qaramay, Mahmud I farzandsiz oʻtdi. Uning oʻrniga tugʻishgan ukasi Usmon III taxtga oʻtirdi[⇨].