Lozanna shartnomasi
From Wikipedia, the free encyclopedia
Lozanna shartnomasi (fransuzcha: Traité de Lausanne) 1922-23 yillardagi Lozanna konferensiyasida muzokaralar olib borilgan va 1923-yil 24-iyulda[1][2] Lozanna, Shveytsariya saroyida imzolangan tinchlik shartnomasi[3], 1924-yil 1924-iyulda rasmiy mojaroda imzolangan. Shartnoma birinchi jahon urushi boshlanganidan beri Usmonli imperiyasi va Ittifoqdosh Fransiya Respublikasi, Britaniya imperiyasi, Italiya Qirolligi, Yaponiya imperiyasi, Gretsiya Qirolligi va Ruminiya Qirolligi oʻrtasida dastlab mavjud boʻlgan mojaroni rasman hal qildi.[4] Shartnomaning asl matni fransuz tilida[4]. Bu Usmonli erlarini boʻlib tashlashni maqsad qilgan muvaffaqiyatsiz va ratifikatsiya qilinmagan Sevr shartnomasidan keyin ikkinchi tinchlik urinishi natijasi edi. Avvalgi shartnoma 1920-yilda imzolangan, biroq keyinchalik uning shartlariga qarshi kurashgan Turk Milliy Harakati tomonidan rad etilgan. Yunon-turk urushi natijasida Izmir qaytarib olindi va 1922-yil oktyabr oyida Mudanya sulh shartnomasi imzolandi[5][4]. U yunon-turk aholi almashinuvini taʼminladi va fuqarolarning Turk boʻgʻozlaridan (harbiy boʻlmagan fuqarolarni) cheklovsiz oʻtishiga ruxsat berdi. Shartnoma Turkiya tomonidan 1923-yil 23-avgustda[6][7] imzolandi va boshqa barcha imzolagan davlatlar tarafidan 1924-yil 16-iyulgacha[8] ratifikatsiya qilindi.
Toʻliq nomi:
| |
---|---|
Imzolangan sanasi | 1923-yil 24-iyul |
Imzolangan joyi | Lausanne, Switzerland |
Kuchga kirishi | 1924-yil 6-avgust |
Shartlari | Turkiya va Birlashgan Qirollik, Fransiya, Italiya va Yaponiya tomonidan ratifikatsiya qilinganidan so'ng, shartnoma ushbu „yuqori shartnoma imzolagan“ tomonlarning har biri uchun Buyuk Britaniyani qoʻshimcha depozitga qoʻygandan soʻng kuchga kiradi. |
Imzolangan |
|
Saqlanadigan joyi | Fransiya Respublikasi |
Tillari | Fransuz |
Shartnoma 1924-yil 6-avgustda, ratifikatsiya yorliqlari Parijda rasmiy ravishda saqlash uchun topshirilgandan keyin kuchga kirdi[9]. Amnistiya deklaratsiyasi 1914—1922-yillarda sodir etilgan jinoyatlar, xususan, arman genotsidi uchun daxlsizlik huquqini berdi. Tarixchi Hans-Lukas Kizerning taʼkidlashicha, „Lozanna hetero-etnik va hetero-diniy guruhlarni quvib chiqarish va yoʻq qilish boʻyicha keng qamrovli siyosatni soʻzsiz maʼqulladi“[10].