![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/El_mar_Mediterr%25C3%25A1neo_en_el_Atlas_catal%25C3%25A1n_de_Cresques_Abraham.jpg/640px-El_mar_Mediterr%25C3%25A1neo_en_el_Atlas_catal%25C3%25A1n_de_Cresques_Abraham.jpg&w=640&q=50)
Katalon atlasi
1375-yildagi jahon xaritasi / From Wikipedia, the free encyclopedia
Katalon atlasi (kat. Atles català, Katalancha talaffuzi: ˈalːəs kətəˈla ) — XIV asrda yaratilgan dunyo xaritasi; Kataloniya maktabining oʻrta asr kartografiyasining eng katta yutugʻi hisoblanadi. Taxminan 1375-yilda Palma-de-Malyorkada yahudiy Avraam Kreskes tomonidan Aragon qiroli Xuan I buyrugʻi bilan oʻgʻli Yehuda Kreskes tomonidan katalan tilida tayyorlangan[2]. U fransuz qiroli Karl V „Dono“ (21.01.1338 16.09.1380)ga sovgʻa sifatida inʼom etilgan (hozirda Parij shahridagi Parij milliy kutubxonasida saqlanmoqda).
Katalon atlasi | |
---|---|
![]() | |
Yil | 1375-yilda |
Tur | portulan[1] |
Material | velen |
Oʻlchami | 64,5 sm × 300 sm (4,320 in × 20,000 in) |
Holati | yaxshi |
Joylashuvi | Fransiya Milliy kutubxonasida, Parij (Fransiya) |
Egasi | Avraam Kreskes, Yehuda Kreskes |
Veb-sayti | Vikiombordagi mediafayli |
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d2/Compass_rose_from_Catalan_Atlas_%281375%29.jpg/320px-Compass_rose_from_Catalan_Atlas_%281375%29.jpg)
Atlas dastlab olti varaq pergamentdan iborat boʻlib, ular keyinchalik oʻrtasidan boʻlingan va yogʻoch tagliklarga yopishtirib chiqilgan. Birinchi varoqda kosmografiya, astronomiya va astrologiya masalalari yoritilgan (xususan, Yerning sharsimon shakli qayd etilgan). Dengizchilar uchun amaliy maslahatlar ham berilgan.
Marko Polo va Jon Mandevil uchun xorijdagi mamlakatlar haqidagi maʼlumotlarni oʻz ichiga olgan karta-portolan jadvali joylashtirilgan. Shimol, arab anʼanalariga koʻra, pastda joylashgan. Xarita orqali Hindiston va Xitoyning koʻplab shaharlarini aniqlash mumkin[3]. Qolgan toʻrt varoq haqiqiy xaritani tashkil qiladi, Quddus markazga yaqin joylashgan; ikkitasi Sharqni tasvirlaydi; qolgan ikkitasi Shimoliy va Gʻarbiy Afrika bilan birga Yevropani koʻrsatadi. Xarita taxminan 1,3 m2 (142 ft.) oʻlchamda. Unda nasroniy shaharlari xoch bilan, boshqa shaharlar esa gumbazlar orqali ifoda etilgan hamda har bir shahar bayroq bilan koʻrsatilgan. Koʻk rangdagi toʻlqinli vertikal chiziqlar okeanlarni ifodalash uchun qoʻllanilgan. Muhim portlarning joy nomlari qizil rangda, boshqalari esa qora rangda koʻrsatilgan[4].
Gʻarbiy qism zamonaviy portolan jadvallariga oʻxshaydi, lekin jadvalda birinchi bor yozma kompas qoʻllanilganligi bilan ajralib turadi[5].