Harbiy xizmatdagi bolalar
voyaga yetmagan bolalarning harbiy amaliyotlarga jalb qilinishi / From Wikipedia, the free encyclopedia
Bolalar (Bola huquqlari toʻgʻrisidagi konvensiyada 18 yoshga toʻlmagan shaxs sifatida belgilangan) tarix davomida harbiy harakatlar va kampaniyalarda qatnashish uchun jalb qilingan[1]. Davlat qurolli kuchlari, nodavlat qurolli guruhlar va boshqa harbiy tashkilotlar tarkibidagi bola askarlar jangovar tayyorgarlikdan o‘tishi va jangovar mashg‘ulotlar uchun ishlatilishi, porterlar yoki xabarchilar kabi yordamchi rollarga tayinlanishi yoki tirik qalqon sifatida taktik ustunlik yoki tashviqotda siyosiy ustunlik uchun ishlatilishi mumkin[2][3]. Masalan, minglab bolalar Birinchi jahon urushi va Ikkinchi jahon urushining barcha tomonlarida, gʻolib tomonda ham, magʻlub tomonda ham qatnashdilar.
Bolalar kattalarga qaraganda taʼsirchanlikka koʻproq moyil boʻlganligi sababli harbiy xizmatda oson nishon hisoblanadi[4][5][1][6]. Baʼzilar kuch bilan yollanadilar, boshqalari esa koʻpincha qashshoqlikdan qutulish uchun bu yoʻlni tanlaydilar[1][7][8][9].
Qurolli toʻqnashuvlardan omon qolgan bolalar koʻpincha psixiatrik kasalliklar, savodxonlik va hisob-kitoblarning yomonligi, shuningdek, tajovuzkorlikning kuchayishi kabi xulq-atvorning turli muammolariga duch kelishadi, bu esa balogʻat yoshida qashshoqlik va ishsizlikning yuqori xavfiga olib keladi. Buyuk Britaniya va AQShda olib borilgan tadqiqotlar shuni koʻrsatdiki, oʻsmir bolalar orasida ularni harbiy xizmatga jalb qilish, hatto ular urushga yuborilmagan boʻlsa ham, oʻz joniga qasd qilishga urinish[10][11] stress bilan bogʻliq ruhiy kasalliklar[12][13], spirtli ichimliklarni isteʼmol qilish[14][15] va zoʻravonlik yuzaga chiqadi[16][17][18].
Bir qator shartnomalar bolalarning qurolli toʻqnashuvlarda ishtirok etishini kamaytirish yoki iloji boricha cheklashga qaratilgan[19][20][21]. Child Soldiers International tashkiloti bergan ma‘lumotlariga koʻra, bu kelishuvlar bolalarni ishga olishni kamaytirishga yordam bergan, ammo amaliyot baʼzi hududlarni toʻliq qamrab ololmayapti va bolalar butun dunyo boʻylab harbiy harakatlarda qatnashishda davom etmoqda. Iqtisodiy jihatdan qudratli baʼzi davlatlar 16 yoki 17 yoshli harbiy xizmatchilarga tayanishda davom etmoqda va soʻnggi yillarda qurolli toʻqnashuvlarda yosh bolalardan foydalanish koʻpaydi, chunki jangarilar harakati va ularga qarshi kurashayotgan guruhlar bolalarni koʻp sonni tashkil qilish uchun yollashadi[19][22].