Gepatit (yun. hepar; hepatos - jigar) - jigar yalligʻlanishi bilan kechadigan kasalliklar guruhi hisoblanadi. Infeksion (virusli gepatit A, V, S, Ye, D) yoki infeksiyasiz gepatit (ovqatdan zaharlanish) hamda birlamchi va ikkilamchi infeksion gepatit boʻladi. Gepatit brutsellyoz, bezgak va boshqa infeksion kasalliklar, shuningdek, surunkali meʼda - ichak kasalliklarida kuzatiladi. Mishyak, zaharli zamburugʻlar, kampirchopon (geliotrop), sanoatda, qishloq xoʻjaligi va roʻzgʻorda ishlatiladigan zaharlar (dixlofos, xlorofos, karbofos, alkogol)dan zaharlanish ham gepatitga sabab boʻlishi mumkin. Alkogolizmda gepatit ogʻir kechishi, jigar irib ketishi (nekroz) holatlari yuzaga keladi. Gepatit oʻtkir va surunkali boʻladi. O'tkir gepatitda koʻz oqi va badan sargayishi, jigar kattalashish, jigar sohasida ogʻirlik va ogʻriq paydo boʻladi, bemorning koʻngli aynib, qusadi, ishtahasi yoʻqoladi, ogʻzi taxir boʻlib qoladi. Baʼzan homiladorlik toksikozlarida ham oʻtkir gepatit roʻy beradi. Oʻtkir gepatit oʻz vaqtida davolanmasa yoki bemor parhez qilmasa, jigarning maxsus (parenximatoz) toʻqimasi biriktiruvchi toʻqima bilan almashinadi. Baʼzi holatlarda oʻtkir gepatit 2-3 oyga choʻzilib, surunkali gepatetga aylanish holatlari yuzaga keladi. Kasallikning boshlanish davrida bemorning ahvoli deyarli oʻzgarmaydi hatto ishlayveradi, kasallik esa zoʻraya borishi natijasida bemorning koʻz oqi va badani sargʻaya boshlaydi. Bemorning tana harorati normal boʻlsa ham, joyiga yotqizib,shifokor chaqirish lozim. Gepatitga chalingan bemor yotishi, jigar sohasini issiq tutishi kerak. Bemor ovqatida oson hazm boʻladigan uglevod, oqsil va vitaminlar yetarli boʻlishi va yogʻ kam boʻlishi kerak. Koʻproq hoʻl meva, sabzavotlar sharbati, qand-shakar, murabbo, asal, shuningdek, yengil hazm boʻladigan ovqatlar - sirguruch, shovla, sut, qatiq, pishloq va tvorog buyuriladi (sutli ovqatlar hamda tvorogda jigar hujayralarini yemirilishdan saqdaydigan moddalar bor). Jigar funksiyasi kasallikdan keyin juda qiyinchilik bilan asliga keladi. Surunkali gepatitning oldini olish uchun bemor uzoq vaqt (baʼzan 1-2 yilgacha) davolanishi, maʼlum tartib (ovqatlanish va dam olish)ga rioya qilishi kerak.
Gepatit (grekcha: ἡpátῖtís, dan ἥpar — jigar) — yalligʻlanish kasalliklar jigar turli, yilda shu jumladan virusli etiologiya. Umumiy maʼnoda, u jigarning har qanday yalligʻlanishini tavsiflaydi. 2016-yilda oʻtkazilgan yirik xalqaro tadqiqot gepatitdan oʻlim darajasi sil, bezgak va OIV[1]. Jahon gepatitga qarshi kurash kuni 28-iyul kuni nishonlanadi.
Sariqlik — jigar yalligʻlanishining eng sezilarli alomati, jigar tomonidan qayta ishlanmagan bilirubin qon oqimiga kirib, teriga oʻziga xos sargʻish rang berganda paydo boʻladi. Biroq, gepatitning boshqa shakllari ham keng tarqalgan. Baʼzida uning boshlanishi gripp ga oʻxshaydi: isitma, bosh ogʻrigʻi, tana ogʻrigʻi va boshqalar, shuning uchun virusli gepatit belgilari namoyon boʻladi. Oʻng gipoxondriyadagi ogʻriq odatda jigar pardasi choʻzilishi (jigar kengayishi) tufayli yuzaga keladi yoki oʻt pufagi va oshqozon osti bezi bilan bogʻliq boʻlishi mumkin. Ogʻriq zerikarli, uzoq muddatli, ogʻriqli yoki kuchli boʻlishi va oʻng yelkaga ham tarqalishi mumkin.
Gepatitning klinik kechishining ikkita asosiy shakli mavjud: „oʻtkir“ va „surunkali“ oʻtkir shakli virusli tabiatdagi gepatit uchun, shuningdek, zaharlanish natijasida kelib chiqqan gepatit uchun, shu jumladan kuchli zaharlar. Gepatitning oʻtkir shaklida bemorning umumiy ahvolining sezilarli darajada yomonlashishi, tananing umumiy intoksikatsiyasi belgilarining rivojlanishi va jigar faoliyatining buzilishi (isitma, ayrim hollarda sariqlikning rivojlanishi va boshqalar) kuzatiladi. Shuningdek, transaminazalarva umumiy bilirubin qon darajasining oshishi.Oʻtkir gepatit bemorning toʻliq tiklanishi bilan tugaydi, ammo baʼzi hollarda kasallikning oʻtkir bosqichidan surunkali holatga oʻtish kuzatiladi. Oʻtkir shakli virusli tabiatdagi gepatit uchun, shuningdek, zaharlanish natijasida kelib chiqqan gepatit uchun, shu jumladan kuchli zaharlar unga xosdir. Surunkali shakli mustaqil ravishda rivojlanishi mumkin (masalan, etil spirti bilan surunkali zaharlanish bilan) yoki oʻtkir gepatit (virusli gepatit B, D) rivojlanishi davom etishi mumkin. Surunkali gepatitning klinik koʻrinishi yomon, kasallik uzoq vaqt davomida shakillanib zoʻrayib boʻradi. Surunkali gepatitda jigar hujayralari asta-sekin biriktiruvchi toʻqima bilan almashtiriladi, shuning uchun koʻp hollarda davolanmagan surunkali gepatit jigar sirrozi rivojlanishi. Surunkali gepatit bilan ogʻrigan bemorlarda birlamchi jigar saratoni rivojlanish xavfi yuqori. Surunkali virusli gepatit B, C, D ayrim hollarda antiviral terapiyaga javob beradi. Davolash tajribali gepatolog tomonidan amalga oshiriladi.
Jigar yalligʻlanishi (gepatit) jigarning parenximasini shikastlashi mumkin boʻlgan turli omillar (gepatotrop omillar) taʼsirida yuzaga kelishi mumkin. Gepatitning Etiotropik tasnifini oʻz ichiga olgan. 1. Yuqumli (virusli) gepatit:
- Gepatit A
- gepatit B
- Gepatit C
- Gepatit D
- Gepatit E
- Gepatit F
- Gepatit G
- Gepatitning tarkibiy qismi sifatida: Sargʻayma, sitomegalovirus infeksiyasi, qizilcha, parotit, infektsiya Epstein -Barr virus, turli infeksiyalar gerpesa, Lassa isitmasi , OITSa. Bakterial gepatit: leptospiroze, sifilise bilan.
- Parazitar gepatit: amoebiasise, toksoplazmoze, fascioliasise, opistorxiaze, schistosomiasise bilan
2. Toksik gepatit: Alkogol gepatit
- Dori vositalaridan kelib chiqqan gepatit turli kimyoviy moddalar bilan zaharlanish natijasida yuzaga kelgan gepatit hisoblanadi
3. Radiatsion gepatit (Nurlanish kasalligi|nurlanish kasalligi komponenti)
4. Autoimmun gepatit
5. Ishemik gepatit
Qon yoki kislorod bilan taʼminlanmaganligi sababli jigarning diffuz shikastlanishi.
Gepatit A
Gepatit A (Botkin kasalligi) Picornaviridae oilasiga mansub RNK tarkibida boʻlgan gepatit A virusi sabab boʻladi. Kasallik yuqadi. Yuqumli qoʻzgʻatuvchining yuqish mexanizmi Fekal-oral xun yoʻli. Virus inson tanasiga ifloslangan oziq-ovqat, suv va uy-roʻzgʻor buyumlari orqali kiradi. Infeksiyaning asosiy manbai kasallikning anikterik shakllari boʻlgan bemorlardir. Virus inkubatsiya davrida va kasallikning boshlanishida bemorning najasi bilan chiqariladi. Oshqozon-ichak traktiga kirganda virus shilliq qavat ichak orqali kirib boradi va qon oqimi bilan jigarga oʻtadi, u yerda u joylashgan jigar hujayra ichiga kiritiladi va faol koʻpaya boshlaydi. Inkubatsiya davri oʻrtacha 15-30 kun, 7 kundan 50 kungacha oʻzgarib turadi. Jigarning shikastlanishi virusning gepatotsitlarga (jigar hujayralari) bevosita halokatli taʼsiri bilan bogʻliq. Gepatit A virusi kislotaga chidamli konvertga ega. Bu ifloslangan oziq-ovqat va suvdan kelib chiqqan viruslarning oshqozonning kislotali himoya toʻsigʻidan oʻtishiga yordam beradi. Klinik koʻrinishlarning ogʻirligi jigarning shikastlanish darajasiga qarab oʻzgaradi. Bular: oʻtkir (ikterik) shakl, subakut (anikterik) va kasallikning subklinik shakli (klinik koʻrinishlar deyarli yoʻq). Asosiy belgilari: umumiy bezovtalik, isitma, mushak ogʻrigʻi, qusish, diareya, jigar kengayishi, siydikning toʻq rang. teri va shilliq pardalarning ikterik rangi oʻzgarishi kuzatladi.Oʻtkir gepatit qon zardobidagi immunoglobulin sinfidagi antikorlar tomonidan tekshiriladi. Kasallikdan keyin umrbod immunitet immunoglobulinlar tufayli rivojlanadi.
Gepatit B
Gepatit B virusi Hepadnaviridae toifasiga mansub, DNK oʻz ichiga olgan viruslardan boʻlib, u Gepatit B virusi tomonidan qoʻzgʻatiladi. Ushbu virus odamda ham oʻtkir, ham surunkali shakllardagi gepatitga sabab boʻlishi mumkin. Surunkali gepatit, gepatit B bilan kasallangan katta yoshli bemorlarning taxminan 10 foizida rivojlanadi. Gepatitga qarshi emlash mavjud. Infeksiyaning oʻtkir va surunkali shakldagi gepatit bilan kasallangan bemorlar hamda virus tashuvchilar.
Virus tabiiy va sunʼiy yoʻllar bilan yuqadi, bunda parenteral yoʻl keng tarqalgan. Tabiiy yoʻllar orasida jinsiy yoʻl orqali yuqishi eng keng tarqalgan hisoblanadi. Shuningdek, kasallik onadan bolaga tugʻruq paytida yoki homiladorlik davrida transplasental yoʻl bilan yuqishi mumkin.Sunʼiy yuqish yoʻllari orasida esa ifloslangan qon yoki qon tarkibiy qismlarini quyish, shuningdek, sterilizatsiya qilinmagan jarrohlik yoki stomatologik asbob-uskunalar, shpritslardan foydalanish kabilar kiradi. Infeksiya yuqishi uchun 0,0001 ml qonning oʻzi yetarli boʻladi,
Virus qon oqimi orqali jigarga kirib, gepatotsitlar (jigar hujayralari) ichiga joylashadi. Virus hujayra ichida koʻpayganligi sababli, gepatotsitlar membranasida virus oqsillari paydo boʻladi. Bu oqsillar immun tizimi tomonidan aniqlanib, immun javobini yuzaga keltiradi. Jigar hujayralarining nobud boʻlishi T-limfotsitlar (qotil hujayralar) taʼsirida sodir boʻladi.
Inkubatsiya davri (kuluçka muddati) 50 kundan 180 kungacha davom etishi mumkin. Gepatit B ning klinik koʻrinishlari koʻp jihatdan gepatit A ga oʻxshaydi. Koʻpincha „ikterik shakl“ (sariqlik bilan kechuvchi) rivojlanadi. Bemorlar hazm qilish buzilishlari, boʻgʻimlardagi ogʻriqlar, holsizlikdan shikoyat qilishadi. Baʼzi hollarda terida qichishuvchi toshmalar paydo boʻladi. Sariqlik bemorning ahvoli yomonlashgani sari kuchayib boradi. Eng koʻp uchraydigan shakllar – kasallikning „oʻrtacha“ va „ogʻir“ turlaridir. Gepatit A ga qaraganda, gepatit B da jigar disfunksiyasi ogʻirroq kechadi. Kasallik xolestatik sindrom bilan, kasallikning uzoq davom etishi va qaytalanishi hamda jigar komasi rivojlanishi bilan kechishi mumkin.
Bemorlarning taxminan 10 foizida gepatit B ning oʻtkir shakli „surunkali faol“ yoki „surunkali doimiy shakl“ga oʻtadi, bu esa vaqt oʻtishi bilan jigar sirrozi rivojlanishiga olib kelishi mumkin. Kasallikdan soʻng uzoq muddatli immunitet hosil boʻladi. Profilaktika maqsadida aholini rejalashtirilgan tarzda emlash amalga oshiriladi.
Gepatit B ni laboratoriyada yoki uyda aniqlash uchun test chiziqlari yordamida tezkor testlardan foydalanish mumkin. Gepatit B ga antitanachalarni aniqlaydigan immunoxromatografik tezkor testlar 10-15 daqiqada kasallikning bor-yoʻqligini ishonchli va xavfsiz aniqlaniladi. Tadqiqot uchun material sifatida barmoqdan olingan qon ishlatiladi. Agar test musbat natija bersa, indikatorda 2 ta binafsha chiziq paydo boʻladi. Salbiy natija esa nazorat zonasida bitta chiziq bilan ifodalanadi. Sinov zonasida bitta chiziq yoki umuman chiziqlar paydo boʻlmasa, tahlilni yangitdan va yangi koʻrsatkichi takrorlanadi.
Gepatit B ni zamonaviy antiviral dorilar bilan toʻliq davolash imkoniyati cheklangan. Pegilatlangan interferon surunkali gepatit B bilan ogʻrigan bemorlarni davolashda birinchi tanlov dori sifatida tavsiya etilishi mumkin. Surunkali virusli gepatit, xususan, gepatit B davolashda interferon terapiyasining depressiya, dermatologik muammolar va boshqa nojoʻya taʼsirlari tufayli davolash tajribali yuqumli kasallik gepatologi nazorati ostida amalga oshiriladi
Gepatit C
Gepatit C Flaviviridae oilasiga mansub, RNK oʻz ichiga olgan gepatit C virusi (HCV) tufayli yuzaga keladi. Hozirda gepatit C virusining 11 ta asosiy genotipi mavjud: 1a, 1b, 1c; 2a, 2b, 2c; 3a, 3b; 4a, 4b, 4c, 4d, 4e; 5a; 6a; 7a, 7b; 8a, 8b; 9a; 10a; 11a. Gepatit C (ilgari A boʻlmagan va B boʻlmagan gepatit deb atalgan, hozir esa tizimli HCV infeksiyasi deb yuritiladi) ifloslangan qon bilan aloqa orqali yuqadi. Ushbu kasallik surunkali gepatitning rivojlanishiga olib kelishi mumkin, natijada tsirrozi va jigar saratoni paydo boʻladi. Gepatit C ga qarshi emlash mavjud emas.
Gepatit C virusi bilan ogʻrigan bemorlar, agar ular gepatit A yoki B bilan kasallangan boʻlsa, ogʻir gepatit rivojlanishiga moyil boʻlishadi, shuning uchun gepatit C bilan ogʻrigan barcha bemorlar gepatit A va B ga qarshi emlanishlari kerak. Odatda, infeksiyalangan 100 kishidan 3-5 nafari kasallik tufayli vafot etadi. Xavf guruhiga asosan qon va qon mahsulotlari bilan ishlovchilar, qon quyilganlar, jarrohlik operatsiyalari oʻtkazganlar, umumiy shpritslardan foydalanib giyohvand moddalarni isteʼmol qilganlar va jinsiy aloqada himoyalanmaganlar kiradi. Infeksiya epilyatorlar, manikyur asboblari, soqol olish uskunalari kabi narsalarni umumiy ishlatish orqali ham yuqishi ehtimol kam.
Gepatit C virusi bilan kasallanganlarning 15-20 foizi oʻz immunitet tizimi yordamida mustaqil davolanadi, deb ishoniladi. Boshqa bemorlarda kasallik surunkali shaklga oʻtadi. Surunkali bemorlarning taxminan 20 foizi yoki jigar saratoni rivojlanish xavfi ostida. Surunkali gepatit C ning klinik koʻrinishida eng xarakterli belgilar astenik sindrom: zaiflik, charchoq, mehnat qobiliyatining pasayishi va uyqu buzilishi hisoblanadi.
AQShda gepatit C ni davolash narxi bir kurs uchun 70 ming dollargacha mablagʻ talab etiladi. Hindiston va Misrda genetik va zamonaviy dorilar mavjud boʻlib, ularning kursi taxminan 500-1000 dollarni tashkil qiladi va asosan daromadi past boʻlgan mamlakatlar uchun moʻljallangan. Davolashda import qilingan dorilar hamda ularning ruscha analoglari qoʻllanadi. Davolashning narxi, muddati va samaradorligi virus genotipiga, bemorning yoshi va jinsi, kasallikning davomiyligi va boshqa omillarga bogʻliq.
Hozirgi vaqtda antiviral terapiyada sofosbuvirni daclatasvir, ledipasvir yoki veltapasvir bilan kombinatsiyalash eng samarali hisoblanadi. Bunday davolash natijalari 95-98 foiz odamlarda kuzatiladi. Oldingi davolash rejimlarida 3-genotip eng yaxshi javob bergan boʻlsa-da, zamonaviy dorilar bilan rasm oʻzgargan. Yangi dori vositalarining deyarli hech qanday nojoʻya taʼsiri yoʻq.
Gepatit C ni oldini olish va oʻz vaqtida aniqlash uchun profilaktika choralariga rioya qilish zarur. Hozirgi vaqtda HCV infeksiyasini tashxislashda asosiy usullar ELISA va PCR (polimeraza zanjiri reaktsiyasi). hisoblanadi. Jigarning holatini aniqlash uchun esa fibroskan yoki jigar biopsiyasi qoʻllanadi.
Gepatit D
Gepatit D (gepatit delta) gepatit D virusi tomonidan qoʻzgʻatiladi va jigarning katta shikastlanishi bilan oʻtkir rivojlanish bilan tavsiflanadi. Delta virusi jigar hujayralarida faqat gepatit B virusi mavjud boʻlganda koʻpayish qobiliyatiga ega, chunki delta virusi zarralari gepatit B virusi oqsillarini hujayradan chiqish uchun ishlatadi. Virusning manbai kasal odam yoki virus tashuvchisidir. D virusi bilan infektsiya virus toʻgʻridan-toʻgʻri qonga kirganda sodir boʻladi. Yuqish yoʻllari gepatit B yoki C ga oʻxshaydi. Kuluçka muddati 3 dan 7 haftagacha davom etadi. Klinik koʻrinish virusli gepatit B ga oʻxshaydi, ammo kasallikning kechishi odatda ogʻirroq. Kasallikning oʻtkir shakllari bemorning toʻliq tiklanishiga olib kelishi mumkin. Biroq, ayrim hollarda (ko-infektsiyalangan gepatit B bemorlarning 3% va HBsAg tashuvchilarning 90%) surunkali gepatit rivojlanib, jigar sirroziga olib keladi. Gepatit B ga qarshi emlash gepatit D infektsiyasidan himoya qiladi. Davolashning narxi, davolanish muddati va davolanish ehtimoli virusning genotipiga, bemorning yoshi va jinsiga, kasallikning davomiyligiga va boshqa omillarga bogʻliq. Hozirgi vaqtda antiviral terapiya sofosbuvir bilan daclatasvir, ledipasvir yoki veltapasvir bilan kombinatsiyalangan terapiya hisoblanadi. Bunday davolanishning ragʻbatlantiruvchi natijalari 95-98% odamlarda kuzatiladi. Eski davolash rejimlari bilan genotip 3 davolashga eng yaxshi javob berdi. Hozirda rasm oʻzgargan. Zamonaviy dori vositalaridan deyarli hech qanday yon taʼsiri yoʻq. Avvalo, siz virusni oldini olish va oʻz vaqtida aniqlash haqida oʻylashingiz kerak. Hozirgi vaqtda HCV infektsiyasini tashxislash uchun asosiy usul ELISA va PCR (polimeraza zanjiri reaktsiyasi). Jigarning holatini aniqlash uchun fibroscan va / yoki jigar biopsiyasi oʻtkaziladi.
Gepatit E
Gepatit E gepatit A ga oʻxshash simptomlarni keltirib chiqaradi, garchi u baʼzan fulminant shaklga oʻtishi mumkin, ayniqsa homilador ayollarda. Yuqish usullari boʻyicha gepatit E gepatit A ga yaqin. U virus bilan ifloslangan suv, oziq-ovqat, shuningdek, qon orqali yuqishi mumkin. Oʻlimga olib keladigan fulminant gepatit shaklidagi ogʻir oqibatlar gepatit E bilan gepatit A va oʻtkir gepatit B ga qaraganda ancha tez-tez uchraydi. Gepatit E koʻproq Markaziy Osiyo va Afrika mamlakatlarida keng tarqalgan. Virus 20-asrning 80-yillari boshlarida Poliomielit va virusli ensefalit institutida (Moskva) Nikita Balayants boshchiligidagi bir guruh olimlar tomonidan topilgan va tavsiflangan. Gepatit F Odamning virusli gepatitining yana bir turi, uning mavjudligi epidemiologik maʼlumotlar va transfüzyondan keyingi gepatit bilan kasallangan bemorlarning individual virus izolatlarining maymunlari ustida oʻtkazilgan tajribalarda dastlabki tadqiqotlar asosida taxmin qilinadi. Transfüzyondan keyingi aniq gepatit bilan kasallangan bemorlarning maʼlum bir qismi maʼlum boʻlgan odam virusli gepatitining barcha belgilari uchun seronegativ boʻlib qolishi haqida dalillar mavjud; turli Gʻarb mamlakatlarida bu ulush 15-20% ga etadi. Bundan tashqari, ayrim bemorlarni — transfüzyondan keyingi gepatit bilan kasallanish xavfi yuqori boʻlgan shaxslarni, masalan, giyohvandlar yoki gemofiliya bilan ogʻrigan bemorlarni uzoq muddatli kuzatishlar shuni koʻrsatdiki, ularda sariqlikning takroriy kasalliklari, shu jumladan etiologik jihatdan A, B gepatit viruslari bilan bogʻliq boʻlmagan. , C, D, E va G. „Gepatit F“ atamasi, ehtimol, gepatit B, gepatit C va gepatit G dan baʼzi xususiyatlariga koʻra farq qiluvchi ikki xil post-transfüzyon gepatit viruslarini bildiradi. Ulardan biri donor qon namunalarida mavjud edi; u yogʻli erituvchilarga chidamli edi va gepatit C ga xos boʻlgan gepatotsitlarda (naychali tuzilmalar deb ataladigan) ultrastruktura oʻzgarishlarining shakllanishiga olib kelmadi; Gepatit C ga qarshi immunitetga ega shimpanzelarning infektsiyasi gepatitga oʻxshash kasallikning rivojlanishiga olib keldi, immun boʻlmagan shimpanzelarning infektsiyasi esa gepatit C virusiga antikorlarning paydo boʻlishi bilan birga boʻlmadi. transfuzion gepatit; rezus maymunlarini yuqtirganda, u gepatitni keltirib chiqardi; bir qatlamli hujayra kulturalarida koʻpayish imkoniyatiga ega boʻlgan va morfologik xususiyatlariga koʻra adenovirusga oʻxshardi.
Gepatit G
Gepatit G virusi (HGV, GBV-C) 1995 yilda I. Mushahvar boshchiligidagi „Abbott“ kompaniyasining ilmiy guruhi tomonidan surunkali gepatit C bilan kasallangan bemordan, keyinchalik gepatit bilan kasallangan bemorlardan ajratilgan. non-A-no-E" " Virusning kamida 3 ta genotipi va bir nechta kichik turlari borligi taxmin qilingan. Yuqtirishning mumkin boʻlgan yoʻllari qon va jinsiy aloqadir, ammo gepatitning oʻzini keltirib chiqaradimi yoki boshqa etiologiyaning gepatiti bilan bogʻliqmi, hali toʻliq aniq emas. Uning jigarda birlamchi koʻpayishi hali isbotlanmagan. Gepatit G virusi pegivirus, bir zanjirli RNK virusi sifatida tasniflanadi. Atrof muhitda beqaror, qaynatilganda darhol oʻladi.
Giyohvand moddalardan kelib chiqqan gepatit
Dori vositalaridan kelib chiqqan eng keng tarqalgan gepatitga quyidagi dorilar sabab boʻlishi mumkin:
- Metildopa
- Isoniazid, Rifampitsin, Pirazinamid (va boshqa silga qarshi dorilar)
- Fenitoin, Natriy valproat Zidovudin
- Ketokonazol
- Tetratsiklinlar, Klaritromitsin guruhining antibiotiklari
- Nifedipin
- Ibuprofen, Indometazin
- Amiodarone
- Gormonal kontratseptivlar
- Allopurinol
- Azatioprin
- Melbek
Muayyan doriga sezgirlik har bir kishi uchun farq qiladi. Umuman olganda, deyarli har qanday dori jigar shikastlanishiga va turli darajadagi gepatit rivojlanishiga olib kelishi mumkin. Gepatitning ayniqsa ogʻir shakllari quyidagi moddalar bilan zaharlanganda rivojlanadi: amatotoksinlar va fallotoksinlar — Amanita yoki Amanita (Pale toadstool) jinsiga mansub qoʻziqorinlarning ayrim turlarining meva tanasining toksinlari oq kurtak va boshqalar), Galerina va Lepiota; oq fosfor, paratsetamol, Tetraxlorid uglerod, sanoat zaharlari va boshqalar.
Boshqa autoimmun kasalliklar singari, otoimmun gepatit ham ayollarda koʻproq uchraydi, umumiy kasallanish 100 ming aholiga taxminan 15-20 kishini tashkil qiladi. Otoimmün gepatit — bu immunitet tizimining faoliyatidagi nuqson natijasida rivojlanadigan mustaqil kasallik. Va birinchi navbatda, oʻz gepatotsitlariga qarshi patologik immunitet reaktsiyalarining rivojlanishi. Bunday holda, jarayonda nafaqat jigar, balki tashqi va ichki sekretsiyaning katta bezlari, shu jumladan oshqozon osti bezi, qalqonsimon bez va tuprik bezlari ham ishtirok etgan. Xalqaro autoimmun gepatit tadqiqot guruhi otoimmün gepatit tashxisini „aniq“ yoki „ehtimol“ qiladigan xususiyatlarni aniqladi. Otoimmün gepatit foydasiga dalillar:
- ayol jinsi;
- sarum aminotransferazalari (AST va ALT) darajasining oshishi;
- ishqoriy fosfataza (ALP) ning past darajasi;
- qon zardobida IgG ortishi bilan gipergammaglobulinemiya;
- ijobiy antiyadroviy antikorlar (ANA);
- silliq mushaklarga antikorlar (ASM);
- 1-turdagi jigar-buyrak mikrosomal antikorlari (LKM-1);
- qon zardobida virusli infektsiyalar belgilarining yoʻqligi;
- bemorning spirtli ichimliklarni suiisteʼmol qilishni rad etishi;
- qon quyish belgilari yoki gepatotoksik dorilarni qoʻllash tarixi yoʻq.
Otoimmun gepatit diagnostikasi uchun antiyadroviy antikorlarning yuqori titri (kattalarda kamida 1:80 va bolalarda 1:20), silliq mushaklarga qarshi antitellar yoki 1-turdagi jigar va buyrak mikrosomalariga antitellar mavjudligi talab qilinadi[2].
JSST maʼlumotlariga koʻra, 2017-yil holatiga koʻra, 325 millionga yaqin odam surunkali gepatit bilan yashagan., shu jumladan 257 million kishi gepatit B virusi va 71 million kishi gepatit C virusi bilan yashaydi[3] Gepatit A va B ning oldini olishning eng samarali usuli bu emlashdir. Rossiya Federatsiyasida aholini gepatit B ga qarshi emlash 1996-yildan boshlab profilaktik emlashlar milliy kalendarining bir qismi sifatida amalga oshirilmoqda. 2000 yildan beri Rossiyada 100 millionga yaqin bolalar, oʻsmirlar va kattalar gepatit B ga qarshi emlangan. 2017-yilda qariyb 3 million kishi, shu jumladan, 1,7 million bola[3] emlangan. 2017-yilda Rossiyada oʻtkir gepatit B va C bilan kasallanish darajasi kuzatilgan barcha yillardagi eng past darajaga yetdi — 100 ming aholiga 0,9 va 1,22 holat[3].
Anamnez maʼlumotlari, klinik va laboratoriya tekshiruvlari natijalari hisobga olinadi. Jigar sirrozi, gepatoz, xoletsistit va xolangitni istisno qilish kerak. Barcha holatlarda mumkin boʻlgan etiologik omil hisobga olinadi. Jigar sirrozi isitmasiz surunkali shakllanadi. Jigar zich, taloq kattalashgan, sistit boʻlishi mumkin. Oʻtkir gepatit gepatozdan etiologiyasi, zoʻravonligi va harorat reaktsiyasi bilan ajralib turadi. Surunkali gepatitni gepatozdan farqlash qiyin. Yogʻli gepatozda taloq kattalashtirilmaydi[4].
Ratsiondan sifatsiz ozuqa chiqarib tashlanadi, yogʻli ovqatlar bilan boqish cheklangan, yaxshi vitaminli pichan, pichan, don konsentratlari, kepak pyuresi, ildiz sabzavotlari yoki kartoshka buyuriladi. Yaylov davrida nitratlar va nitritlar miqdori kam boʻlgan yashil ozuqa imkon qadar koʻproq ishlatiladi. Shakarga boy oziq-ovqatlarni isteʼmol qilishni cheklash kerak, chunki bu jigarda lipogenezning kuchayishiga olib keladi[4].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
