Erida
From Wikipedia, the free encyclopedia
Erida (Karlik sayyora belgisi 136199 Eris) — Quyosh tizimidagi maʼlum boʻlgan ikkinchi yirik, eng massiv mitti sayyoradir. Bu tarqoq diskdagi Neptun orti obyekti boʻlib, yuqori ekssentriklik orbitasiga ega. Erida 2005-yil yanvar oyida Mayk Braun boshchiligidagi Palomar rasadxonasida joylashgan guruh tomonidan topilgan va oʻsha yilning oxirida tasdiqlangan. 2006-yil sentyabr oyida u yunon-rim janjal va kelishmovchilik maʼbudasi sharafiga shunday nomlangan. Erida Quyosh tizimidagi massasi boʻyicha oʻn oltinchi oʻrinda turadigan jism hisoblanadi. Shuningdek, bugungi kungacha kosmik kema tashrif buyurmagan eng kyirik obyektdir. Erida diametri 2,326 ± 12 kilometr (1,445 ± 7 mil), uning massasi Yernikidan 0,28 % va Plutonnikidan 27 % katta, Pluton hajmi jihatidan biroz kattaroq boʻlsa-da.
Kashf etilishi | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Kashf etilgan |
| ||||||||
Kashf etilgan sanasi | 5-yanvar, 2005-yil | ||||||||
Kichik sayyora tasnifi |
(136199) Eris | ||||||||
Kimning sharafiga nomlangan | Eris | ||||||||
Muqobil nomlari |
2003 UB 313 Xena | ||||||||
Kichik sayyora turkumi |
| ||||||||
Mehvar tasnifi | |||||||||
Ekssentrisiteti | 0.43607 | ||||||||
Orbital davri | 559.07 | ||||||||
Oʻrtacha orbital tezligi | 7003343400000000000♠3.434 km/s | ||||||||
Oʻrtacha anomaliya | 7000359518627289060♠205.989° | ||||||||
Chekinish | 6999768643002578304♠44.040° | ||||||||
Orbital tugun uzunligi | 6999627463319384482♠35.951° | ||||||||
Perigeliy argumenti | 7000264659982443168♠151.639° | ||||||||
Tabiiy yoʻldoshlari soni | Dysnomia (1 ta) | ||||||||
Fizik tasnifi | |||||||||
Oʻrtacha diametri | 7006232600000000000♠2326±12 km | ||||||||
Oʻrtacha radiusi | 7006116300000000000♠1163±6 km | ||||||||
Yuzasi | 7013170000000000000♠(1.70±0.02)×107 km2 | ||||||||
Hajmi | 7018659000000000000♠(6.59±0.10)×109 km3 | ||||||||
Massasi |
| ||||||||
Zichlik | 7003243000000000000♠2.43±0.05 g/cm3 | ||||||||
Erkin tushish tezlanishi (ekvatorda) |
6999820000000000000♠0.82±0.02 m/s2 6998840000000000000♠0.084±0.002 | ||||||||
Ikkinchi kosmik tezlik | ± 0.01 km/s | ||||||||
Siderik sutka | 7006125798400000000♠14.56±0.10 d (7006125798400000000♠349.44±2.4 h) | ||||||||
Ekliptikaga ogʻish burchagi | 7000136135681655558♠78°? (to orbit) | ||||||||
| |||||||||
Spektral turi |
B−V=0.78, V−R=0.45 | ||||||||
Koʻrinma yulduz kattaligi | 18.7 | ||||||||
Mutlaq yulduz kattaligi (H) |
2999883000000000000♠−1.17+0.06 −0.11 |
Eridaning bitta maʼlum tabiiy yoʻldoshi bor — Dysnomia. 2016-yil fevral oyida Eridaning Quyoshdan masofasi 96,3 a.b. (14,41 milliard km; 8,95 milliard milya) boʻlib, Neptun yoki Plutonnikidan uch baravar uzoq edi. Erida va Disnomiya 2018-yilda 2018 VG 18 kashf etilgunga qadar Quyosh tizimidagi eng uzoqda maʼlum boʻlgan obyektlar edi.
Erida Plutondan kattaroq boʻlganligi sababli, NASA dastlab uni Quyosh tizimining oʻninchi sayyorasi deb taʼriflagan. Bu kelajakda xuddi shunday oʻlchamdagi boshqa obyektlarning kashf etilishi istiqbollari bilan bir qatorda, Xalqaro Astronomiya Ittifoqini (XAI) birinchi marta sayyora atamasini aniq tushuntirishga undadi. 2006-yil 24-avgustda tasdiqlangan XAI taʼrifiga koʻra, Erida, Pluton va Ceres „mitti sayyoralar“ boʻlib, Quyosh tizimidagi maʼlum sayyoralar soni 1930-yilda Pluton kashf etilishidan oldingidek sakkiztaga kamaydi. 2010-yilda Erida ustida oʻtkazilgan tadqiqot uning Plutondan ancha kichikroq ekanligini koʻrsatdi.[1]