Eduard Regel
From Wikipedia, the free encyclopedia
From Wikipedia, the free encyclopedia
Eduard Lyudvigovich (Eduard Avgust) Regel (nemischa: , 1815 - 1892) — falsafa doktori, botanik va bogʻdorchilik boʻyicha olim. Asli kelib chiqishi olmoniyalik. Peterburg fanlar akademiyasi muxbir a’zosi, Maxfiy maslahatchi (1887-yildan) boʻlib ham ishlagan.
| Eduard Lyudvigovich Regel | |
|---|---|
Eduard August von Regel | |
 | |
| Tavalludi |
13-avgust 1815-yil |
| Vafoti |
27-aprel 1892-yil (76 yoshda) Sankt-Peterburg Rossiya imperiyasi |
| Kasbi | falsafa doktori, botanik va bogʻdorchilik boʻyicha olim |
Sharqiy Sibir, Oʻrta Osiyo, Saxalin, Ussuri oʻlkasi oʻsimlik dunyosi boʻyicha koʻplab tadqiqotlar muallifi. Unda 1000 dan ortiq[1] oʻsimlik turlarini ifodalab bergan, Piyoz (Allium), Lola (Tulipa), Gʻoz piyoz (Gagea), Qayin (Betula) va boshqa turkumlarning tizimi boʻyicha qoʻlyozmalar chop etgan. Regel birinchilardan boʻlib rus sayyohlari tomonidan toʻplangan va olib kelgan kolleksiyalar boʻyicha Turkiston oʻsimlik dunyosining tizimini oʻrganishni boshlagan.
Eduard deyarli 37 yil mobaynida (1855—1892) Sankt-Peterburgdagi Imperator botanika bogʻi oddiy xodim, 1875-yildan[1] umrining poyonigacha Sankt-Peterburgdagi Imperator botanika bogʻining direktori boʻlgan.
Uning otasi 4 ta farzandni Albert Regel, Arnold Regel, Andreas Regel va Robert Regellarning tarbiyalab voyaga yetkazdi.
U Gotika gimnaziyasida oʻqigan va oʻsha paytda boʻsh vaqtlarini bogʻdorchilik bilan shugʻullanishda oʻtkazgan va keyinchalik butun umrini bagʻishlagan.
1832—1837-yillarda Gyottingen botanika bogʻida erkin tinglovchi sifatida professor F.Bartling qoʻl ostida botanikani oʻzlashtirgan.
Keyin u Bonn va Berlin botanika bogʻlarida ishlab, oʻqishini davom ettirdi. Oʻsha paytda yozgan „Bogʻdorchilik ishlarining fiziologik izohi“ asari unga sharafli shuhrat va Syurix botanika bogʻida bosh bogʻbon (1842) boʻlib ishlash imkoniyati tugʻiladi. Bu yerda u fan doktori ilmiy darajasini oladi va mahalliy universitetda ma’ruza qiladi.
Regel 1852-yilda Gartenflora botanika jurnaliga asos soladi va unda yangi oʻsimlik turlarini ifodalovchi koʻpgina ishlarini chop etadi. O.Xeyer bilan birgalikda u Shveysariya qishloq xoʻjaligi va bogʻdorchilik jurnalini (nemischa: ).
Eduard Rgel 1855-yilning kuzida Sankt-Peterburgga keladi va Imperator botanika bogʻida щz faoliyatini olib boradi, 1875-yilda esa u ilmiy direktor oʻrnini egallaydi. Regel Yevropaning eng yaxshi bogʻlaridan birini botanika bogʻini koʻklarga koʻtaradi, balki Rossiya bogʻdorchiligiga ham katta hissa qoʻshadi. 1871-yilda oʻsha paytda bosh botanik sifatida Botanika bogʻining topshirigʻi bilan Regel xorijiy botanika bogʻlari tajribasini oʻrganish, shuningdek, oʻsimliklarning yangi turini sotib olish uchun Gʻarbiy Yevropa mamlakatlariga uzoq muddatga safarband qilinadi. U Germaniya, Angliya, Belgiya, Fransiya, Avstriya, Shveysariya va Italiyada boʻlib, botanika ekskursiyalarida 240 turdagi oʻsimliklarni toʻplaydi va asosan bogʻ uchun 980 ta yangi boʻlgan turini almashadi, sotib oladi[2].
U asos solgan: bogʻ qoshida botanika muzeyi va laboratoriyasi, mevali va manzarali daraxtlar va butalarni iqlimlashtirishni maqsad qilgan Sankt-Peterburgdagi iqlimlashtirish bogʻi, u vise-prezident boʻlgan Imperator Rossiya bogʻdorchilik jamiyati, bir nechta maxsus oʻzi tahrir qilgan bogʻdorchilik ishi boʻyicha jurnallarini kiritish mumkin.
1872—1874-yillarda Regel loyihasi boʻyicha va uning rahbarligida Sankt-Peterburgda Admiral bogʻi barpo etiladi[3].
Uning bogʻdorchilik ishlari Valaam igumen Damaskin koʻp yillik qaydnomalarida saqlangan. Regel 1856-yilda Valaamga sovuqqa chidamli Sibir olma daraxtining (Sibirka) 45 ta koʻchatini olib keladi. U bir necha bor monastirdan Sankt-Peterburgga yuborilgan olma va oʻsimlik navlarini aniqlashga yordam beradi. Monastir qirgʻoq aholisi bilan koʻchatlarni baham koʻrdi. Shu sababli, qadimgi Finlandiyada ilgari mavjud boʻlmagan bunday oʻsimlik madaniyatlari paydo boʻldi. Sabzavotlar rohiblar ovqatlanishining asosini tashkil etdi va bogʻdorchilik Valaamda yaxshi rivojlanadi. May oyi boshida tarvuz va qovun, keyin sabzi, lavlagi, karam, bodring ekiladi. Noʻxat iyun oyining oʻrtalarida, tarvuz va qovunlar biroz kechroq yigʻib olindi. Avgust oyining boshida - piyoz va sarimsoq, sentyabrda navbat kartoshk aga, oktyabrda - karam hosili olindi. Finlandiya va Sankt-Peterburgda oʻtkazilgan bogʻdorchilik, mevachilik va polizchilik koʻrgazmalarida monastir taqdim etilgan meva va sabzavotlar uchun bir nechta kumush va bitta oltin medallar bilan taqdirlanadi[4].
E.L.Regel Sankt-Peterburgdagi Yekaterinin maydonini (hozirgi Ostrovskiy maydoni) qayta qurishning dendrologik qismini ishlab chiqadi (1873-1880, me’mor D. I. Grimm)[5].
Botanika bogʻi hududida yashaydi va Smolen rohiblar qabristoniga dafn etiladi[6].
E. L. Regel botanika va bogʻdorchilikning turli masalalari boʻyicha kamida 500 ta insho, maqola va eslatmalar yozgan.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
