Difraksion panjara
From Wikipedia, the free encyclopedia
Optikada diffraktsiya panjarasi yoruglikni turli yo‘nalishlarda (ya ‘ni, turli xil diffraktsiya burchaklarida) harakatlanadigan bir nechta nurlarga tarqatadigan davriy tuzilishga ega optik komponentdir. Rivojlanayotgan rang berish strukturaviy rang berishning bir shaklidir.[1][2] Ushbu nurlarning yo ‘nalishlari yoki diffraktsiya burchaklari diffraktsiya panjarasiga to‘ lqin (yorug'lik) tushish burchagiga, panjaradagi qo‘shni diffraktsiya elementlari (masalan, uzatish panjarasi uchun parallel tirqishlar) orasidagi masofa yoki masofaga va tushish to‘lqin uzunligiga bog‘liq. yorug‘lik. Panjara dispersiv element vazifasini bajaradi. Shu sababli, diffraktsiya panjaralari odatda monoxromatorlar va spektrometrlarda qo‘llaniladi, lekin yuqori aniqlikdagi harakatni boshqarish [3] va to‘lqin frontini o‘lchash uchun optik enkoderlar kabi boshqa ilovalar ham mumkin.[4][5]
Odatiy ilovalar uchun aks ettiruvchi panjara yuzasida tizmalari yoki o‘ lchamlari bor, transmissiv panjara esa uning yuzasida transmissiv yoki ichi bo‘ sh tirqishlarga ega.[6] Bunday panjara diffraktsiya naqshini yaratish uchun unga tushayotgan to‘lqinning amplitudasini modulyatsiya qiladi. Bundan tashqari, amplituda emas, balki tushayotgan to‘ lqinlarning fazalarini modulyatsiya qiluvchi panjaralar mavjud va bu turdagi panjaralar golografiya yordamida tez - tez ishlab chiqarilishi mumkin.[7]
Jeyms Gregori (1638-1675) Isaak Nyutonning prizma tajribalaridan taxminan bir yil o‘tgach, aniqlangan birinchi diffraktsiya panjarasi (tabiiy shaklda) bo‘lgan qush patining diffraktsiya naqshlarini kuzatdi.[8] Birinchi sun‘iy diffraktsiya panjarasi taxminan 1785 yilda Filadelfiya ixtirochisi Devid Rittenxaus tomonidan yaratilgan bo‘lib, u sochlarni ikkita nozik tishli vintlar orasiga bog‘lagan.[9][10] Bu 1821 yilda taniqli nemis fizigi Jozef fon Fraungoferning tel difraksion panjarasiga o‘xshardi.[11][12] Difraksiya tamoyillarini Tomas Young [13] va Augustin-Jean Fresnel kashf etgan.[14] Ushbu tamoyillardan foydalanib, Fraungofer birinchi bo‘ lib chiziqli spektrlarni olish uchun diffraktsiya panjarasidan foydalangan va birinchi bo‘ lib spektral chiziqlarning to‘lqin uzunliklarini difraksion panjara bilan o‘ lchagan.
Eng past chiziq masofasi (d) bo‘lgan panjaralar 1860 - yillarda Fridrix Adolf Nobert (1806–1881) tomonidan Greifsvaldda yaratilgan:[15] keyin ikki amerikalik Lyuis Morris Ruterfurd (1816–1892) va Uilyam B. Rojers (1804–1882) yetakchilikni qo' lga oldilar;[16][17] va 19-asrning oxiriga kelib , Genri Avgust Roulandning (1848–1901) konkav panjaralari eng yaxshisi edi.[18][19]
Difraksion panjara keng spektrli (masalan, uzluksiz) yorug‘lik manbai bilan yoritilganda ‘‘kamalak‘‘ ranglarini yaratishi mumkin. CD yoki DVD kabi optik ma‘lumotlarni saqlash disklaridagi bir - biriga yaqin joylashgan tor yo‘llarning kamalak rangga o‘xshash ranglari diffraktsiya panjaralari tufayli yuzaga keladigan yorug‘lik diffraktsiyasiga misoldir. Odatiy diffraktsiya panjarasi parallel chiziqlarga ega (bu 1 o‘lchovli panjaralar uchun to‘g‘ri, lekin 2 yoki 3 o‘lchovli panjaralar ham mumkin va ular to‘lqin frontini o‘lchash kabi o‘z ilovalariga ega), CDda esa nozik intervalgacha ma‘lumotlar treklari spirali mavjud. Shaffof nozik soyabon mato qoplamasi orqali yorqin nuqta manbasiga qaraganingizda diffraktsiya ranglari ham paydo bo‘ladi. Yansıtıcı panjara yamoqlariga asoslangan dekorativ naqshli plastmassa plyonkalar arzon va odatiy hisoblanadi. Suvdagi yog‘ning (yoki benzinning va boshqalarning) yupqa qatlamlaridan ko‘rinadigan shunga o‘xshash rangning ajralishi, iridessensiya deb nomlanuvchi, panjaradan diffraktsiya emas, balki bir - biriga yaqin joylashgan o‘tkazuvchan qatlamlardan yupqa plyonka aralashuvi natijasida yuzaga keladi.