Chili Markaziy banki

Chili Markaziy banki (ispancha: Banco Central de Chile) Chili markaziy banki hisoblanadi. U 1925-yilda tashkil etilgan va hozirgi Chili Konstitutsiyasida konstitutsiyaviy darajadagi mustaqil institut sifatida qayd etilgan. Hozirgi vaqtda uning pul-kredit siyosati inflyatsiyani targetlash rejimiga asoslanadi.

Chili Markaziy banki
Banco Central de Chile

Chili Markaziy bankining rasmiy logotipi Chili Markaziy banki binosining old tarafdan ko'rinishi
Bosh qarorgohi	Santyago shahri Agustinas koʻchasi 1180
Tashkil etilgan yili	August 22, 1925
Mulkchilik shakli	100% Davlat mulki[1]
Prezident	Rozanna Kosta
Markaziy banki	Chili
Valyutasi	Chili pesosi
Oltin-valyuta zaxiralari	$51,3 mlrd (2022-yil dekabr)[2]
Foiz stavkasi targeti	11,25% (2022-yil 12-oktabr)
Veb sayti	bcentral.cl

Tarixi

19-asrning oʻrtalaridan boshlab, Chilida xususiy banklar rivojlana boshladi, bu esa toʻlov usullarini nazorat qilish va doimiy inflyatsiyaga oid xavotirlarni kuchaytirdi. Shu maqsadda hukumat AQShning Prinston universiteti iqtisod professori Edvin Kemmerer boshchiligidagi missiyani yolladi va missiya takliflaridan birining ilovasini yangi tashkil etilayotgan markaziy bank tuzilmasini asos qilib oldi. 1925-yil avgust oyida 486-sonli Qonun bilan Chili Markaziy banki tashkil etildi, u ham bankning oltin standarti rejimida banknotlarni chiqarish uchun monopol huquqqa ega boʻldi. Davlat yoki xususiy sektorlar tomonidan qoʻlga tushmaslik uchun mustaqillik darajasi uning oʻn aʼzolik boshqaruv kengashi tarkibida yashirin edi^[3][4].

Biroq, inflyatsiya pasaymadi. Bundan tashqari, zaif institutsional asos tufayli u yanada kuchaytirildi. 1989-yilda konstitutsiyaviy darajadagi mustaqillik joriy etilgandan keyingina inflyatsiyani nazorat qilish imkoni paydo boʻldi^[3].

Institutsional asosi

Chili Markaziy banki Boshqaruvi. 2022-yil mart.

Markaziy bank prezidenti Xose di Gregorio Rebeko 2009-yilda yangi 5000 pesolik banknotni taqdim etmoqda.

Markaziy bankka Chili milliy Konstitutsiyasi tomonidan milliy hokimiyatlardan mustaqillikni taʼminlash, hokimyat almashinuvidan tashqarida ishonchlilik va barqarorlikni taʼminlash uchun mustaqil maqom berilgan^[4][5]. Chili Markaziy banki toʻgʻrisidagi asosiy Konstitutsiyaviy qonuniga (18,840-sonli qonun) koʻra, uning asosiy maqsadlari "valyuta barqarorligini va ichki va tashqi toʻlovlarning normal ishlashini" himoya qilishdir. Shu sababli, Markaziy bank barqaror valyutani qoʻllab-quvvatlash uchun inflyatsiyani nazorat qilishi kerak, toʻlov tizimining normal ishlashi esa funksional moliyaviy vositachilikni, toʻlov xizmatlarini taqdim etishni va risklarni yetarli darajada taqsimlashni talab qiladi. Ushbu maqsadlarga erishish uchun Markaziy bank pul va valyuta siyosati vositalaridan, shuningdek, moliya va kapital bozorlarini tartibga solish boʻyicha baʼzi ixtiyoriy huquqlardan foydalanish imkoniyatiga ega^[5].

Markaziy bank mamlakat prezidenti tomonidan tayinlanadigan, lekin Senat tomonidan ratifikatsiya qilinadigan besh aʼzodan iborat Kengash tomonidan boshqariladi. Har bir muddat oʻn yil davom etadi va a’zolar har ikki yilda bir marta tanlanadi. Prezident Kengash boshqaruvini (va bankni) mavjud a’zolar orasidan kamida tanlangan a’zoning qolgan muddati va besh yil oraligʻida tayinlaydi. Kengash faoliyati uchun kamida uch a’zo boʻlishi kerak va chora-tadbirlar hozir boʻlgan a’zolarning koʻpchilik ovozi bilan qabul qilinadi. Moliya vaziri hay’at majlislarida soʻzlash huquqi bilan ham ishtirok etadi va hay’at a’zolari oʻrtasida toʻliq kelishuvga erishilmagan taqdirda, hay’at qarorlarini 15 kunga toʻxtatib turishi mumkin^[4][5].

Siyosati

Markaziy bank Chilining pul-kredit organi boʻlib, uning pul-kredit siyosati 1999-yildan beri toʻliq amalda boʻlgan inflyatsiyani targetlash rejimiga amal qiladi. Xususan, regulyator ikki yillik ufqda bozor kutishlarini mustahkamlash maqsadida 1% (yuqorida yoki pastda) tolerantlik diapazoni bilan 3% inflyatsiya targetini koʻzlaydi^[5]. Iqtisodiyot uchun mos foiz stavkasi boʻlgan pul-kredit siyosati stavkasi boʻyicha qarorlar odatda har oyda pul-kredit siyosati yigʻilishlarida qabul qilinadi, ammo navbatdan tashqari yigʻilishlar chaqirilishi mumkin. Agar inflyatsiya kutilmalari 3% maqsadli koʻrsatkichdan chetga chiqsa yoki oldingi uchrashuvdan keyin narxlar darajasida kutilgan taʼsirga ega boʻlgan voqealar boʻlsa, Markaziy bank pul-kredit siyosatini oʻzgartirishi mumkin. Pul-kredit siyosati kunlik banklararo foiz stavkasi orqali amalga oshiriladi^[5]. Inflyatsiya maqsadli rejim joriy etilgandan beri nisbatan barqaror trayektoriyani kuzatdi va shu vaqtdan beri 10% ostida saqlanib qoldi; Yillik inflyatsiya 2007 va 2008-yillarda 4% tolerantlik chegarasidan oshib ketdi, tarixiy koʻrsatkichlar boʻyicha tegishli koʻrsatkichlar 4,4% va 8,7%^[6].

Valyuta siyosati suzuvchi valyuta kursi bilan boshqariladi, biroq bank valyuta bozorlariga intervensiya qilish huquqini saqlab qoladi. Garchi gʻayrioddiy boʻlsa-da, Markaziy bank 1999-yildan buyon toʻrt marta eʼlon qilingan intervensiyalardan foydalangan, iqtisod suzuvchi valyuta kursi sxemasiga oʻtgan va ularning barchasi sterilizatsiya qilingan. Ikki marta, 2001-yil avgustda va 2002-yil oktabrda regulyator amortizatsiyani oldini olish uchun intervensiya qildi^[5], qolgan ikkita voqea 2008-yil aprel va 2011-yil yanvar oylarida eʼlon qilingan boʻlib, kunlik va 2002-yil oktabr oylarida bankning xalqaro zaxiralari pozitsiyasini mustahkamlash va oldindan eʼlon qilingan dollar xaridlariga qaratilgan edi^[7][8].

Prezidentlari roʻyxati

Rasm	Ism-familyasi	Lavozimga kirishish sanasi	Lavozimdan ketish sanasi	Eslatma
	Ismoil Tokornal Tokornal	1926-yil	† 1929-yil 6-oktabr	[9]
	Emiliano Figeroa	1929-yil	1931-yil	[9]
	Fransisko Garses Gana	1931-yil	1932-yil	[9]
	Armando Xaramilyo Valderrama	1932-yil	1933-yil	[9]
	Gilermo Suberkazo Peres	1933-yil	1939-yil	[9]
	Marsial Mora Miranda	1939-yil	1940-yil	[9]
	Enrike Oyarsun Mondaka	1940-yil	1946-yil	[9]
	Manuel Trukko Franzani	1946-yil	1951-yil	[9]
	Arturo Mashke Tornero	1953-yil	1959-yil	[9]
	Eduardo Figeroa Gesse	1959-yil	1961-yil	[9]
	Luis Makkenna Shell	1962-yil	1964-yil	[9]
	Sergio Molina Silva	1964-yil	1967-yil	[9]
	Karlos Massad Abud	1967-yil	1970-yil	[9]
	Alfonso Inostroza Kuevas	1970-yil	1973-yil	[9]
	Karlos Matus Romo	1973-yil 2-iyun	1973-yil 10-sentabr	[9]
	Eduardo Kano Kixada	1973-yil	1975-yil	[9]
	Pablo Baraona Urzua	1975-yil	1976-yil	[9]
	Alvaro Bardon Munoz	1977-yil	1981-yil	[9]
	Sergio de la Kuadra Fabres	1981-yil	1982-yil	[9]
	Migel Kast Rist	1982-yil 23-aprel	1982-yil 2-sentabr	[9]
	Karlos Kaseres Kontreras	1982-yil 3-sentabr	1983-yil	[9]
	Ernan Felipe Errazuris Korrea	1983-yil	1984-yil	[9]
	Fransisko Ibanes Barselo	1984-yil	1985-yil	[9]
	Enrike Segel Morel	1985-yil	1989-yil 3-aprel	[9]
	Manuel Koncha Martinez	1989-yil 3-aprel	1989-yil 9-dekabr	[9]
	Andres Byanki Larre	1989-yil 10-dekabr	1991-yil 2-dekabr	[9]
	Roberto Zahler Mayanz	1991-yil 3-dekabr	1996-yil 30-iyun	[9]
	Karlos Massad Abud	1996-yil 1-iyul	2003-yil	[9]
	Vittorio Korbo Lioy	2003-yil	2007-yil	[9]
	Xose de Gregorio Rebeko	2007-yil	2011-yil	[9]
	Rodrigo Vergara	2011-yil	2016-yil	[9]
	Mario Marsel	2016-yil	2022-yil	[9]
	Rozanna Kosta	2022-yil	Shu vaqtga qadar	[9]

Yana qarang

• Chili pesosi
• Chilining iqtisodiy tarixi
• Chili iqtisodiyoti
• Chili Moliya vazirligi

Manbalar

1. Weidner, Jan „The Organisation and Structure of Central Banks“ (PDF). Katalog der Deutschen Nationalbibliothek (2017).
2. „Reservas del Banco Central“.
3. Corbo, Vittorio, and Leonardo Hernández.
4. „Central Bank of Chile website, About, Functions.“. 2013-yil 29-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 20-dekabr 2013-yil.
5. Central Bank of Chile: Monetary Policy in an Inflation Targeting Framework.
6. Central Bank of Chile, Statistics Database, Prices, Historical Information, Headline CPI annual change.
7. Central Bank of Chile, Press Release, 2008-yil 10-aprel (ispancha).
8. Central Bank of Chile, Press Release, 2011-yil 3-yanvar.
9. Banco Central de Chile. „Nómina de autoridades del Banco Central de Chile desde su fundación“ (PDF). www.bcentral.cl. Qaraldi: 1-may 2020-yil.

Havolalar

• Rasmiy sayti (English and ispancha)