Avliyo Paul oroli

Avliyo Paul oroli (maltacha: Il-Gżejjer taʼ San Pawl), shuningdek, Selmunett nomi bilan ham tanilgan, Malta orolining shimolidagi Mellieħa qishlogʻidagi Selmun hududi yaqinida joylashgan kichik orolcha. Avliyo Paul oroli baʼzan sayoz boʻyin orqali ikki orolga boʻlinib qoladi, shuning uchun, u baʼzan koʻplikda Avliyo Paul orollari deb ham ataladi. Avliyo Paul orolida Ikkinchi Jahon Urushidan beri aholi yashamaydi. U 0.1 square kilometre (0.04 kvadrat milya) lik maydonga ega boʻlgan Maltaning ikkinchi eng katta odam yashamaydigan oroli hisoblanadi.

Avliyo Paul oroli

Native name: Selmunett Gżira/Gżejjer ta' San Pawl
Avliyo Paul orolining koʻrinishi
Geography
Location	Malta yaqinida, Oʻrta yer dengizi
Coordinates	35°57′55″N 14°24′2″E
Archipelago	Maltese islands
Area	0.101[1] km2 (0.039 kv mi)
Administration
Malta
_BLANK_

Tarixi

1861-yilda Avliyo Paul orolining koʻrinishi

Avliyo Paul haykali va minora xarobalari.

Havoriy Pavel milodiy 60-yilda Rimga ketayotgan vaqtida, Malta deb koʻrsatilgan orolda qanday kema halokatga uchragani haqida Bibliyaning 28-bobida hikoya qilinadi^[2]. Avliyo Paul oroli ushbu kema halokatga uchragan joy sifatida belgilangan, ammo bu holat aniq manbalarga asoslanmagan. Muqaddas Kitob Bibliyada tilga olingan shimoliy-sharqiy shamollar va qumli plyajni hisobga olgan holda, haqiqiy kema halokati Sankt-Peterburg yaqinidagi suv ostida qolgan rif va qumli plyajga ega boʻlgan Il-Munxar deb nomlanuvchi hududda sodir boʻlganligi taʼkidlangan. Orolning janubi-sharqida avliyo Thomas koʻrfazi joylashgan. Bir necha yil oldin arxeologlar avliyo Thomas koʻrfazidan 4 ta langarni topganlar va bu xususdagi sayohatni hujjatlashtirganlar^[3][4].

1575-yilgacha orollar Salomone oilasi nomi bilan atalgan, ular Mellieħa yaqinidagi hududni Selmun deb ham atashgan, orollar xaritalarda Isola Salomone va Isola Salomonetto deb nomlangan va maltaliklar tomonidan Selmun va Selmunett tarzida talqin qilingan. Boshqa xaritalarda orollar Selmun orollari va Selmun oʻrami tarzida tilga olingan. 1576-yilda Marco di Maria Malta qirgʻoqlari yaqinida barbar qaroqchilari tomonidan taʼqibga uchragan. U oʻz kemasini avliyo Paul oroli va Malta oʻrtasidagi tor kanaldan oʻtkazgan, ammo qaroqchilar uning orqasidan ergashishgan va quruqlikka oʻtib qolgan vaqtda qoʻlga olingan. Natijada, grand master Jean de la Cassière avliyo Paul orollarini Di Mariaga qaytarib bergan va orollar Tal-Barba Marku deb atala boshlangan^[5].

Marco vafotidan soʻng, grand masterning buyrugʻiga binoan, orol uning oilasi nomiga oʻtgan. Bu orol birinchi navbatda uning oʻgʻli Giavanni de Mariaga, keyinroq Narduccio de Maria ismli Giavannining oʻgʻli va Marconing jiyaniga oʻtgan. Narduccio Usmonlilarga qarshi boʻlgan dengizdagi jangda halok boʻladi. Keyin orol avliyo Ioann ordeni tarafdorlariga beriladi. 1649-yildan keyin orolda grand master Giovanni Paolo Lascaris tomonidan minora qurilgan.

1844-yilda orolda avliyo Paulning mashhur haykali oʻrnatilgan. Uni haykaltaroshlar Valletta shahrilik Segismondo Dimech va Lijalik Salvatore Dimech yasashgan. 1845-yil 21-sentyabrda haykalning rasman tantanali ochilish marosimi boʻlib oʻtgan^[5]. Haykal Din l-Art Ħelva tomonidan dastlab 1996-yilda, keyin 2007-yilda^[6], 2014-yilda^[7] va 2015-yilda^[8] bir necha marta qayta tiklangan.

Milliy tabiiy tarix muzeyidagi Taʼ Bajdafin fermasi modeli

1930-yillargacha grand master Laskaris tomonidan qurilgan oroldagi minorada^[9] Taʼ Bajdafin laqabini olgan, Vincenzo Borg ismli fermer yashagan. U minora atrofida oʻzgartirishlar qilib, hududdan ferma sifatida foydalangan. Borg Ikkinchi Jahon urushi boshlanishidan oldin uyini va oroldagi dalalarni tashlab ketgan. Minora uch arkali boʻlib, uning pastki sathida kuchli tayanch devori boʻlgan. U boshqa Laskaris minoralariga oʻxshash tarzda qurilgan. Minora tashlab ketilganidan keyin ustki bino qulab tushgan va hudud hozirda vayronaga aylangan^[9].

Rim papasi John Paul II 1990-yilda Maltaga qilgan sayohati chogʻida orolga qayiqda tashrif buyurgan^[10][5]. Oʻsha yili avliyo Paul oroli yaqinida Kristu tal-Baħħara nomli haykal suvga choʻktirilgan. 10 yildan soʻng, bu yerga gʻavvoslar tashrifi kamaygani uchun haykal avliyo Paul koʻrfazidan Qavra nuqtasiga koʻchirilgan^[11][12].

Geografiyasi

Asosiy orolning shimoliy tomonidagi qoyalar.

Orolning Mellieħadan koʻrinishi

Avliyo Paul orollari Maltaning Mellieħa sohilidan 100 metr uzoqlikda joylashgan. Orol dengiz sathi boʻyicha sayoz boʻyin bilan ikkita orolchaga boʻlinadi va ular boʻlingan vaqtda gʻarbdagi katta orol avliyo Paul oroli, sharqdagi kichiki esa Kvars oroli deb nomlanadi. Ikkala orol ham marjon qoplamali ohaktoshdan bunyod boʻlgan.

Avliyo Paul orolida oltin sapfir, Chiliadenus va boshqa turlar keng tarqalgan. Kvars orolida asosiy orolga qaraganda kamroq oʻsimlik turlari mavjud^[13].

Orollarda quruqlik salyanyozi Trochoidea spratti populyatsiyasini kuzatish mumkin. Orolda ilgari yovvoyi quyonlar yashagan, ammo keng tarqalgan kasallik tufayli barchasi nobud boʻlgan^[14]. Malta kaltakesagining Podarcis filfolensis kieselbachi nomi bilan tanilgan kichik turi ham ayni shu orolda yashagan, ammo populyatsiyasi 2005-yilga borib yoʻq boʻlib ketgan.

Manbalar

1. State of the Environment Report for Malta 1998 (Wayback Machine saytida 2015-04-02 sanasida arxivlangan)
2. „History Of St. Paul's Islands“. boatripsmalta.com. Qaraldi: 2023-yil 16-iyun.
3. „St. Paul in Malta“. Visit Malta. Qaraldi: 2014-yil 26-avgust.
4. p. 198-200.
5. „Your Pocket Guide to Mellieha“ (Wayback Machine saytida 2017-05-10 sanasida arxivlangan). Places of Interest. Nature. p. 6-11. St. Paul’s Islands. p. 8.
6. „St. Paul’s Statue, St Paul’s Island“. Din l-Art Ħelwa. Qaraldi: 2014-yil 26-avgust.
7. „St Paul statue to be restored again“. Times of Malta (2014-yil 18-avgust). Qaraldi: 2014-yil 26-avgust.
8. „St Paul's statue under repair after new weather damage“. Times of Malta (2015-yil 30-may). Qaraldi: 2015-yil 30-may.
9. Said, Edward. „Ancient farmhouse collapsing“. Times of Malta (2012-yil 17-sentyabr). Qaraldi: 2014-yil 26-avgust.
10. Muscat. „Mellieħa - An Introduction to a Destination for All Seasons“. Mellieħa Local Council. 2014-yil 27-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 26-avgust.
11. George Cini (18 May 2000). Underwater statue moved to new site. The Times of Malta, p. 5.
12. Mega dive. Times of Malta. 6 June 2010.
13. „St. Paul's Islands (16)“. Malta Environment & Planning Authority. Qaraldi: 2014-yil 26-avgust.
14. Grech. „St. Paul's Islands“. MaltaBookers.com. Qaraldi: 2014-yil 26-avgust.

Adabiyotlar

• Sciberras, A. va Schembri, P. J. (2008) Avliyo Pol oroli devori kaltakesakining (Podarcis filfolensis kieselbachi) saqlanish holati. Herpetologik byulleten – 105-raqam 28-34-bet