Arab davlatlari uyushmasi
From Wikipedia, the free encyclopedia
Arab Ligasi(arabcha: , al-Jāmiʿa al-ʻArabiyya) rasmiy ravishda Arab davlatlari uyushmasi(arabcha: , Jāmiʿat ad-Duwal al-ʿArabiyya) — Arab dunyosidagi mintaqaviy tashkilotdir. Arab Ligasi 1945-yil 22-martda Qohirada tuzilgan. Dastlab olti aʼzodan iborat boʻlgan. Ular: Misr, Iroq, Transiordaniya, Livan, Saudiya Arabistoni va Suriya[1]. Yaman 1945-yil 5-mayda aʼzo boʻlib qoʻshildi. Hozirda Arab davlatlari uyushmasi 22 ta aʼzoga ega.
Arab davlatlari uyushmasi
| |
---|---|
Maʼmuriy markaz | Qohira, Misra |
Rasmiy til | |
Type | Mintaqaviy tashkilot |
Aʼzolar | |
Leaders | |
• Bosh kotib |
Ahmed Aboul Gheit |
• Parlament spikeri |
Ali Al-Daqbaashi |
Establishment | |
1945-yil 22-mart | |
• Birgalikda mudofaa va iqtisodiy hamkorlik shartnomasi |
1950-yil 18-iyun |
• Kasablanka protokoli |
1965-yil 11-sentyabr |
• Sud sohasidagi hamkorlik toʻgʻrisidagi bitim |
1983-yil 6-aprel |
• Katta erkin savdo hududi |
2005-yil 2-yanvar |
Uyushmaning asosiy maqsadi aʼzo davlatlar oʻrtasidagi munosabatlarni yaqinlashtirish va ular oʻrtasidagi hamkorlikni muvofiqlashtirish, ularning mustaqilligi va suverenitetini himoya qilish va arab davlatlarining ishlari va manfaatlarini umumiy tarzda koʻrib chiqish hisoblanadi[2]. Tashkilot oʻz tarixi davomida nisbatan past darajadagi hamkorlikka ega boʻlgan[3].
Institutlar orqali, xususan Arab Ligasi Taʼlim, madaniyat va fan boʻyicha tashkilot (ALECSO) va Arab iqtisodiy birligi kengashining (CAEU) Iqtisodiy va ijtimoiy kengashi uyushmaning Arab dunyosi manfaatlarini ilgari surish uchun moʻljallangan siyosiy, iqtisodiy, madaniy, ilmiy va ijtimoiy dasturlarni amalga oshiradi[4][5]. Uyushma aʼzo davlatlar uchun siyosatni muvofiqlashtirish, umumiy manfaatdor masalalar boʻyicha tadqiqotlar va qoʻmitalar tashkil etish, davlatlararo nizolarni hal qilish va 1958-yilgi Livan inqirozi kabi mojarolarni cheklash uchun forum boʻlib xizmat qildi. Liga iqtisodiy integratsiyani ragʻbatlantiradigan koʻplab muhim hujjatlarni ishlab chiqish va yakunlash uchun platforma boʻlib xizmat qildi. Misollardan biri, mintaqadagi iqtisodiy faoliyat tamoyillarini belgilab beruvchi Birlashgan Arab Iqtisodiy Harakat Nizomidir.
Arab davlatlari uyushmasi Kengashida har bir aʼzo davlat bir ovozga ega va qarorlar faqat ularga ovoz bergan davlatlar uchun majburiydir. 1945-yildagi uyushmaning maqsadi aʼzolarining siyosiy, madaniy, iqtisodiy va ijtimoiy dasturlarini mustahkamlash va muvofiqlashtirish hamda ular oʻrtasidagi yoki ular bilan uchinchi shaxslar oʻrtasidagi nizolarni hal qilishda vositachilik qilish edi. Bundan tashqari, 1950-yil 13-aprelda Qoʻshma mudofaa va iqtisodiy hamkorlik toʻgʻrisidagi shartnoma imzolangani, imzolagan tomonlar harbiy mudofaa choralarini muvofiqlashtirish majburiyatini oldi. 2015-yilning mart oyida Arab davlatlari uyushmasi Bosh kotibi ekstremizm va arab davlatlari uchun boshqa tahdidlarga qarshi kurashish maqsadida Birlashgan arab kuchlari tashkil etilganini eʼlon qildi. Bu qaror Yamanda Saudiya Arabistonining Yamandagi fuqarolar urushiga aralashuvi operatsiyasi kuchaygan bir paytda qabul qilingan. Loyihada qatnashish ixtiyoriy boʻlib, armiya faqat aʼzo davlatlardan birining iltimosiga binoan aralashadi. Koʻpgina aʼzo davlatlarda kuchaygan harbiy arsenal va kichik ozchilikda fuqarolar urushlari, shuningdek, terroristik harakatlar Iordaniya qurolli kuchlarining tashkil topishiga turtki boʻldi[6].
1970-yillarning boshlarida Iqtisodiy kengash xalqaro davlatlar oʻrtasida qoʻshma arab savdo palatalarini tuzish taklifini ilgari surdi. Bu Arab dunyosi va muhim savdo hamkorlari oʻrtasida oʻzaro savdoni rivojlantirish, ragʻbatlantirish va engillashtirish uchun mandatlarni belgilashga olib keldi.