From Wikipedia, the free encyclopedia
Айседо́ра Дунка́н[8] (Исидора Дункан, Изадо́ра Да́нкан; англ. Isadora Duncan [ˌɪzəˈdɔrə ˈdʌŋkən], Дора Энджела Дункан, англ. Dora Angela Duncan; май 27 1877 чылда, Сан-Франциско, США — сентябрь 14 1927 чылда, Ницца, Франция) — американ чаартыкчы-танцылаар артист, хостуг танцылаарының үндезилекчи. Шаандакы грек танцылар-биле дөмейлештир танцылаар система болгаш и ээлгир шимчээшкинниң уран аргазын чогаадып каан. Сергей Есениниң өөң ишти 1922—1924 чылдарда. Венерада бир кратерниң адын Дункан деп адап каан.
1877 чылда май 27 Сан-Франциско хоорайга Джозеф Чарльз Дункананың (1819-1898) - банкир, даглар шинчилээр инженер, уран чүүлдү эки билир болгаш Мария Айседора Грейниң (1849-1922) өг-бүлезинге төрүттүнген. Оларның эң бичии уруу турган. Улуг акылары Раймонд, Августин (Огюстен), база угбазы - Элизабет танцылаар турганнар. Айседора Дункан төрүттүнүп кээн соонда ачазы буурай берген, банкыга махинациялар дээш, ол соонда авазы ачазы чарлып алганнар. Авазы дөрт ажы-төлүн ап алгаш Окленд хоорайже көжүп чорупкан, аңаа даараныкчылап болгаш фортепианога ойнап өөредир хууда кичээлдер эттирип турган. Айседора акылары, угбазы-биле картай авазынга акша ажылдап дузалажып бичии уругларны танцылап өөредип турганнар. Айседораның назының чажырып 5 харлыг турда-ла школа киирип кааннар. 10 харлыг тургаш школазын каапкан, аңаа өөренирге утка чок дээш, ооң орнунга хөгжүм болгаш танцыга хөй кичээнгей салып турган, база бот-өөредилге турган. 1902 чылга дээр Лой Фуллер-биле сценага үнуп турганнар, ол ооң танцылаар аянынче салдар чедирген.
18 харлыг Дункан Чикаго хоорай көже берген, аңаа кежээки клубтарга танцылап турган, ол тускай артист кылдыр санатынар турган: кызыл-даван грек хитоннуг танцылап турган, чон ону аажок сонуургаар. 1899 чылдан тура Лондон хоорайга танцылап эгелээн. 1901 чылда Парижке Л. Фуллерниң бөлүүнче кирип алган. Апрельде 1902 чылда Будапешт хоорайга сценага үнүп танцылап турда бир дугаар улуг чедиишкинниг болган[8].
1903 чылда Дункан өг-бүлези биле Грецияже аян-чоруктаанар. Аңаа Дункан Копанос деп бүүрелчин кырынга танцылаар храм тудуун эгелээн (амгы уеде — Танцы өөренир төп Айседоры болгаш Раймонда Дункан аттыг). Дункан он бичии оолдарны шилип алгаш, оларның хору аайы-биле танцылап турган. 1904 чылда ол тургузуу-биле Вена, Мюнхен, Берлин хоорайларга концент-көргүзуг эттирип турган. 1904 чылда Грюнвельд хоорайга уруглар танцы школазын баштап турган[8].
1904 чылда Дункан режиссёр-модернист Эдвард Гордон Крэгом-биле таныжып алган, ооң ынакшааны херээжен кижизи турган, олар бир уруглуг. 1904 — 1905 чылдарда Санкт-Петербург болгаш Москвага концертер эттирип турган, аңаа Станиславский-биле таныжып алган. 1909 чылда Францияга танцы школазы ажылып алган[8]. Январьда 1913 чылда Дункан Россияже картап гастрольдап келген, аңаа эвээш эвем мөгейикчилерлиг болгаш салгакчыларлыг турган, олар боттары хостуг танцы студиялары ажыдып аап турганнар[9]. Санкт-Петербург хоорайга 1914 чылда «дунканизмом» аарый берген улус «Гептахор» деп танцы студиязы ажыдып алгаш турганнар, ол студия 1930 чылдарның эгезинге дээр ажылдап турган[8].
1921 чылда РСФСР-ның чырыдыышкын наркому Луначарский албан ёзузу-биле Дунканга Москвага танцы школазы ажыдып аарын саналдаан, база акша-биле хандырар бис деп чугаалаан. Дункан аажок амырап дузаны хулээп алган, ынчалза-даа дыка берге байдалдарга таварышкан: аш болгаш чылыг чок, соок чуртталга. Акша хандырыышкыны четпес турган, ынчангаш боду база акшаны тып алыр турган.
Октябрьда 1921 чылда Дункан шүлүкчү Сергей Есенин-биле таныжып алган. Келир чылын бадыланчып алганнар (1924 чылда чарлы бергеннер). Совет хамааты эргелиг турган[8]. .
1924 чылда Айседора Дункан Россиядан олчаан чоруй барган. Ол чорупкан соонда школазын азырап алган уруу Ирма Дункан (1928 чылгаь дээр) баштап артып каан. Ол школа 1949 чылга дээр турган[8].
Айседора Дункан Ниццеге айыыл-халапка таварышкаш чок болган. Моюнга ораап алган узун шёлк аржыылы чычааның дугуй спицазынга ораатынгаш Дунканның моюнун кемдээн.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.