Томск губернасы

Томск губернасы (рус. Томская губерния) — Россия империясе һәм РСФСР составында административ-территориаль берәмлек.

Томск губернасы
1804 — 1925
Герб
Башкала	Томск
Мәйдан	744 576,7 чакрым² (847 328 км²)
Халык	1 927 679 кеше[1]
← Тубыл губернасы Көнбатыш Себер крае →

Губернаның үзәге — Томск шәһәре.

География

Чиктәшлек

Як	Губерна/Өлкә
Төньяк-көнбатыш	Тубыл губернасы
Көнбатыш	Акмола өлкәсе
Көньяк-көнбатыш	Симәй өлкәсе
Көньяк-көнбатыш	Кытай
Көньяк-көнчыгыш	Енисейск губернасы

Тарих

Томск губернасы Тубыл губернасының составыннан 1804 елда аерылып чыгарыла. Башта губерна сигез өязенә бүленгән: Бийск, Енисейск, Канск, Красноярск, Кузнецк, Нарым, Томск һәм Туруханск өязләре. 1822 елда губернаның өлешләре Енисейск губернасы составына кертеләләр.

XX губернаның территориясе өзлексез кечерәйгән. 1917 елда аның составыннан Алтай губернасы чыгарыла, 1919 елда губернаның өлешләре Омск губернасына күчәләр. 1919 елның 23 декабрьдән 1920 елның 14 мартына кадәр губернаның үзәге Новониколаевскта урнашкан. 1920 елда, Томск губернаның өлешләрдән Новониколаевск губернасы барлыкка килә.

1925 елның 25 маенда губернасы юкка чыгарыла, аның территориясе Себер краена кертелә.

Административ бүленеш

№	Өяз	Өяз шәһәре	Мәйдан, чакрым²	Халык саны (1897), кеше
1	Барнавыл өязе	Барнавыл (21 073 кеше)	106 689,4	584 100
2	Бийск өязе	Бийск (17 213 кеше)	169 256,3 (Змеиногорск өязе белән)	337 007
3	Змеиногорск өязе	Змеиногорск (7378 кеше)	-	242 718
4	Каинск өязе	Каинск[2] (5884 кеше)	67 518,3	187 147
5	Кузнецк өязе	Кузнецк[3] (3117 кеше)	81 634,2	161 799
6	Мариинск өязе	Мариинск (8216 кеше)	71 442,1	137 773
7	Томск өязе	Томск (52 210 кеше)	248 036,4	277 135

Халык

Туган тел буенча состав (1897 елдагы җанисәп буенча):

Томск губернасы (1 927 679 кеше): Тел Кешеләр саны  % рус 1 658 041 86,01 украин 99 300 5,15 татар 95 196 4,94 казакъ 24 643 1,28 мордва 14 702 0,76 яһуд 7 611 0,39 поляк 6 387 0,33 белорус 4 586 0,24 ненец 4 207 0,22 чуаш 2 777 0,14 чегән 2 192 0,11 коми 1 860 0,10 латыш 1 458 0,08 алман 1 430 0,07 литва 804 0,04 ханты 641 0,04 коми-пермяк 536 0,07 эсток 377 0,04 чиркәс 147 0,01 башка телләр 784 0,04

Өязләрдә тел буенча состав: Округ рус украин татар һәм алтай казакъ яһуд селькуп мордва поляк Барнавыл 88,5 % 8,6 % … … … … 1,2 % … Бийск 85,3 % … 12,3 % … … … … … Змеиногорск 85,1 % 7,9 % … 5,7 % … … … … Каинск 83,9 % 5,8 % 3,1 % 2,4 % 1,2 % … … 1,0 % Кузнецк 82,1 % … 16,1 % … … … … … Мариинск 82,7 % 8,0 % 4,8 % … 1,2 % … 1,4 % … Томск 87,8 % 1,9 % 4,6 % … 1,3 % 1,5 % … …

Дини состав: Дин Кешеләр саны  % Православие диндәгеләр 1 743 451 90,04 Староверлар 99 055 5,14 Мөселманнар 40 201 2,09 Башка диннәр 20 553 1,43

Губернаторлар

• 1804—1808 — Василий Хвостов^[4];
• 1808—1810 — Франц Абрамович фон-Брин^[4][5];
• 1810—1812 — Василий Марченко
• 1812—1819 — Домион Илличевский
• 1819—1822 — Игнатий Соколовский
• 1822—1830 — Пётр Фролов
• 1830—1836 — Евграф Ковалевский
• 1836—1838 — Николай Шленев
• 1838—1840 — Федор Бегер
• 1840—1846 — Степан Татаринов
• 1847—1851 — Павел Аносов
• 1853—1856 — Валериан Бекман
• 1856—1864 — Александр Озерский
• 1864—1866 — Герман Лерхе
• 1867—1872 — Николай Родзянко
• 1872—1880 — Андрей Супруненко;
• 1880—1883 — Василий Мерцалов
• 1883—1885 — Иван Красовский
• 1885—1886 — Алексей Анискин
• 1886—1888 — Нафан. Назар. Петухов
• 1888 — Антон Лакс
• 1888—1890 — Александр Булюбаш
• 1890—1896 — Герман Тобизен
• 1896—1899 — Асинкрит Ломачевский
• 1899 — Иван Хроновский
• 1899—1900 — Асинкрит Ломачевский
• 1900—1903 — Сергей Александрович Вяземский
• 1903—1904 — Константин Старынкевич
• 1904—1905 — Всеволод Азанчевский-Аракчеев
• 1906—1908 — Карл фон Нолькен
• 1908—1911 — Николай Гондатти
• 1911 — Егор Извеков(?)
• 1911—1914 — Петр Гран
• 1914 — Николай Пепеляев
• 1914—1917 — Владимир Дудинский
• 1915—1917 — Святослав Владимиров
• 1917 — Борис Ган
• 1917 — Александр Гаттенбергер

Искәрмәләр

1. http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_gub_97.php?reg=79
2. хәзер Куйбышев (Новосибирск өлкәсе)
3. хәзер Новокузнецк
4. В. Д. Гахов — «Самых честных правил», или «сущий вертеп разбойников» // Архив Томской области
5. Большая восьмерка. Губернаторы в Томске подолгу не задерживались 2013 елның 9 ноябрь көнендә архивланган. о томских губернаторах немецкого происхождения // «Томский вестник» 22 марта 2006