Кемерово өлкәсе
From Wikipedia, the free encyclopedia
From Wikipedia, the free encyclopedia
Кемерово өлкәсе (рус. Кемеровская область) — Россия Федерациясенең субъекты. Себер федераль округына керә.
Административ үзәге — Кемерово шәһәре.
Өлкәнең зур өлешне Кузнецк казанлыгы били, көнбатышта — Салаир сырты, көнчыгышта — Кузнецк Алатау, көньякта — Таулы Шория урнаша. Өлкәнең көньяк-көнчыгышта Алтай тавы тармаклары урнашалар; иң бөек ноктасы — Верхний Зуб тавы (2178 м).
Төп елгалар — Томь, Иня, Кия, Яя.
Файдалы казылмалар: ташкүмер, көрән ташкүмер, тимер рудасы, полиметалл рудасы, алтын, фосфоритлар, төзү ташы, һ. б.
Кемерово өлкәсе континенталь климат зонасында урнаша. Гыйнварның урта температуралар —17...—20 °C, июльнең урта температуралар +17...+18 °C. Уртача еллык явым-төшем күләме — 300(тигезле районнарда)-1000 (таулы районнарда) мм.
Туфраклар — кәсле-көлсу, кара туфрак.
Борынгы торучы халыклар — себер татарлары, шорлар һәм телеутлар. 1618 елдан хәзерге Кемерово өлкәсенең территориясендә руслар урнаштырыла башлаганнар, Кузнецк острогы төзелә. 1721 елда руданы эзләүче Михайло Волков хәзерге Кемерово районында беренче күмер чыганакны таба. 1804—1925 елларда хәзерге Кемерово өлкәсенең территориясе Тум губернасы состаына булган. XX гасырның башында металлургия һәм күмер предприятиеләр төзә башланалар. 1943 елның 26 гыйнварында ССРБ Югары Советының Указы белән Кемеров өлкәсе оештырыла.
Өлкә территориясендә күмер сәнәгате зур үсеш алган, аның төп үзәкләре — Прокопьевск, Междуреченск, Белово, Берёзовский, Кемерово, Новокузнецк, Осинники, Ленинск-Кузнецкий, Киселевск, Беловский, Кемеровский, Новокузнецк һәм Прокопьевск районнар. Регионның көньягында металлургия һәм тау-чыгару сәнәгате зур үсеш алган (Новокузнецк, Таштагол). Шулай ук өлкәдә машиналар төзү (Юрга, Анжир, Новокузнецк, Кемерово, Киселевск) һәм химия сәнәгате бар.
Транссебер магистрале, Төньяк Себер тимер юлының Төньяк Кузбасс тармагы.
М53 «Байкал» магистрале (Новосибирск (Тум) — Кемерово — Красноярск — Иркутск)
Шәһәр округлары: (картада кызыл нокталар белән билгеләнгәннәр)
|
|
|
Районнар:
Себер регионнары арасында Кемерово өлкәсендә иң югары халык тыгызлыгы — 28,9 кеше/км².
| Милләт | 1959[2] | 1970[3] | 1979[4] | 1989[5] | 2002[6] |
|---|---|---|---|---|---|
| руслар | 2 386 468 (85,7 %) | 2 596 453 (89,0 %) | 2 670 256 (90,3 %) | 2 870 125 (90,5 %) | 2 664 816 (91,9 %) |
| татарлар | 67 382 (2,4 %) | 69 309 (2,4 %) | 64 817 (2,2 %) | 63 116 (2,0 %) | 51 030 (1,8 %) |
| украиннар | 109 544 (3,9 %) | 71 743 (2,5 %) | 62 373 (2,1 %) | 65 245 (2,1 %) | 37 622 (1,3 %) |
| алманнар | 65 041 (2,3 %) | 52 155 (1,8 %) | 47 040 (1,6 %) | 47 990 (1,5 %) | 35 965 (1,2 %) |
| чуашлар | 36 173 (1,3 %) | 31 387 (1,1 %) | 26 052 (0,9 %) | 24 372 (0,8 %) | 15 480 (0,5 %) |
| шорлар | 13 670 (0,5 %) | 14 059 (0,5 %) | 12 767 (0,4 %) | 12 585 (0,4 %) | 11 554 (0,4 %) |
| барлык | 2 785 906 (100,0 %) | 2 918 353 (100,0 %) | 2 958 429 (100,0 %) | 3 171 134 (100,0 %) | 2 899 142 (100,0 %) |
| Урын | Шәһәр | Халык саны | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Новокузнецк | 547 885 | ||||||||
| 2 | Кемерово | 532 884 | ||||||||
| 3 | Прокопьевск | 210 150 | ||||||||
| 4 | Междуреченск | 101 995 | ||||||||
| 5 | Ленинск-Кузнецкий | 101 666 | ||||||||
| 6 | Киселёвск | 98 382 | ||||||||
| 7 | Юрга | 81 536 | ||||||||
| 8 | Белово | 76 752 | ||||||||
| 9 | Анжир | 76 669 | ||||||||
| 10 | Березовский | 47 292 | ||||||||
| 11 | Осинники | 45 997 | ||||||||
| 12 | Мыски | 43 029 | ||||||||
| 13 | Мариинск | 40 522 | ||||||||
| 14 | Топки | 28 642 | ||||||||
| 15 | Полысаево | 27 624 | ||||||||
| 16 | Тайга | 25 330 | ||||||||
| 17 | Гурьевск | 24 816 | ||||||||
| 18 | Таштагол | 23 114 | ||||||||
| 19 | Калтан | 21 893 | ||||||||
| 20 | Промышленная | 18 043 | ||||||||
| [7] | ||||||||||
Татарлар, башлыча, Анжир (4168 кеше), Кемерово (8071), Новокузнецк (6361), Прокопьевск (9342), Междуреченск (1820), Юрга (2315) шәһәрләрендә һәм күпләп Ижморский районының Нижегородка, Тёплая Речка, Кемерово районының Умантай, Мариинский районының Тундинка, Куркули, Юрга районының Олы Ылыс, Зимник авылларында яши.
Кемерово өлкәсендә Татар милли мәдәни үзәге (1991 елдан, Кемерово шәһәре), Себер һәм БДБ илләренең Европа өлеше мөселманнары Диния нәзарәте мөхтәсибәтенең мөселман дини берләшмәсе (1993 елдан, Анжир шәһәре), «Нур» мөселман җәмгыяте (1999 дан, Междуреченск шәһәре) эшли. 2003 елда Кемерово шәһәрендә ТР Сәүдә һәм тышкы икътисади хезмәттәшлек министрлыгы ярдәме белән «Татарстан сәүдә йорты» ҖЧҖ төзелә. ТР Кемерово өлкәсен «Нефаз» автобуслары белән тәэмин итә.[8]
.jpg)
2008 елда Кемерово шәһәрендә «Мөнирә» мәчете ачыла, аның нигезендә Кемерово өлкәсе мөселманнарының Диния нәзарәте оештырыла. Кузбасс мөселманнары бер үзәккә берләшү фикеренә акрынлык белән килгән.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
_-_Kemerovo_Oblast_(Crimea_disputed).svg)
