Bu yörtkeçe (maşina)

Bu yörtkeçe — su buı energiäsen mexanik eşkä äyländerüçe tışqı yanulı cılılıq yörtkeçe. Peşkäkneñ qaytmalı yöreş xäräkäten valnıñ äylänü xäräkätenä äwerelä.

Bu yörtkeçeneñ eşläw şäkele

Kiñ mäğnädä bu maşinası - su buı energiäsen mexanik energiäsenä äyländerüçe telägän cılılıq yörtkeçe.

Tarix

Deni Papen berençe bu maşinası

Berençe ğasırda Heron Aleksandriädän bu caylanmasın taswirlağan.

XVI ğasırda törek astronomı, fizik häm injener Takiyüddin äş-Şämi çın bu turbinasın uylap çığara.

1629 yıda İtaliä ğalime Covanni Branka oxşaş maşinanı täqdim itä.

XVII ğasırda fransuz uylap tabuçısı Papen berençe bu maşinasın yasıy. Ul eşlägän maşinada tsilindr eçendäge peşkäkne su buı öskä kütärä, su buı suınıp quyırğaç peşkäk asqa töşä.

1705 yılda Severi häm Nyukomen oxşaş ısulda yasalğan bu maşinaları mäğdän uçağınnan su suırıp çığarğan.

1769 yılda Ceyms Watt bu maşinasın kamilläşterä, şunıñ öçen yegärlek Wattlarda ülçänä.

Eşläw mäsläge

Öç kiñäymädän torğan bu maşinasınıñ şäkele. Qızıl - yuğarı basımlı bu, zäñgär - tübän basımlı bu

Bu qazanında bu maşinasın häm bu turbinasın eşlätü öçen yuğarı temperatura häm zur basımlı su buı barlıqqa kilä.

Turı ağımlı bu yörtkeçe

Barlıqqa kilgän bu peşkäkkä basım yasap, xäräkätkä kiterä, anıñ xäräkäte bütän mexanizmnarğa tapşırıla.

Peşkäk xäräkäte ştok (peşkäk belän nığıtıp berketelgän kendek), şuuçı kisäk - polzun, şatun, krivoşip yärdämendä maxovik berketelgän töp valğa tapşırıla. Maxovik maşinalarda mexanizmnıñ ritm belän eşläwen tä'min itüçe zur tägärmäç.

Töp valğa quyılğan ekstsentrik bu bülgeç zolotnik bu klapanı belän idärä itä. Tsilindr eçendäge bu hawağa taşlana yäki kondensatorda cıyıla.

Tsilindr eçendä cıyılğan bu kiñäyep peşkäkne küçerä. Peşkäkneñ qaytmalı yöreş xäräkäten krivoşip-şatun mexanizmı äylänmä xäräkätkä kiterä.

Faydalı ğämäl koeffitsientı

Cılılıq yörtkeçeneñ faydalı ğämäl koeffitsientı faydalı mexanik eşneñ yağulıqta bulğan cılılıq miqdarına çağıştırmasına tigez.

${\displaystyle \eta _{th}={\frac {W_{out}}{Q_{in}}}}$ ,

biredä

W_out — mexanik eş, Coul'

Q_in — totılğan cılılıq miqdarı

Ğädättä bu yörtkeçe Faydalı ğämäl koeffitsientı - FĞK 1-8 % tigez, kondensator häm ağımnıñ maxsus kiñäymäse belän bu yörtkeçeneñ FĞK 25% qa citä.

Bu-gaz maxsus caylanmasında FĞK 50-60% qa ireşa ala.

Ädäbiät

• Паровые машины. История, описание и приложение их. 1838 г., СПб.: тип. Эдуарда Праца и Ко. — 234 с.
• Брандт А. А. Очерк истории паровой машины и применения паровых двигателей в России, СПб., 1892.
• Тонков Р. Р. К истории паровых машин в России. — «Горный журнал», № 6, 1902 г.
• Лебедев В. И. Занимательная техника в прошлом. Ленинград: «Время», 1933 г. — 198 с.
• Люди русской науки: Очерки о выдающихся деятелях естествознания и техники / Под ред. С. И. Вавилова. — М., Л.: Гос. изд-во техн.-теоретической лит-ры, 1948 г.
• Конфедератов И. Я. Иван Иванович Ползунов. — М. — Л.: Госэнергоиздат, 1954 г. — 296 с.
• Паровые машины // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.