Төрекләр

Төрекләр (төр. Türkler, берлек сан Türk) – төрки халыкларга кергән, якынча 84 000 000 санлы халык.

Бу терминның башка аңлатмалары да бар, аларны карау өчен Төрки (мәгънәләр) битенә күчегез.

Төрекләр
төр. Türkler
Туган тел	төрек теле
Демоним	turc һәм turcă
Дәүләт	Lua хатасы: not enough memory.
Халык саны	65 000 000[1], 81 000 000
Төрекләр Викиҗыентыкта

Этник тарихы

Төрки кабиләләре күпләп күченгәнгә кадәр Кече Азия

Кече Азиянең этник составы чуар була. Б. э. к. I мең еллыкта Көнбатыш Анатолия халкы өлешчә җирле халыктан, өлешчә греклардан тора. Греклар төбәкне б. э. к. IX гасырда үз колониясенә әйләндерә. Эллины чорына биредә яшәгән халыклар тулысынча диярлек греклары бөтен. Рим чорында да хәл шул көйе кала. Көнчыгыш Анатолиядә халыкның этник составы чыбыррак була: греклардан тыш, анда лазлар, грузиннар, әрмәннәр, курдлар, гарәпләр, ашшурлылар яши. Хәзерге Төркиянең көнчыгышында һәм көньягында Көнбатыш Әрмәнстан, Кече Әрмәнстан һәм Әрмән Киликия урнашкан була, аларның халкы нигездә этник әрмәннәрдән тора.

Төрек милләте барлыкка килү барышына б. э. I бугатында Алтайда һәм Үзәк Азия далаларында хасил булган тереләрнең теле зур йогынты ясый. Төрки элементлары Кече Азиягә һәм Балканга һуннар килгәннән соң, IV гасыр соңыннан, үтеп ана башлый. Византияле тарихчысы Феофан Фракцияләр һәм Босфорда яшәгән һуннар турында яза. Ә В. А. Гордлевский төркиләрнең Кече Азиягә аяк басу мәлен VIII-X булатларга индерә, бу чорда биредә сала, карлук, каңлы, кыпчак төрки кабиләләре килгән дип фараз итә.

530 елда Византияле Анатолиягә болгарларның бер өлешен индерә. 577 елда император Юстиниан, 620 елда император Ираклий Византияле чикләрен фарсылардан саклар өчен Көнчыгыш Анатолиягә авар яугирләрен урынлаштыра. Габбәсиләр шушындый ук максатта Хөрәсән белән Урта Азиядан ислам динле төрки кабиләләрен кабул итә.

Бу төрки урындагы халык арасында иреп юкка чыкса да, Анатолия белән Көнчыгыш Фракиянең төркиләшүендә нигез сала.

Искәрмәләр

1. https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html