Александр Васильченко

Александр Васильченко, Александр Григорий улы Васильченко (укр. Васильченко Олександр Григор'євич, 1911 елның 11 (24) ноябре, Курск губернасы, Яңа Оскол районы, Иске Безгинка — 1960 елның 8 ноябре, Казан) — 1939-1940 еллардагы Совет-фин сугышында һәм Бөек Ватан сугышында катнашкан хәрби очучы, Советлар Берлеге Каһарманы (1957), «Пе-2» пике ясаучы бомба ташлаучы очкычларның очучы-сынаучысы. 1943-1960 елларда Казанда яшәгән һәм авиация заводында хәрби очучы-сынаучы булып эшләгән. ССРБ атказанган очучы-сынаучысы (1960), полковник (1956). Барлык очыш вакыты — 4 167 сәгать, яки 3,5 млн км^[1].

Александр Васильченко
Туу датасы	24 ноябрь 1911(1911-11-24)
Туу урыны	Русия империясе, Курск губернасы, Яңа Оскол өязе, Иске Безгинка
Үлем датасы	8 ноябрь 1960(1960-11-08) (48 яшь)
Үлем урыны	Казан
Иялек	Русия империясе Русия империясе→ РСФСР РСФСР→ ССРБ ССРБ
Гаскәр төре	авиация
Дәрәҗә	полковник
Җитәкчелек иткән	рота
Бүләкләр һәм премияләр
[[commons:Category: Aleksandr Vasilchenko Викиҗыентыкта|Александр Васильченко]] Викиҗыентыкта

Тәрҗемәи хәле

1911 елның 11 (24) ноябрендә (вариант: 1911 елның 25 декабре^[2]) Курск губернасы Яңа Оскол өязе (хәзерге Белгород өлкәсенең Яңа Оскол районы) Иске Безгинка авылында керәстиян гаиләсендә туган. Украин милләтеннән. Винница өлкәсе Бар шәһәрендә индустрия техникумын (1931), Киев химия-технология институтының рабфагын (1932), 1нче курсын (1933) тәмамлаган. 1933 елда Кызыл гаскәргә чакырыла. Сталинградта хәрби авиация мәктәбендә укый башлаган, Харкауда авиация мәктәбен тәмамлаган (1936). 1939-1940 еллардагы Совет-фин сугышында катнаша, «СБ» бомба ташлаучы очкычта 24 хәрби очыш ясый. 1941 елның июленнән Бөек Ватан сугышында. Казан һәм Иркутск авиация заводларыннан фронтка «Пе-2» бомба ташлаучы очкычларын илтеп җиткерүче отряд белән җитәкчелек итә. 1943 елдан Казанда С.П. Горбунов исемендәге Казан авиация заводында яңа төр хәрби очкычлар сынаучысы булып эшли. 1957 елның 1 маенда яңа төр очкычларны сынаганда күрсәткән батырлыгы өчен Советлар Берлеге каһарманы исеме бирелә.

1960 елның 8 ноябрендә хезмәт вазифаларын башкарганда һәлак була (вариант: гаражда ис тиеп үлә) ^[3]. Казанның Арча зиратында җирләнгән.

Бүләкләре, мактаулы исемнәре

• Советлар Берлеге каһарманы (01.05.1957)
• Ике Ленин ордены (1947, 1957)
• Кызыл Байрак ордены (1953)
• 1нче дәрәҗә Ватан сугышы ордены (1944)
• Дүрт Кызыл Йолдыз ордены (1940, 1943, 1948, 1949)
• ССРБ атказанган очучы-сынаучысы (1960)

Хәтер

Васильченко урамындагы һәйкәл

Тышкы рәсемнәр
	Туган авылында куелган Һәйкәл (бюст).

• 2005 елда Казанның Мәскәү районындагы 7нче Союз урамы атамасы Васильченко урамы итеп үзгәртелә^[4].
• Казанның Мәскәү районындагы скверга Васильченко исеме бирелгән.
• Яңа Оскол шәһәрендәге урамга исеме бирелгән^[5].
• Туган авылында каһарманга бюст урнаштырылган.
• 2010 елда Казанның Мәскәү районы Васильченко урамында очучыга һәйкәл ачыла^[6]

Чыганаклар

1. Татарский энциклопедический словарь. Казань: Институт татарской энциклопедии АН РТ, 1999. ISBN 0-9530650-3-0

Әдәбият

1. Герои-белгородцы. Воронеж, 1972.
2. Герои Советского Союза. Т. 1. М., 1987.
3. Батырлар китабы. Казан: ТКН, 2000. ISBN 5-298-01001-6
4. Завод стратегического значения. К.: «Вертолет» нәшрияты, 2002
5. Симонов А.А. Заслуженные испытатели СССР. М.: «Авиамир», 2009.

Сылтамалар

• А.Г. Васильченко «Ватан каһарманнары» сайтында

Искәрмәләр

1. Интернет-энциклопедия «Испытатели аэрокосмической техники»
2. Кабере өстендәге һәйкәлдә «1911 елның 25 декабрендә туган» дип язылган
3. «Испытатели аэрокосмической техники» сайтында
4. Постановление Администрации города Казани от 8 апреля 2005 года № 741 «Об увековечении имен участников Великой Отечественной войны в наименованиях улиц г. Казани», archived from the original on 2019-09-14, retrieved 2021-08-13
5. Яңа Оскол районы сайты, archived from the original on 2017-07-25, retrieved 2017-08-19
6. Тимур Латыпов. В Казани открыли памятник герою-летчику. «ВиД», 30.04.2010