Свердловск өлкәсе

Свердло́вск өлкәсе́ – Рәсәй Федерациясенең субъекты.

Свердловск өлкәсе
Байрак[d]	Илтамга[d]
Нигезләнү датасы	17 гыйнвар 1934
Дәүләт	Россия
Башкала	Екатеринбург
Административ-территориаль берәмлек	Россия[1]
Сәгать поясы	YEKT[d] һәм Азия/Екатеринбург[d][2]
Геомәгълүматлар	Data:Russia/Sverdlovsk Oblast.map
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы	Губернатор Свердловской области[d]
Хөкүмәт башлыгы	Евгений Куйвашев
Канунбирү органы	Законодательное собрание Свердловской области[d]
Халык саны	4 239 311 (1 гыйнвар 2023)
Нәрсә белән чиктәш	Пермь крае, Коми Республикасы, Хант-Манси — Югра автономияле округы, Төмән өлкәсе, Курган өлкәсе, Чиләбе өлкәсе, Башкортстан һәм Александровск районы
Алыштырган	Урал өлкәсе
Кулланылган тел	рус теле
Мәйдан	194 307 км²
Рәсми веб-сайт	midural.ru​(рус.)
Һәйкәлләр исемлеге	[d]
Получило территорию от	Урал өлкәсе
Феноменның икътисады	экономика Свердловской области[d]
Номер тамгасы коды	66, 96 һәм 196
Шәрәфле ватандашлар төркеме	[d]
Монда җирләнгәннәр төркеме	[d]
Объектның күренешләре өчен төркем	[d]
Свердловск өлкәсе Викиҗыентыкта

Өлкә үзәге – Екатеринбург шәһәре.

География

Чиктәшлек

Як	Рәсәй субъекты
Төньяк	Коми республикасы Хант-Манси — Югра автономияле округы
Көнчыгыш	Төмән өлкәсе
Көньяк	Чиләбе өлкәсе Корган өлкәсе Башкортстан
Көнбатыш	Пермь өлкәсе

Свердловск өлкәсе Уралның урта һәм төньяк өлешләрне һәм Көнбатыш Себер тигезлегенең көнбатыш өлешен биләп тора. Өлкәнең иң биек ноктасы — Конжаковский Камень тавы (1569 м).

Гидрография

Төп елгалар — Исәт, Тәүде, Түре (Об бассейны), Чусовая, Караидел (Чулман бассейны). Эре күлләр — Пелымский Туман (32,2 км²), Вагильский Туман (31,2 км²).

Климат

Климат — уртача континенталь, Гыйнварның уртача температурасы — -20...-15 °С, июльнең уртача температурасы — +15...+19 °С. Уртача еллык явым-төшем күләме — 350-600 мм.

Туфраклар, үсемлекләр һәм хайваннар дөньясы

Туфраклар: көлсу (өлкә мәйданының 36,7% өлешен биләп торалар), көлсу-сазлык, торф-сазлык, сазланган туфраклар (18,2%), кәсле-көлсу (14,8%), соры урман һәм кәсле-болын туфраклары (12,9%), кара һәм болын-кара туфраклар (11,3%). Урманлылык — 61%.

Тарих

Революциягә кадәр хәзерге Свердловск өлкәсе җирләре күбесенчә Пермь губернасы составына кергәннәр.

Свердловск өлкәсе Урал өлкәсе составыннан 1934 елның 17 гыйнварында аерылып чыгарыла.

Халык

Милли состав

Халык	1939[3]		1959[4]		1970[5]		1979[6]		1989[7]		2002[8]		2010[9]
	К. с.	%	К. с.	%	К. с.	%	К. с.	%	К. с.	%	К. с.	%	К. с.	%
урыслар	2 294 569	91,4%	3 560 090	88,0%	3 838 358	88,9%	3 954 961	88,8%	4 176 948	88,7%	4 002 974	89,2%	3 684 843	90,6%
татарлар	80 983	3,2%	158 222	3,9%	176 025	4,1%	179 341	4,0%	183 781	3,9%	168 143	3,8%	143 803	3,5%
украиннар	43 242	1,7%	93 047	2,3%	80 756	1,9%	81 982	1,8%	82 215	1,7%	55 478	1,2%	35 563	0,9%
башкортлар	8 165	0,3%	14 631	0,4%	21 428	0,5%	30 051	0,7%	41 500	0,9%	37 296	0,8%	31 183	0,7%
чирмешләр	15 605	0,6%	20 344	0,5%	24 070	0,6%	26 757	0,6%	31 297	0,7%	27 863	0,6%	23 801	2,4%
алманнар	3 542	0,1%	53 137	2,1%	36 226	0,9%	33 588	0,8%	31 461	0,7%	22 540	0,5%	14 914	0,3%
башкалар	65 203	2,6%	144 945	3,6%	142 878	3,3%	147 828	3,3%	159 561	3,4%	171 920	3,8%	363 640	8,5%
барлык	2 511 309	100,0%	4 044 416	100,0%	4 319 741	100,0%	4 454 508	100.0%	4 706 763	100,0%	4 486 214	100,0%	4 297 747	100,0%

Свердловск өлкәсе татарлары

Моны да карагыз: Төркем: Свердловск өлкәсе татар авыллары

Татарлар Кызылъяр округында (халкының 17,3% өлеше), Түбән Серги районында (14,9%), Әчет округында (9,9%), Югары Пышма шәһәр округында (8,3%) күпләп торалар.

Танылган шәхесләр

• Фагыйлә Сельская - танылган театр рәссамы
• Айдар Хисаметдинов - балет биючесе, Чуашстанның халык артисты (2014)
• Рузанна Хәбибуллина, Габдулла Кариев исемендәге Казан Татар дәүләт яшь тамашачы театры артисты (2015 елдан).

Торак пунктлар

Свердловск өлкәсе торак пунктлары

Карау • Бәхәс • Үзгәртү Екатеринбург Түбән Тагил	№	Шәһәр	Халык саны	№	Шәһәр	Халык саны	Карау • Бәхәс • Үзгәртү Каменск-Уральский Первоуральск
	1	Екатеринбург	1 383 179	11	Краснотурьинск	59 633
	2	Түбән Тагил	361 811	12	Березов	51 651
	3	Каменск-Уральский	176 572	13	Лесной	50 363
	4	Первоуральск	124 528	14	Югары Саллы	46 221
	5	Серов	99 373	15	Качканар	41 426
	6	Новоуральск	85 522	16	Кызылъяр	39 765
	7	Азбис	68 893	17	Ирбет	38 357
	8	Полевской	64 220	18	Реж	38 215
	9	Рәүде	61 875	19	Алапай	38 192
	10	Югары Пышма	59 749	20	Тәүде	35 421
2010 елның җанисәбе буенча[10]

Административ-территориаль бүленеше

Шәһәр округлары

1. "Алапай шәһәре" муниципаль берәмлеге 2. Алапай муниципаль берәмлеге 3. Арамиль шәһәр округы 4. Артёмовский шәһәр округы 5. Әртә шәһәр округы 6. Азбис шәһәр округы 7. Әчит шәһәр округы 8. Белоярский шәһәр округы 9. Березов шәһәр округы 10. Бисәрт шәһәр округы 11. Богданович шәһәр округы 12. Верхнее Дуброво шәһәр округы 13. Верх-Нейвинский шәһәр округы 14. Югары Саллы шәһәр округы 15. Югары Тагил шәһәр округы 16. Югары Пышма шәһәр округы 17. Югары Түре шәһәр округы 18. Верхотурье шәһәр округы 19. Волчанск шәһәр округы 20. Гари шәһәр округы 21. Горноуральский шәһәр округы 22. Дегтярск шәһәр округы 23. "Екатеринбург шәһәре" муниципаль берәмлеге

24. Заречный шәһәр округы 25. Ивдел шәһәр округы 26. "Ирбет шәһәре" муниципаль берәмлеге 27. Ирбет муниципаль берәмлеге 28. Каменск шәһәр округы 29. Каменск-Уральский шәһәре 30. Камышлы шәһәр округы 31. Карпинск шәһәр округы 32. Качканар шәһәр округы 33. Кировград шәһәр округы 34. Краснотуринск шәһәр округы 35. Красноурал шәһәр округы 36. Кызылъяр шәһәр округы 37. Кызылъяр округы муниципаль берәмлеге шәһәр округы 38. Кошва шәһәр округы 39. "Лесной шәһәре" шәһәр округы 40. Малышева шәһәр округы 41. Махнёво муниципаль берәмлеге 42. Нәүҗән шәһәр округы 43. Түбән Түре шәһәр округы 44. Түбән Тагил шәһәре 45. Түбән Саллы шәһәр округы 46. Яңа Ләлә шәһәр округы

47. Новоуральск шәһәр округы 48. Пелым шәһәр округы 49. Первоуральск шәһәр округы 50. Полевской шәһәр округы 51. Пышма шәһәр округы 52. Рәүде шәһәр округы 53. Реж шәһәр округы 54. Рефтинский шәһәр округы 55. Свободный ЯАТБ шәһәр округы 56. Североуральск шәһәр округы 57. Серов шәһәр округы 58. Сосьва шәһәр округы 59. Среднеуральск шәһәр округы 60. Староуткинск шәһәр округы 61. Сухой Лог шәһәр округы 62. Сысерть шәһәр округы 63. Тәүде шәһәр округы 64. Талица шәһәр округы 65. Тугылым шәһәр округы 66. Туринск шәһәр округы 67. Уральский бистәсе муниципаль берәмлеге 68. Шаля шәһәр округы

Свердловск өлкәсе идарә итү округлары

Муниципаль районнар

1. Байкалово районы
2. Камышлы районы
3. Түбән Сырга районы
4. Туринская Слобода районы
5. Таборы районы

Шуның өстенә, Свердловск өлкәсе биш идарә итү округына (рус. управленческий округ) бүленә.

Моны да карагыз

• Урал өлкәсе
• Пермь губернасы

Искәрмәләр

1. ОКТМО

   https://wikidata.org/wiki/Track:P764https://wikidata.org/wiki/Track:Q4330203
2. https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/europe
3. http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_39.php?reg=52
4. http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_59.php?reg=61
5. http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_70.php?reg=56
6. http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_79.php?reg=53
7. http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_89.php?reg=56
8. архив күчермәсе, archived from the original on 2006-11-04, retrieved 2012-11-19
9. архив күчермәсе, archived from the original on 2016-06-05, retrieved 2012-11-19
10. Численность населения городских и сельских населённых пунктов Свердловской области по итогам ВПН-2010(үле сылтама)