From Wikipedia, the free encyclopedia
Nobel büläge (Нобель бүләге) — fänneñ meditsina häm fiziologiä, fizika, ximiä, ädäbiät häm solıx ölkälärendä birelä torğan dönyanıñ iñ möhim büläge. Ekonomika ölkäsendäge büläk 1968 yılda Şvetsiä üzäk bankı tarafınnan Alfred Nobel istälegenä bağışlap birelä. Berençe tapqır Nobel büläge 1901. yılda birelä başlıy. Nobel Solıx büläge küp belgeçlär tarafınnan säysi yaktan yoğıntığa birelgän dip täñqitlänä. Solıx bülägennän qala, Nobel büläkläre Stockholm şähärendä yıl sayın 10. Dekäberdä, Alfred Nobelneñ ülgän könendä tapşırıla. Härber büläk aluçı, ğädät buyınça, cıyılğan qunaqlar aldında leksiä belän çığış yasarğa tieş.
Nobel üzeneñ baylığınıñ 94%, yäğni 31 Şved kronasın, fondqa tapşıra. Nobel'neñ qaldırğan wasiäte tübändägedän ğibärät:
| Minnnän qalğan mölkät tübändägeçä faydalanırğa tieş:
Kapital minem wasiät idäräçeläre tarafınnan saqlıy xissiälärgä salınırğa tieş häm alar fondnı täşkil itä. Şul fondtağı aqçanıñ protsentları yıl sayın büläk formasında üzkän yıl eçendä keşelelelek öçen iñ zur fayda kitergän ahellärgä taratılırğa tieş. Äytelgän prosent biş öleşkä bülenergä tieş, wä şul öleşlar tübändägeçä tapşırıla:
Fizika häm ximiä ölkäsendäge büläklärne Şved Fännär Akademiäse; fiziologiä häm meditsina büläklären Stockholm'da urnaşqan Caroline İnstitutı; matur ädäbiät bülägen Stockholm Akademiäse, häm Solıx bülägen - Norvegiä Storting saylağan biş keşe komitetı bilgelärgä tieş. Min şunı belderäm, büläkne birgändä bülaklänüçeneñ milläte qaralırğa tieş tügel, in layıqlısına berlergä tieş, Skandinaviä keşe bulu-bulmawı möhim tügel. |
Tieşle komitetlar Nobel büläge laureatların Öktäber ayında iğlan itä. Şunnan soñ, bülaklär tantanalı räweştä 10. Dekäberdä tapşırıla. Sönğı yıllarda banket Stockholm Şähär Sarayında ütä.
Büläk maksimum öç laureatqa birelä ala. Härber büläk altın medaldän, diplom häm aqçadan tora. Xäzerge waqıtta aqçalata büläkneñ zurlığı - $1 million çaması.
Alfred Nobelneñ büläkne matemtiklarğa birmäw mäs'äläse buyınça törle fikerlär yöri. Nobel wasiäte praktik açışlar turında süz yörtä, ä matematika isä, praktik fännär rätenä kermi. İkençe säbäbe - 20. yöz başında Şvetsiädä inde matematika ölkäsendä zur bülakneñ buluı. Şulay uq, legenda räweşendä, Nobel xatınınıñ ber matematik belän bulğan mäxäbbäte atalsa da, bu legenda çınğa aşuı mömkin tügel, çönki Nobel berqayçan da öylänmägän bulğan.[1]
Tarixta Curie ğäiläse biş Nobel bülägen alğan:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
