İzospin

İzospin yäki izotopik spin — adronnarnıñ eçke sıyfatlamaları - kvant sannarınıñ berse, adronnarnıñ qorğı xalätläre sanın bilgeli.

Barion oktetı: u,d,s kvarklar kombinatsiäse izospin-spin-qorğı fäzasında törle barionnarnı buldıra (spin-1/2)

Mäsälän, proton häm neytron (nuklonnar) izospinnıñ tigez absolüt zurlığına iä, läkin izospinnıñ törle proyektsiäse zurlığına iä. Ul - köçle tä'sir iteşüneñ izotopik invariantlığı üzlegen bilgeli.

Köçle tä'sir iteşüneñ qaraşı buyınça proton häm neytron bertigez kisäkçeklär, häm bütän üzlekläre bik yaqın bula. Şuña kürä härber nuklon 1/2 izospinğa iä, tik izo-fäzada ike proektsiäse bar.

İzospin proyektsiäse I_z 1/2 tigez bulğan oçraqta, nuklon protonğa äylänä, ä -1/2 bulğan oçraqta, nuklon neytronğa äylänä. (Ul kileşü elementar kisäkçälär fizikasında qabul itelgän, atom-töş fizkasında kire sannar - neytron +1/2).

1932 yılda Werner Heyzenberg izospin töşençäsen kertä.

Nuklonnar izodubletı (I=1/2) - proton häm neytron (I_z=±1/2).

Pionnar izotripletı , ${\displaystyle \pi ^{+},\,\pi ^{0},\,\pi ^{-}}$, I=1, proekt. +1, 0, −1 .

Köçle tä'sir uteşüdä izospin saqlana.

Kvarklar izospinnarı

	öske (up)
Kvark / Antikvark	u	u
İzospin ${\displaystyle I_{z}}$	+½	-½
	asqı (down)
Kvark / Antikvark	d	d
İzospin ${\displaystyle I_{z}}$	-½	+½

Standart modeldä dulqınça funktsiälär izospin isäpkä alalar, öske spinlı proton öçen:

${\displaystyle \vert p\uparrow \rangle ={\frac {1}{3{\sqrt {2}}}}\left({\begin{array}{ccc}\vert duu\rangle &\vert udu\rangle &\vert uud\rangle \end{array}}\right)\left({\begin{array}{ccc}2&-1&-1\\-1&2&-1\\-1&-1&2\end{array}}\right)\left({\begin{array}{c}\vert \downarrow \uparrow \uparrow \rangle \\\vert \uparrow \downarrow \uparrow \rangle \\\vert \uparrow \uparrow \downarrow \rangle \end{array}}\right)}$

öske spinlı neytron öçen:

${\displaystyle \vert n\uparrow \rangle ={\frac {1}{3{\sqrt {2}}}}\left({\begin{array}{ccc}\vert udd\rangle &\vert dud\rangle &\vert ddu\rangle \end{array}}\right)\left({\begin{array}{ccc}2&-1&-1\\-1&2&-1\\-1&-1&2\end{array}}\right)\left({\begin{array}{c}\vert \downarrow \uparrow \uparrow \rangle \\\vert \uparrow \downarrow \uparrow \rangle \\\vert \uparrow \uparrow \downarrow \rangle \end{array}}\right)}$

Sıltamalar

• Ферми Э. Лекции о пи-мезонах и нуклонах. — М.: ИЛ, 1956. — 108 с.
• Широков Ю. М., Юдин Н. П. Ядерная физика. — М.: Наука, 1980. — 727 с.